1) nizam ve gaye
delili hangi basamaklardan olusur?
_alemde varlıklarına sahit oldugumuz her seyde bir duzen
gormekteyız.
_varlıklarda gorulen duzen belli gayelere hizmet etmektedir.
_ne düzen ne de gaye kendi başına ortaya cıkmaz.
_bu durumda aleme bu nizam ve gayeyi veren ilim,kudret,irade
ve inayet sahibi bir varlıgın bulunması gerekir.işte bu varlık tanrı’ dır.
2) nizam ve gaye
delilinin diğer delillerden farkı nedir?
_bu delil öncelikle diğer delillere göre daha kolay anlaşılır
görünmektedir.
_ilk muharrik,ilk sebep gibi kavramlar filozofları tatmin
etmekte ama sıradan insanlara dini duygularını tatmin açısından fazla bir şey söylememektedir.oysa
nizam delili dini hayat için son derece önemli olan nimet, ihsan,lütuf ,inayet
gibi fikirlerini daima göz önünde tutmaya çalışmaktadır.
_bu delil insanın estetik duygusuna hitap eder ve İslami
ifadeyle ‘cemil olan cemali sever’bir uluhiyet anlayışına ulaşmayı gaye edinir
_yahudilik Hıristiyanlık ve İslam gibi büyük dinler gaye ve
nizam fikrini iyice yaymış ve pekiştirmişlerdir.bu durum bu delilin
anlaşılmasına ve tasvip edilmesine zemin hazırlamıştır.
3) gaye ve nizam
fikrini temel alan tartışmalar İslami kaynaklarda iki ana yol takip etmiştir:
a)alemde görülen nizam ve düzen tespitinden yola çıkarak
Allahın varlığına ve o’nun sıfatlarının bilgisine ulaşmak
b)Allah’ın zat ve sıfatlarından yola çıkarak alemdeki
düzen,gaye,güzellik,hikmet v.b ’nin açıklamasını yapan yoldur.
4) İslam
dünyasında teolojik delilin üzerinde en çok duran ve bunu kur’an delili kabul
eden düşünür kimdir?
_ibn rüşd dür.
5) ibn rüşd ‘e
göre deliller kaça ayrılır,bunlar nelerdir?
İbn rüşd iki delilden söz eder:inayet delili;ihtira delili
6) İnayet delili
nedir?
Bu delilin iki esasa dayandığını görmekteyiz.bunlardan birincisi
bütün varlıkların insan varlığı için uygun tarzda düzenlenmiş olması;ikincisi
ise bu uygunluğun irade sahibi varlığın kasıtlı fiilinin eseri olması.
7) ihtira delili
nedir?
Delil iki esasa
dayanır
A -Bütün varlıklar yaratılmıştır.
B -Var olan her şey var olmak için yaratıcı bir faile
muhtaçtır.
8) Teolojik
delili batıda ele alan düşünürler şunlardır:
-Aziz Thomas
-William Paley (bu
delilin en ünlü savunucusudur)
-Robert Boyle
-Robert Hook
-John Roy
-Niwton
9) Teolojik
delili en çok eleştiren düşünürler kimlerdir?
-David Hume
-Kant
10) Teolojik
delilin diğer adı nedir?
Nizam ve gaye delilidir.
11) Hume’un bu
delile itirazları nelerdir?
A – Parçalar hakkında söylediğimiz her şeyin bütün hakkında
söylenemeyeceğidir.
B – Bu delil hep akıl şuur sahibi bir ilk sebepten söz
ediyor.Beynin düşünce dediğimiz küçük kımıldanışlarının ne özelliği var ki onu bütün evrenin modeli
yapmak zorunda kalıyoruz.
C – Dünyanın şimdiki durumuna bakarak oluşumunun ilk anları
hakkında her hangi bir açıklama getiremeyiz.
D – Tecrübi veriler
bize Tanrı’nın özellikleri hakkında daha fazla bir şey söyleyemez.
E – Bu delil hep düzenden söz ediyor, oysa alemde bir de
düzensizlik ,kötülük vardır.
F – Bu delili savunanlar Tanrı’yı mimara benzetiyorlar.Acaba
aynı şeyi alemin yaratıcısının zihnindeki alemle ilgili söyleyebilir miyiz?
12) Hume’un görüşlerine karşı çıkanlardan biri de Darwin’dir.
13) Darwin’in
teorisi şu noktalardan oluşur:
A –Tabiat için nihai bir gaye söz konusu değildir.
B –Tabiatta barış ve düzen içinde akıp giden bir süreç kadar
kanlı bir mücadele vardır.
C –Teolojik delilide
insan için tanınan imtiyazlı mevki tekamul nazariyesi ışığında
bakıldığında temelsis kalmaktadır.
14) darwin’ci
teoriye karşı çıkan en önemli düşünür kimdir?
Frederich R.tennant
15) Frederich
R.tennant ‘ın amacı kozmik teoloji den yola çıkarak alemin yapısına dayanarak
dinin temel hükümlerini ispat etmek değil bu hükümlerin makul olduğunu
göstermeye çelışmaktır.
16) Frederich
R.tennant ‘ın teolojik delili şu altı fikir etrafında yeniden kurmaya
çalışmıştır:
A –İnsan zihni ile dış dünya arasındaki uyum .
B –Canlı varlıkların diş dünyaya uyumu.
C –İnorganik yapı ile organik yapı arasındaki uyum
D –Alemin estetik değeri
E –Alemin ahlaki gelişmeye imkan sağlaması
F –Tekamül sürecinde görülen topyekün ilerleme de ancak
kozmik teolojiye yer verilerek açıklanabilir.
17) Gaye ve nizam
delilinde temel olarak araştırılan nedir?
-Düzen ve gayenin sebebi
18) Frederich
R.tennant ‘in fikirleri neden tenkit edilmiştir?
A –Teolojiyi adeta bilimin bir devamı gibi görmesi.
B –Dinin getirdiği açıklamayı bir hipotez olarak
değerlendirmesi.
19) Batı
felsefesinde teolojik delille ilgili tartışmanın kökeni Yunan felsefesine kadar
gitmektedir.
20)
Aşağıdakilerden hangisi İslami kaynaklarda gaye ve nizam fikrini temel alan
yollardan biri değildir?
A –Bir çok düşünürümüz alemdeki düzen ve gayeye dikkat
çektikten sonra her şeyin ilim ,kudret sahibi bir varlığın eseri olduğuna
işaret etmiştir.
B –Alemdeki düzenden yola çıkarak Allah’ın varlığının
bilgisine ulaşmak.
C –Allah’ın zat ve sıfatlarından yola çıkıp alemdeki
düzen,gaye,güzellik,hikmetin açıklamasını yapmak.
D –Allah’ın zorunlu varlık olmasını,onun varlığının delili
saymışlardır
Cevap D
Nimet HİCRET GELENER
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder