1-soru: sahihi müslimin bir hadis kitabı olarak kullanım kolaylığı sağlayan yönü nedir? Cevap:hadisin muhtelif isnad ve lafız farklılıklarına değindiği-yani farklı yerlerde tekrardan kaçındığı- için kitabından yaralanılması kolaylaşmıştır.
2-İbn Hacer’e göre Muslim’in Buhariden üstün yönleri nelerdir?
Cevap “Muslim eserini oluştururken lafızlara pek titizlik göstermiş, el-Buhârî gibi bablarda fihhî hükümler çıkarma yoluna gitmediğinden, ki bu husus Buhârî’nin bir hadisi farklı bablarda takti’ ederek vermesine sebebiyet vermiştir, hadisin bütün tariklerini bir yerde toplamış ve mevkuf (sahabe sözü) haberleri almaksızın, sadece merfû (Peygamber sözü) hadislere yer vermiştir.
3-Bazı alimlerin Muslim’i tercih etmelerinin sebepleri nelerdir?
Cevap a) Muslim kitabını kendi beldesinde pek çok hocası (şeyh) hayatta iken telif etmiştir. Lafızlarına özen göstermiş ve siyakını araştırmıştır. el-Buhârî’nin yaptığı gibi bablara ayırmak için hüküm çıkarmaya çalışmamıştır. el-Buhârî, hadisleri konularına göre ayırırken hadisin bölünmesini (takti’) lüzumlu görürken Muslim, bütün tarikleri bir yerde toplamıştır. Müslim, kitabında sadece peş peşe hadislere yer vermiştir. Gerçekte sırf hadis açısından Muslim’in Sahih’i daha üstündür. Çünkü o, el-Buhârî’nin yaptığı gibi hadisleri bölerek kullanmaz (takti’). Aksine hadisin çeşitli tariklerini bir yerde verir. Oysaki el-Buhârî, hadisin bir kısmını bir senedle, diğer kısmını ayrı bir yerde ve ayrı bir senedle verir. Bu da muhaddisin o hadisi çeşitli isnadlarıyla tam olarak bilmesine engel olur. Muslim ise, hadisin bilinmesini kolaylaştırmak için sened ve metinleri bir yerde bütün tarikleriyle toplamıştır. b) Yine söz konusu alimler, Muslim’i el-Buhârî’ye üstün tutarlarken şu gerekçeyi gösterirler: “el-Buhârî, Şam ehli konusunda hatalara düşmüştür. Onların kitaplarını almış ve istifade etmiştir. Bu istifade esnasında onlardan birini bir yerde künyesiyle, diğer bir yerde ismiyle zikretmiştir. Bu da her iki vasıflandırmanın ayrı iki kişi olduğu vehmini vermiştir. Muslim’de bu tür hatalar çok az vuku bulmuştur.
4-Muslim’de mevzu ve tarihî olayların hadis şekline sokulduğunu gösteren rivayetler de mevcuttur. Örnek olarak verilen ‘’Mekke önlerinde bir ordunun yere batacağına ve sadece geriye birkaç kişinin kalacağına dair zikredilen hadisin aslı nedir?
Cevap: Bu hadis aslında Emeviler ile Mekke’yi ele geçiren Abdullah b. Zübeyir arasında Mekke önlerinde vuku bulan savaşı anlatmaktadır.
ÖRNEK HADİSLERİN TERCEMELERİ
(2548) Bİze Kuteybe b. Saîd b.
Cemil b. Tarifes-Sakafî ile Zü-heyr b. Harb rivayet ettiler. (Dediler ki) :
Bize Cerîr, Umara b. Ka'kaâ'-dan, o da Ebû Zür'a'dan, o da Ebû Hüreyre'den
naklen rivayet etti. Ebû Hüreyre şöyle demiş : Bir adam Resûlüllah (Saliallahü
Aleyhi ve Sellem) 'e gelerek :
— Benim güzel sohbet etmeme insanların en lâyık olanı kimdir? diye sordu.
«Annendir!» buyurdular.
— Sonra kimdir? dedi. «Sonra annendir!» buyurdu.
— Sonra kimdir? dedi.
«Sonra annendir!» buyurdu.
— Sonra kimdir? dedi. «Sonra babandır!» buyurdu,
Kuteybe'nin hadîsinde : «Benim güzel sohbet etmeme en lâyık kimdir?»
cümlesi vardır. İnsanları anmamıştır.
2- (...) Bize Ebû Küreyb
Muhammed b. Alâ' El-Hemdânî rivayet etti, (Dedi ki) : Biae tbni Fudayl babasından,
o da Umara b. Ka'kaâ'dan, o da Ebû ZtirVdan, o da Ebû Hüreyre'den naklen
rivayet etti. (Şöyle demiş) : Bir adam:
— Yâ Resûlallah! Benim gü*el sohbet etmeme en lâyık kimdir? diye sordu,
«Annen, sonra annen, sonra annen, sonra babandırl Sonra sana en yakın, en
yakın olanlardır!» buyurdular.
(...) Bize Ebû Bekr b. Ebî
Şeybe rivayet etti. (Dedi ki) : Bize mâra ile İbnü Şübrüme'den, onlar da Ebû
ZiirVdan, o da Ebû Hüreyre'den naklen rivayet etti. Ebû Hüreyre : Eir adam
Peygamber (SallallahüAleyhiveSellem)Je geldi diyerek Cerîr'in hadîsi gibi
rivayet etmiş. Şunu da ziyâde eylemiştir : «Bunun üzerine :
«Evet! Baba hakkı için sana mutlaka haber verilecektir!» buyurdular.»
4- (...) Bana Muhammed b.
Hatim rivayet etti. (Dedi ki) : Bize Şebâbe rivayet etti. (Dedi ki) : Bize
Muhammed b. Talha rivayet etti. H.
Bana Ahmed b. Hiraş da rivayet etti. (Dedi ki) : Bize Habban rivayet
etti. (Dedi ki) : Bize Vüheyb rivayet etti. Her iki râvi İbni Şübrü-me'ilen bu
isnadla rivayette bulunmuşlardır.
Vüheyb'in hadîsinde : «Kime iyilik edeyim.» Muhammed b. Talha'nın
hadîsinde ise : «Tarafımdan güzel sohbet edilmeye insanların hangisi en
lâyıktır.» cümleleri vardır. Sonra râvi Cerîr'in hadîsi gibi nakletmİştir.
Bu hadîsi Buhârî «Kitâbu'l-Edeb»'de; İbnü Mâce «Ki-tâbu'l-Vasâyâ»'da
tahric etmişlerdir,
Hadîsdeki sahabeden murad; sohbet yâni bir kimsenin hizmetinde
bulunmaktır.
Bâzıları Peygamber (Sallailahu Aleyhi veSeltem) 'e gelen adamın Mu-âviye
b. Hayyide olduğunu söylemişler. «Çünkü Buhârî (El-Edebü'l-Müfred) adlı
eserinde onun hadîsini rivayet etmiştir.» demişlerse de, Aynî bu babda birçok
hadîsler vârid olduğunu, hepsinin buradaki rivayete benzediğini, binâenaleyh
gelenin Muâviye olduğu tayin edilemiyeceğini söylemiştir.
Hadîs-i şerîf akrabaya iyilikte bulunmaya teşvik etmekte, bunların
başında annenin geldiğini, sonra baba ve derecelerine göre diğer yakınların
onu takip ettiğini bildirmektedir. Ulemâ bunun sebebini şöyle izah ederler :
Annenin başta gelmesi; çocuğu uğrunda birçok meşakkatlere katlanmasından, onu
doğururken, emzirirken ve terbiye ederken pek çok yorulmasındandır. «Elmirkat»
nâm eserde şöyle deniliyor: «Kur'ân-ı Kerîm» 'de : Annesi onu meşakkatle
taşımış, meşakkatle doğurmuştur. Onun ana karnında bulunmasıyle sütten
ayrılması müddeti otuz aydır, bu-yurularak annenin bu üç hakkına işaret
olunmuştur. Yâni; üç şey mukabilinde üç şey anneye mahsusdur ki, bunlar da;
hamilelik çilesi, doğurma meşakkati ve emzirme mihnetidir. Bundan dolayı
Peygamber (Sallailahu Aleyhi ve SeUem) anneye hizmeti üç defa tekrar etmiştir.
Muhasibi iyilik ve hizmet hususunda annenin, babadan önce geldiğine ulemânın
ic-mâını nakletmİştir. Fakat Kaadî Iyâz'm beyânına göre bu babda ulemâ arasında
hilaf vardır. Cumhur annenin üstünlüğüne kail olmuş, bazıları iyilik ve hizmet
babında anne ile babanın müsavi derecede hak sahibi olduklarını
söylemişlerdir. Bu kavil İmam Mâlik'e de nisbet edilmiştir. Fakat Nevevî bu
sarih hadisler karşısında doğrunun birinci kavil olduğunu söylemektedir. Kaadî
Iyâz diyor ki: «İyilik hususunda anne ile babanın haklarının başkalarından daha
kuvvetli oldu-
ğuna ulemâ ittifak etmişlerdir.
