Dicle İlitam İSLAM FELSEFESİ 10. ÜNİTE özet

İSLAM FELSEFESİ 10. ÜNİTE

Hazırlayan: ESRA YILDIRIM

1. Gelişme Devri felsefe hareketleri genelde hangi coğrafi bölgede görülmektedir?

YANIT: Doğu İslam Dünyasında görülmektedir.

2. Batı İslam Dünyası Endülüs’te gelişme devri felsefe hareketliliğine rastlanmamasının sebepleri nelerdir?

YANIT: Sosyal, siyasal, mezhepsel farklı sebepleri vardır.

3. Endülüs’te felsefe asıl gelişimini hangi devrede göstermiştir?

YANIT: İbni Sina sonrası dediğimiz devrede göstermiştir.

4. Endülüs’ün yetiştirdiği en önemli filozoflar kimlerdir?

YANIT: İbni Bacce, İbni Tufeyl, İbni Rüşt ve İbni Haldun’dur.

5. Batı İslam dünyasında yetişen ilk Müslüman filozof kimdir?

YANIT: İbnü’s-Saiğ olarak da tanınan İbni Bacce dir. Batı literatüründe genellikle Avempace olarak anılır.

6. İbni Bacce nerede doğdu, gençlik yılları nerede geçmiştir?

YANIT: Sarakusta (Saragossa) şehrinde dünyaya geldi. Gençlik yılları Hudiler devletinin yönetimindeki Sarakusta’da geçti.

7. Murabıkların eline geçmesi üzerine buraya vali tayin edilen İbni Tifelvit ile İbni Bacce arasında oluşan dostluk İbni Bacce’ye hangi yolu açtı?

YANIT: Vezirlik yolunu açtı.

8. İbni Bacce bilim ve felsefe üstünlüğü yanında hangi alanlardaki orjinalliği ile de dikkat çekmiştir?

YANIT: Şiir ve müzik konusundaki derinliği ile dikkat çekmiştir.

9. İbni Bacce’nin bugün elde bulunan müzikle ilgili tek eseri nedir?

YANIT: Vemin kelamihi fi’l – elhân, iki sayfadan ibarettir.

10.           İbni Bacce hangi iki kaynaktan doğrudan ya da dolaylı olarak etkilenmiştir?

YANIT: Eflatun ve Aristo gibi Grek filozoflarının yanı sıra doğulu İslam filozoflarının birçok eseri ya bizzat ya da şerhleri aracılığı ile Endülüs’e ulaşmış, bu iki kaynaktan etkilenmiştir.

11.           İslam filozofları arasında İbni Bacce’nin ismen zikrettiği ve büyük ölçüde etkilendiği filozof kimdir?

YANIT: Farabi

12.           İbni Bacce kimin eserini şerh edip bazı telif çalışmaları yapmıştır?

YANIT: Aristo’nun çeşitli eserlerini şerh etmiştir.

13.           İbni Bacce’nin teorik bilgi ve akli araştırma lehine, mistizme yönelttiği eleştiri, Endülüs’te nasıl bir ortamın oluşmasına katkı sağlamıştır?

YANIT: Akla dayalı bir kültür ortamının oluşmasına ciddi katkılar sağlamıştır.

14.           İbni Bacce hangi çağ filozofodur?

YANIT: Felsefenin hemen hemen bütün alanlarına ilgi duymuş tipik bir Ortaçağ filozofudur.

15.           İbni Bacce’nin eserleri nelerdir?

YANIT:

1. Tedbîrül-mütevahhid. İbn Bâcce’nin daha çok ahlâk ve siyaset felsefesiyle ilgili görüşlerinin yer aldığı en büyük eseridir.

2. Risâletü’l-vedâ. Uzun bir yolculuğa çıkmadan önce bir arkadaşı için yazdığı bu eserinde İbn Bâcce Tedbîrü’l-mütevahhid’de ele aldığı bazı meseleleri incelemekte ve insanın, bilginin ve felsefî araştırmanın gerçek amacının ne olduğuna ilişkin konuları tartışmaktadır.

3. Kitâbü’n-Nefs. Nefis ve nefsin güçlerini konu alan eserin neşrini Muhammed Sagir Hasan el-Ma’sûmî gerçekleştirmiştir.

4. İttisâlü’l-‘akl bi’l-insân. Bir akıl varlığı olan insanın oluşum ve gelişimiyle insan varlığının bu doğrultudaki son amacına dair olan eser.

5. el-Vukuf ile’l-akli’l-fa’âl. Faal akla vâkıf olmanın mümkün olup olmadığını soruşturan ve bunun hangi yollardan gerçekleştirilebileceğini araştıran eseri.

6. Fi’l-gâyeti’l-insâniyye. Bazı metafizik temellerden ve nefsin güçlerinden hareketle insanın gayesinin ne olabileceğinin araştırıldığı bir risaledir.

İbn Bacce’nin bunun dışında Aristo’nun ve Farabi’nin eserlerine yazmış olduğu şerhleri bulunmaktadır.

16.           İbni Bacce’nin felsefesinin temel konusu nedir?