Bazıları Peygamber (Sallailahu Aleyhi ve Sellem)in:
«Sonra en yakının! En yakının!» buyurmasına bakarak dedelerle kardeşler
arasında tereddüt göstermişlerdir...»
Peygamber (Sallallahü Aleyhi ve Sellem) 'in :
«Evet! Baban hakkı için...» sözünden yeminin hakikati kastedilme-miştir.
Bu kelime sözü perçinlemek için dile gelivermiştir.
Nitekim evvelce de görmüştük.
5- (2549) Bize Ebû Bekir b.
Ebî Şeybe ile Züheyr b. Harb rivayet ettiler. (Dediler kî) : Bize Vekî',
Süfyân'dan, o da Habîb'den naklen rivayet etti, H.
Bize Muhammed b. Müsennâ da rivayet etti. (Dedi ki) : Bize Yahya (yâni
İbnü Saîd El-Kattân) Süfyân ile Şu'be'den rivayet etti. (Demişler ki) : Bize
Habîb, Ebû'l-Abbâs'dan, o da Abdullah b. Amr'dan naklen rivayet etti. (Şöyle
demiş) :
Bir adam Peygamber (Sallallahü A leyhı've Sellem)'e cİhâd için izin istemeye
geldi. Bunun üzerine (ona) :
«Ebeveynin sağ mı?» diye sordu. Adam:
— Evet! dedi.
«O halde onlar hakkında cthâd eî!» buyurdular.
(...) Bize Ubeydullah b. Muâz
rivayet etti. (Dedi ki) : Bize babam rivayet etti. (Dedi ki) : Bize Şu'be,
Habib'den rivayet etti. (Demiş ki) : Ben Ebû'l-Abbâs'dan dinledim. (Dedi ki) :
Ben Abdullah b. Amr b. Âs'ı şöyle derkçn işittim :
Bir adam Peygamber (Sallallahü Aleyhi ve Sellemj'ç geldi...
Râvi yukarıki hadîsin mislini anlatmıştır.
Müslim der ki : «Ebû'l-Abbâs'm ismi, Sâib b. Ferrûh El-Mekkî'dir.»
6- (...) Bize Ebû Küreyb
rivayet etti. (Dedi ki) : Bize tbnü Bişr Mis'ar'dan naklen haber verdi. H.
Bana Muhammed b. Hatim de rivayet etti. (Dedi ki) : Bize Muâviye b. Amr,
Ebû İshâk'dan rivayet etti. H.
Bana Kaasim b. Zekeriyyâ dahi rivayet etti. (Dedi ki) : Bize Hüseyn b.
Aliy El-Cu'fî Zâide'den rivayet etti. Her iki râvi A'meş'den ve hepsi Habîb'den
bu isnadla bu hadîsin mislini rivayet etmişlerdir,
(...) Bize Saîd b. Mansûr
rivayet etti. (Dedi ki) : Bize Abdullah b. Vehb rivayet etti. (Dedi ki) : Bana
Amr b. Haris, Yezîd b. Ebî Habîb'den naklen haber verdi. Ona da Ümmü Seleme'nin
âzâdlısı Nâim rivayet etmiş ki, Abdullah b. Amr b. Âs şunu söylemiş :
Nebiyyullah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem)'e fcir adam gelerek:
— Sana hicret ve cihâd şartı ile bey'at ediyorum. Ecri Allah'dan dilerim;
dedi. Peygamber (Sallallahü Aleyhi ve Sellem):
«Annenle babandan sağ biri var mı?» diye sordu. Adam :
— Evet! Hattâ ikisi de! cevâbını verdi. «Allah'dan ecir diler misîn?»
dedi. Adam:
— Evet! cevâbını verdi,
«O halde hemen annenle babana don! Ve onlara güzel sohbette bulun!»
buyurdular,
Bu hadîsi Buhârî «Kitâbü'l-Cihâd» ile «Kitâbü'l-Edeb»'de; Ebû Dâvûd,
Tirmizî ve Nesâî de «Kitâbü'l-Cihâd»'da muhtelif râvilerden tahrîc etmişlerdir.
Peygamber (SaMlahü Aleyhi ve Sellemj'e gelen zâtın Câhime b. Abbâs b.
Mirdâs olması muhtemel görülmüştür.' Çünkü bir hadîsde bu zât :
«Ben cihâd hakkında istişare için Peygamber (SallalSahü Aleyhi ve
Sellem)e geldim de (bana) :
«Validen var mı?» diye sordu. Evet! dedim
«Git de ona ikram et!» Zira cennet onun ayaklarının att;ndad;ri»
demiştir.
Bu husûsda daha başka hadîsler de vardır. «Öyle ise onlar hakkında
mücahede et!» sözünden zahirî mânâ kastedümemiştir. Çünkü cihâdın zahiri
mânâsı başkasına zarar vermeyi tazamrnun eder. Burada maksad cihâdın
külfetidir. ki o da rnal sarfetmek ve bedenen yorulmaktır. Binâenaleyh hadîsin
mânâsı. Anne ve babanı razı etmek için malını sarfet ve bedenini yor, demek
olur. Hadîs-i şerif, anneye-babaya itaatin şiddetle lüzumuna, haklarının
büyüklüğüne, onlara itâattan dolayı kazanılacak sevabın çokluğuna delildir.
Ulemâdan bazıları bu hadîsle istidlal ederek ana-baba hakkının cihâddan daha
üstün olduğunu... Her ikisi veya birisi müslüman olduğu takd'irde, onlardan
izinsiz cihâda gitmenin caiz olmadığını söylemişlerdir. Müşrik olurlarsa
izinleri şart değildir. Ancak düşman müslürnanların karşısına gelir de, onunla
çarpışmak zaruret hâlini ahrsa, onlardan izinsiz cihâd etmek caiz olur.
Anneye-babaya isyanın büyük günahlardan sayıldığını iman bahsinde
görmüştük.
9- (2551) Bize Şeybân b.
Ferruh rivayet etti. (Dedi ki) : Bize Ebû Avâne, Süheyl'den, o da babasından, o
da Ebû Hüreyre'den, o da Peygamber (SaHallahU Aleyhi ve Sellem)'den naklen
rivayet etti:
«Burnu yere sürünsün! Sonra burnu yere sürünsün! Sonra burnu yere
sürünsün!» buyurmuşlar.
— Kimin yâ Resûlallah? diye sorulmuş.
«İhtiyarlığı anında annesi ile babasından birine yahut her ikisine
yetişip de, onlar sebebiyle cennete giremeyenini» buyurmuşlar.
10- (...) Bize Züheyr b. Harb
rivayet etti. (Dedi ki) : Bize Cerîr, Süheyl'den, o da babasından, o da Ebû
Hüreyre'den naklen rivayet etti. (Şöyle demiş) Resûlüllah (Sallallahü Aleyhi ve
Sellem):
«Burnu yere sürünsün! Sonra burnu yere sürünsün! Sonra burnu yere
sürünsün!» buyurdular.
— Kimin yâ Kesûlallalı? denildi.
«ihtiyarlığı anında annesi ile babasından birine yahuî her ikisine
ye-tişîp de, sonra cennete giremeyenin!» buyurdular.
(...) Bize Ebû Bekr b. Ebî
Şeybe rivayet etti. (Dedi ki) : Bize Hâlid b. Mahled, Süleyman b. Bilâl'dcn
naklen rivayet elti. (Demiş ki) : Bana Süheyl, babasından, o da Ebû Hüreyre'den
naklen rivayet etti. (Şöyle demiş) : Resûlüllah (SaüallahÜ Aleyhi ve Sellem) üç
defa:
«Burnu yere sürünsün!» buyurdular.
Sonra râvi yukarki hadîsin mislini rivayet etmiştir.
«Rağime eııfü» tâbiri asıl itibariyle burnu toprağa sürtündü mânâsına
gelirse de, burada ondan murad zelil ve hakîr oldu, demektir. Bazıları kötü ve
kepaze oldu mânâsına geldiğini söylemişlerdir. Hadîs-i şerif anaya, babaya
itâata teşvik etmekte ve bunun sevabının büyük olduğunu bildirmektedir. Anneye,
babaya bilhassa ihtiyarladıkları zaman nafakalarını vermek ve hizmetlerinde
bulunmak gibi İtâatlar cennete girmeye sebepdîr. Bu hususda kusur eden, o
nimete nail olamıyacaktır. İşte burnu yere sürünsün tâbirinin mânâsı budur.