YANIT: İnsan ve insan mutluluğudur. İnsanı evrenin küçük bir modeli olarak ele alan İbni Bacce, onun tabii, hayvani (özel ruhani) ve akli (genel ruhani) yönlerine işaret eder. Buna göre insan bir “küçük alem”dir.

17.           İbni Bacce’ye göre insanın gerçek tanımı nedir?

YANIT: “Genel Ruhani” yani akli yönünde yatmaktadır.

18.           İbni Bacce’nin psikoloji görüşü kimi model almaktadır?

YANIT: Aristo’nun De Animas’ını model almaktadır.

19.           İbni Bacce’ye göre insan nefsinin temel özelliği nedir?

YANIT: İnsan nefsinin temel özelliği düşünmedir. Düşünme yetisinin en temel fonksiyonu ise tümel kavramlar oluşturma işlemidir.

20.           İbni Bacce’ye göre mutluluk ve sevince nasıl ulaşılır?

YANIT: Teorik aklın yetkinleştirilmesi ile ulaşılabilir.

21.           İbni Bacce’ye göre idrak kaça ayrlır?

YANIT: Duyusal, hayali ve akli olmak üzere 3 bölüme ayrılır. İdrakin algılanabilme sürecini ruhanileşme olarak nitelendirir.

22.           İnsanın bilgisi İbni Bacce’ye göre nasıl oluşur?

YANIT: İnsanın bilgisi duyu, mütehayyile ve akıl duraklarından geçerek oluşur. Gerçek bilginin tümel olanın bilgisi olduğunu bunu ise ancak aklın elde edebileceğini özellikle belirtir.

23.           İbni Bacce’ye göre kaç insan tipi vardır?

YANIT: Sıradan insanlar (Cumhur), teorik düşünme yeteneğine sahip olan insanlar (Nüzzâr) ve mutlu insanlar (Suadâ) olmak üzere 3 insan tipi vardır.

24.           İbni Bacce’nin bilgide olduğu gibi ahlak ve siyasette de temel ölçütü nedir?

YANIT: Akıldır.

25.           İbni Bacce düşünmeye dayalı iradeye ne ad vermektedir?

YANIT: Bir düşünme izi taşımayan hayvani iradeden ayırt etmek üzere “Hür isteme” yahut “Seçme hürriyeti” anlamında “İhtiyar” adını vermektedir.

26.           İbni Bacce ahlaki faziletlerin hangi karakterine dikkat çeker?

YANIT: “Hizmetçi” karakterine dikkat çekerek onların hayvani nefisle ilişkili olduğunu bu sebeple de insan için son gaye durumunda bulunamayacağını belirtir.

27.           İbni Bacce hayat tecrübesinin de izlerini taşıyan kuramını hangi nitelikteki soru üzerine temellendirir?

YANIT: “Elverişli olmayan bir ortamda yaşamak zorunda kalan erdemli bir insan yahut filozof nasıl bir hayat tarzı seçmelidir ki mutlu olabilsin?” sorusu üzerine temellendirir.

28.           İbni Bacce’ye göre erdemli toplum nasıldır?

YANIT: Erdemli toplumda siyasi ve ictimai düzenin temel dinamiğini sevgide bulur ve böyle bir toplumun doktorlara, yargıçlara ihtiyaç duymayacağını vurgular.

29.           İbni Bacce’ye göre “Mütevahhid” nedir?

YANIT: Mütevahhid (Yalnız insan) kavramı, insanın maddi yönüyle ilgili, gelip geçici zevklerin amaç edildiği bir toplumda maddi olana sırt çevirip maneviliğe yönelen ve hayatını bu doğrultuda yönlendiren bir çabayı, içinde bulunduğu toplum tarafından dışlanan fakat gerçeği temsil eden bir düşüncenin zorunlu yalnızlığını ifade eder.

30.           İbni Tufeyl nerede dünyaya gelmiştir?

YANIT: Gırnata’nın yaklaşık 50 km kuzeydoğusundaki Vâdiâş (Guadix) kasabasında dünyaya gelmiştir.

31.           İbni Tufeyl nasıl tanındı?

YANIT: Arapların Kays kabilesine mensup olduğu için Kaysi nisbesiyle anıldı. Latin dünyasında Ebubekir künyesinden dolayı Albubacer şeklinde tanınır.

32.           İslam tarihçileri İbni Tufeyl’in hangi alanda daha ileride olduğu kanaatindedir?

YANIT: İslam tarihçileri İbni Tufeyl’in astronomideki yetişmişliğinin tıptan daha ileride olduğu kanaatindedir.

33.           İbni Tufeyl’in ilgi alanının genişliğine bir başka örnek nedir?

YANIT: Hz. Osman’ın mushafını Kurtuba’ya intikalinin hikayesini, seçili bir üslupla kaleme almış olmasıdır.

34.           İbni Tufeyl’in eserleri nelerdir?

YANIT: Hay b. Yakzân, İbni Tufeyl’in sistemini oluşturan ana fikrilerin yer aldığı en önemli eseridir. Ayrıca Urcûze fit’tıb ve Koşide (Arapları cihada teşvik etmek amacıyla yazılan manzume) dir.