11- (2552) Bana Ebû't-Tahîr Ahmcd
b. Amr b. Şerh rivayet etti. (Dedi ki) : Bize Abdullah b. Vehh haber verdi.
(Dedi ki) : Hana Saîd b. Ebî Eyyûb, Vclid b. EM'l-Velid'den, o da Abdullah b.
Dinar'dan, o da Abdullah b. Ömer'den naklen haber verdi kî, Bedevilerden bir
adam, kendisine Mekke yolunda rastlamış. Abdullah una sılam vermiş ve
kendisini binmekte olduğu bir eşeğe bindirmiş. Basında bulunan bir sarigi da
ona vermiş, İbnü Dinar demiş ki: Biz kendisine :
— Allah hay fim versin! Bunlar bedevilerdir; tunlar aza da razı olur-lar,
dedik. Bunun üzerine Abdullah sunu söyledi:
__ Bunun bahası Ömer b. Hattab'm dostu idi. Hakikaten ben Resûlüllah
(Salîalluhü Aleyhi ve Sellem. 'i :
«Şüphesiz ki, iyiliğin en iyisi, evlâdın baba dostlarını sıiede bulunmasıdır.»
buyururken işittim.
12- (...) "Bana
Ebû't-Tâhir rivayet etti. (Dodi ki) : Bize Abdullah b. Vehb haber verdi. (Dedi
ki) : Bana îlayve b, Şureyh, İhnü'l-Hâd'dan, o da Abdullah b. Dinar'dan, o da
Abdullah b. Ömer'den naklen haber verdi ki : Peygamber (Sallaüahü Aleyhi ve
Sellem):
«İyiliğin en iyisi, kişinin baba dostuna sslede bulunmasıdır.»
buyurdular.
13- (...) Bize Hasen b. Ali
El-Hulvânî rKâyet etti. (Dedi ki) : B.ze Y,'kub b ibrahim b. Sa'd rivayet etti.
(Dedi ki) : Bize babamla Leys b SVd hep birden Yezid b. Abdillah b. Usfime b.
Hâd'dan, o da Abdullah b. Dinar'dan, o da İbni Ömer'den naklen rivayet etti ki,
kendisinin Vır eşeği varmış. Mekke'ye çıktığında deveye binmekten bıktığı zaman
onun üzerinde rahatlanırım*;. Bir de başına sardığı sarığı varmış. Bir gün bu
eşeğin üzerinde iken aniden yanından bir bedevi geçmiş. Abdullah (ona) :
— Sen filân oğlu filânın oğlu değil misin? diye sormuş. Bedevi :
— Evet! cevâbını vermiş. Abdullah hemen eşeği ona vermiş. Ve :
— Buna bin! demiş. Sarığı dahi vererek :
— Bunu basma sar! demiş. Bunun üzerine arkadaşlarından biri Abdullah'a :
— Allah sana mağfiret buyursun. Bu bedeviye üzerinde rahatlandığın bir
eşek verdin. Bİr de sarık verdin ki, onu kendi başına sarıyordun, demiş.
Abdullah ;
— Ben Resûlüllah (SaUatlahü Aleyhi ve Sellem) 'i:
«Kişinin babası öldükten sonra baba dosîlanna s:!ede bulunması, iyiliğin
en iyisİndendir.» buyururken işittim. Bunun babası da Ömer'in dostu idi, demiş.
Bu hadîs-i şerif baba dostlarına şilede bulunmanın faziletine delildir.
Şilede bulunmaktan murad; onların ziyaretlerine gitmek, kendilerine ikram
ve ihsanda bulunmak, gerekirse yardımlarına koşmaktır. Buna sebep baba olduğu
için, dostuna yapılan her nevi ihsan ve ikram babaya da yapılmış gibi olur.
Annelerle dedelerin, hocaların, karı ve kocaların dostlarına yapılan ikram da
aynı hükümdedir. Resûlüllah (SaUaUahü Aleyhi ve Seliem}'in Hz. Hatice 'nin
dostlarına yaptığı İkramı evvelce görmüştük.
Hadîs-i şerif baba hakkının pek büyük olduğuna da işaret etmektedir.
Çünkü babanın dostlarına yapılan ikram ve ihsan, iyiliğin en faziletlisi
olunca bizzat babaya yapılan ikramın faziletini dille ta'rife imkân kalmaz.
14- (2553) Bana Muhammcd b.
Katim b. Meymûn rivayet etti. (Dedi ki) : Bize İbnii Mehdî, Muâviye b.
Sâlih'den, o da Ahdurrahman b. Cü-beyr b. Nüîeyr'den, o da tabasından, o da
Nevvâs b. Scm'ân El-Ensârî'den naklen rivayet etti. {Şöyle demiş) : Resûlüllah
(Sallailahü Aleyhi vt Sellem)'& iyilik ve günahı sordum da şöyle buyurdular
:
«İyilik, ahlâkın güzelliğidir. Günah ise, kalbinde gıcık yapan ve başkalarının
muttali olmasından hoşlanmadığın şeydir.»
15- (...) Bana Harun b. Saîd
El-Eylî rivayet etti. (Dedi ki) : Bize Abdullah b. Vehb rivayet etti. (Dedi ki)
: Bana Muâviye (yâni İbni Salih) Abdurrahman b. Cübeyr b. Nüfeyr'den, o da
babasından, o da Nevvâs b. Sem'an'dan naklen rivayet etti. (Şöyle demiş) :
Uesûlüllah (Sallailahü Aleyhi ve Sellem)'e birlikte Medine'de bir sene kaldım.
Suâl sormaktan başka beni hicretten men eden bir şey yoktu. Bizden bîrimiz
hicret etti mi,' Resûlüllah (Sallailahü Aleyhi ve SeHem)'c bir şey sormazdı.
Ben kendisine iyilik ve günahı sordum. Bunun üzerine Resûlüllah (Sallailahü
Aleyhi ve Sellem);
«iyilik, ahlâk güzelliğidir. Günah ise, kalbinde gıcık yapan ve başkalarının
muttali olmasını istemediğin şeydir.» buyurdular.
Hadîsin metnindeki ensârî tâbiri hakkında Ebû Ali E1 -Ceyyânî : «Bu
vehmdir. Doğrusu Ki1âb'î olacaktır. Çünkü Nevvâz meşhur bir Kilâbîdir.»
demiştir. Kaadî Iyâz ile Ma'zirî dahi onun Kilâbî adiyle meşhur olduğunu
söylemişlerdir. İhtimal ensârın müttefiki imişdir.
Ulemânın beyânına göre birr : Sile, lütuf, iyilik, güzel geçinmek ve tâat
mânâlarına gelir. Hadisdeki «Ahlâk güzelliği» ifadesi bu mânâların hepsine
şâmildir.
Kalbde gıcık yapmaktan murad; şüphe hâsıl etmek ve günah olacağına korku
vermektir. Kaadî Iyâz ile başkalarına göre «Suâl sormaktan başka, beni
hicretten inen eden bir şey yoktu.» cümlesinden murad Medîne'de ziyaretçi gibi
kalmasıdır. Oraya hicretine mâni olan şey Peygamber (Sallailahü Aleyhi ve
Sellem) 'e din hususunda suâl sormaktır. Çünkü Resûlüllah (Sallailahü Aleyhi
ve Sellem) ziyaretçilerin suâl sormasına müsaade eder, muhacirlere etmezdi.
Muhacirler gelen ziyaretçilerin suâl sormalarından memnun kalırlardı. Çünkü
kendileri de bundan istifâde ederlerdi. Bu husûsda bedevi vesâir ziyaretçiler
ma'zur görülürlerdi.
16- (2554) Bize Kuteybe b.
Saîd b. Cemil b. Tarif b. Abdillah Es-Sekafî ile Muhammcd b. Ahbâd rivayet
ettiler. (Dediler ki) : Bize Katim (bu zât İbni İsmail'dir), Muâviye'den
rivayet etti. Bu zât Benî Hâşim'iıı azatlısı İbnü Ebî Müzerrid'dir. (Demiş ki)
: Bana amcam Ebû'l-Hubab Saîd b. Yesâr, Ebû Hüreyre'den rivayet etti. (Şöyle
demiş) : Resûlüllah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem) buyurdular ki:
«Şüphesiz Allab mahlûkatı yaratmıştır. Onlardan fariğ olduğu vakit rahm
ayağa kalkmış : Bu, kat'edilmekîen sığınanın makamıdır, demiş. Te-âlâ
Hazretleri : Evet! Sana sile yapana, benim sile yapmama; senden alâkayı
kesene, benim de alâkayı kesmeme razı değil misîn? buyurmuş. Rahm : Evet,
razıyım, demiş. Teâiû Hazretleri de : Bu sana verilmiştir.» buyurmuştur.