35.           İbni Tufeyl’in felsefe tasavvuru hangi kavram etrafında şekillenmiştir?

YANIT: Meşriki Hikmet kavramı etrafında şekillenmiştir.

36.           İbni Tufeyl, felsefi gerçeği nasıl kavramıştır?

YANIT: Felsefi gerçeği önce teorik araştırma yöntemi ile kavramış daha sonra müşahade yoluyla belli bir manevi tecrübeye ulaşmıştır. Filozof okuyucusunu kendi yaşadığı tecrübeler alanına çekmek ve böylece taklitten tahkike ulaştırmak istemektedir.

37.           Hay b. Yakzân’daki Hay tipi neyi temsil eder?

YANIT: Birtakım metafizik bilgilere ulaşan ideal özneyi temsil eder.

38.           İbni Tufeyl’e göre varlık alanı nedir?

YANIT: Kendisine şuurlu bir bilme etkinliğiyle yönelebilen özneye fizik ve metafizik yasaları hakkında bilgi sağlayan ontolojik imkandır.

39.           “Hay”, mantıki çıkarım yoluyla hangi fikre ulaşır?

YANIT: Tabiattaki işleyiş, bütünlük, düzen ve gayenin akledilir ve soyut gerçekliğine bütün bu kozmolojik delillerle de yaratıcı tanrı fikrine ulaşacaktır.

40.           “Hay”ın gelişim aşamalarını belirtmek için İbni Tufeyl tarafından kullanılan anlayış nedir?

YANIT: Her aşamanın yedi ve katları ile ifade edilen yaşlarda kaydedildiği bilgi gelişim anlayışı ortaya koymuştur.

41.           İbni Tufeyl’in felsefe tasavvurunu en iyi şekilde yansıtan eseri nedir?

YANIT: Hay b. Yakzân dır.

42.           İbni Tufeyl, tabiat felsefesini neye dayandırmıştır?

YANIT: Organizman bir evren görüşüne dayandırmıştır. Evreni oluşturan canlı ve cansız varlık mertebeleri, Evren denilen organizmayı oluşturur. Mertebeler, cansız varlıklardan canlı organizmalara doğru yükseldikçe Aristo fiziğindeki suret kavramını, canlılık ilkesi olan “Nefis” karşılar. Bitkiler için “Nebati Nefis”, hayvanlar için “Hayvani Nefis” denilen bu suretler, düşünme ve bilmenin ilkesi sayılan zat olarak insanı diğer canlılardan ayırır.

43.           Alemin varlığa gelişini İbni Tufeyl nasıl açıklar?

YANIT: Farabi’nin ortaya attığı “Feyiz” yahut “Sudur” teorisini terimleri ile açıklar. Feyiz teorisi ile gerçek varlığın olduğunu ve kozmik varoluşun O’nun zatının tecellilerinden ibaret olmasıdır.

44.           İbni Tufeyl’in en önemli etkisi nedir?

YANIT: En önemli etkisi batı düşüncesine olmuştur. Tanrının kilise kurumuna ihtiyaç olmaksızın doğrudan manevi tecrübe ile kavranabileceği ilhamını vermiştir. Hay b. Yakzân, Daniel de Foe’ya, Robinson Crusoe adlı romanında ilham kaynağı olmuştur.

DEĞERLENDİRME SORULARI

1. İbn Sina sonrası Batı İslam dünyasında yetişen ilk filozof kimdir?

a. İbn Rüşd

b. İbn Tufeyl

c. İbn Miskeveyh

d. İbn Sina

e. İbn Bacce

2. İbn Bacce’yi en çok etkileyen İslam filozofu kimdir?

a. İbn Rüşd

b. İbn Tufeyl

c. Farabi

d. İbn Miskeveyh

e. İbn Sina

3. Aşağıdaki eserlerden hangisi İbn Bacce’ye ait değildir?

a. Hay b. Yakzan

b. Tedbîrül-mütevahhid

c. Kitâbü’n-Nefs

d. İttisâlü’l-‘akl bi’l-insân

e. el-Vukuf ile’1-akli’l-fa’âl

4. Felsefesinin özü, meşriki hikmet denilen bahis ve nazar yöntemiyle zevk ve müşahede tecrübesinin bir sentezi olan filozof kimdir?

a. İbn Rüşd

b. İbn Tufeyl

c. Farabi

d. İbn Miskeveyh

e. İbn Sina

5. Aşağıdaki seçeneklerden hangisi İbn Tufeyl’in Batı düşüncesine olan etkilerinden biridir?

a. Aristoteles külliyatını batı dillerine tercüme etmesi.

b. Robinson Cruseo adlı romanı yazması

c. İslam felsefesi şiir haline getirmesi.

d. Tanrı'nın kilise kurumuna ihtiyaç olmaksızın doğrudan manevî tecrübeyle kavranabi-leceği anlayışına ilham vermesi.

e. Mantık çalışmalarıyla batıda yeni bir çığır açması.

CEVAP ANAHTARI: 1. E 2. C 3. A 4. B 5. D