Bundan sonra Resûlüllah (Sallailahü Aleyhi ve Sellem):
«İsterseniz : (Siz döner de yeryüzünde fesad çıkarır ve akrabalık alâ
kasını keser misiniz? Bunlar öyle kimselerdir ki, Allah kendilerine iânet i
etmiş; kulaklarmı sağır, gözlerini kor eylemiştir. Acaba bunlar Kur'âtı'ı te-!
debbür mü eimiyorlar. Yoksa kaîbİerin üzerinde kilitleri mİ var!} [1][1] âyet-i
karîme'sini oküyuverin!» buyurdular.
Bu hadisi Buhârî «Tevhîd», «Edeb» ve «Tefsir» bahislerinde; Mesâi
«TefsîıVde muhtelif râvilerden tahric etmişlerdir;
Kaadi Iyâz diyor ki : «Sile yapılan, kendisinden alâka kesilen ve iyilik edilen
rahim ancak ve ancak mânâlardan bir mânâdır; cisim değildir. O hısımlık ve
nesebten ibaret olup, bunları ana rahmi bir araya toplar ve birbirlerine
eklenirler. İşte bu eklenmeye rahim denilmiştir. Rahimden ayağa kalkmak ve
konuşmak beklenemez. Binâenaleyh burada onun ayağa kalkması ve Arş'a asılması,
Arapların âdetine göre bir darb-ı mesel ve güzel bir istiare olur. Maksad :
Sılâ-i rahim yapanların şanını ve faziletini yükseltmek, yapmayıp alâkayı
kesenlerin bu isyanları sebebi ile işledikleri günahın büyük olduğunu
anlatmaktır. Bundan dolayıdır ki, isyana «kesmek» denilmiştir. Sanki bu isyan,
ekleyen vasıtayı kesmiştir.»
Silenin hakikati : Atıyye, şefkat ve merhamet mânâlarına gelir, ki
Allah'ın kullarına bir lütf-u ihsanı ve bir rahmetidir. Daha açık tâbirle
sılâ-i rahim: Akrabayı ziyaret ederek hallerini sormak, gerekirse yardımlarına
koşmak, uzakta iseler mektuplaşmak, selâm göndermek sureti ile aradaki manevî
bağın kopmamasına dikkat etmektir. Bağın kopmasına «kat-i rahim» denir ki,
büyük günahtır. Mamafih sılâ-i rahimin dereceleri vardır. En yüksek derecesi
farzdır, bunu terk eden günahkâr oîur. En aşağı derecesi de selâmı-kelâmı
kesmektir. Silenin kimlere farz olduğu ulemâ arasında ihtilaflıdır. Bâzıları
biri erkek, diğeri kadın olsa birbirlerine nikâh düşmeyecek derecede yakın
akrabaya farz olduğunu söylenmişlerdir. Bu takdirde amca oğulları ile dayı
oğullarına larz değildir. Bir takımlarına göre miras babında zevil erhâm
denilen bütün akrabaya farzdır. Nevevi bu ikinci kavlin daha doğru olduğunu
söylüyor.
Hadjsde zikri geçen âyet-i kerime Benî Ümeyye ile Benî Hâşim kabileleri
hakkında nazil olmuştur.
17- (2555) Bize Ebû Bekr b.
Ebî Şeybe ile Züheyr b. Harb rivayet ettiler. Lâfız Ebû Bekr'indir. (Dediler
ki) : Bize Vekî', Muâviye b. Ebî Müzerrid'den, o da Yezid b. Rûmân'dan, o da
Urve'den, o da Âişe'den naklen rivayet etti. (Şöyle demiş) : Resûlüllab
(Sallalîahü Aleyhi ve Sellem):
«Rahim Arş'a asılıdır. Beni sile edeni, Allah sile eylesin! Beni (mle alâkayı)
keseni Allah da kat' etsin! der.» buyurdular.
22- (2558) Bana Muhammed b.
Müsennâ iîe Muhammed b. Beşşâr rivayet ettiler. Lâfız İbnü Müsennâ'nmdır.
(Dediler ki) : Bize Muhammed b. Ca'fer rivayet etti. (Dedi ki) : Bize Şu'be
rivayet etti. (Dedi ki) : Alâ' b. Abdirrahman'ı, babasından, o da Ebû
Hüreyre'den naklen rivayet ederken dinledim ki, bir adam :
— Yâ Resûlallah! Benim hısımlarım var! Ben onlara sıla yapıyorum; onlar
benimle alâkayı kesiyorlar! Ben onlara iyilik ediyorum; onlar bana kötülük! Ben
onlara yumuşak davranıyorum; onlar bana karşı cahillik ediyorlar! Demiş. Bunun
üzerine :
«Eğer dediğin gibi isen, sanki onlara sıcak kül yediriyor gibisin! Sen bu
minval üzere devam eitikçe Allah ias-afından onlara karş: seninle daima bir
yardımcı bulunacaktır!» buyurmuşlar.
Mell: Sıcak kül demektir. Zahir: Arka dayak, yardımcı mânâsına gelir.
Buradaki cahillikten murad : Kötü sözdür.
Hadîs-i şerif bir teşbihtir. ResûlüIInh (SalîaUahü Aleyhi ve Selletn) bu
zâtın örnek davranışı karşısında akrabasının gösterdikleri küstahlıktan dolayı
başlarına gelecek elem ve ıztırâbı, sıcak kül yiyenin ıztırabina benzetmiştir.
Yâni onunla akrabalık alâkasını kesip kendisine ezâ ettikleri için büyük vebal
altında kalmışlardır.
Bâzılarına göre hadîsin mânâsı: «Sen onlara iyilik etmekle kendilerini
tahkir ve rezil ediyorsun! Yaptıkları aşağılıktan sıcak kül yemiş gibi elem
duyuyorlar!» demektir. Bir takımları da: «Bu hadîsten murad: (Senin yedirdiğin
ni'metler, sıcak kül gibi onların mi'de ve bağırsaklarını yakacaktır!» demek
olduğunu söylemişlerdir.
32- (2564) Bize Abdullah b.
Mesîeme b. Ka'neb rivayet etti. (Dedi ki) : Bize Dâvud (yâni İbni Kays) Âmir b.
Küreyz'in azatlısı Ebû Saîcden, o da Ebû Hüreyre'den naklen rivayet etti.
(Şöyle demiş) : Kcsûlüllah (Sallallahü Aleyhi ve Seîlem):
|«Birbirinize hasedlik çekmeyin! Müşteri kızıştırmayın! Birbirinize
buğz-etmeyin! Birbirinize sırt çevirmeyin! Biriniz diğerinin pazarlığı üzerine
satış yapmasın! Kardeş olun ey Allah'ın kulları! Müslüman müslümamn kardeşidir.
Ona zulmetmez; onu yardımsız bırakmaz; onu tahkir etmez. —Uç defa kalbine
işaret ederek—Takva şuradadır. Kişiye kötülük namına müs-lüman kardeşini tahkir
etmesi kâfidir. Müslümamn her şeyi, kanı, malı ve İrzı müslümana haramdır.»
buyurdular.
33- (...) Bana Ebû't-Tâhir
Ahmed b. Anır b. Şerh rivayet etti. (Dedi d) : Bize İbni Vehb Üsâme'den (bu zat
İbnü Zeyd'dir) rivayet etti. O da Abdullah b. Amir b. Küreyz'in azatlısı Ebû
Saîd'i şöyle derken işitmiş : Ben Ebû Hüreyre'yi şunu söylerken dinledim:
Resûlüllah (Sallallahü Aleyhi ve Seilem) buyurdular kî...
, Kavi Davud'un hadîsi gibi nakletmiş, biraz ziyâde ve noksan yapmıştır.
Yaptığı ziyâdeden biri şudur :
«Şüphesiz ki, Allah sizin bedenlerinize ve suretlerinize bakmaz, lâkin
kalblerinize bakar.» Ve parmaklanyle göğsüne işaret etmiştir.
34- (...) Bize Amru'n-Nâkıd
rivayet etti. (Dedi ki) : Bize Kesîr b. Hişâm rivayet etti, (Dedi ki) : Rize
Ca'fer b. Burkan, Yezîd b. Esam'dan, o da Ebû Hüreyre'den naklen rivayet etti.
(Şöyle demiş) : Resûlüllah (Sallallahü Aleyhi ve Seilem):
«Şüphesiz ki, Allah sizin suretlerinize ve mallarınıza bakmaz; lâkin
kalblerinize ve amellerinize bakar.buyurdular.
Müslümamn müslümanla kardeş olduğunu evvelce izah etmiştik,
Hazl: Yardımsız bırakmak,
rezil etmek mânâlarına gelir. Burada maksad dinde olduğu halde, bir müslüman
din kardeşini zâlime karşı müdafaadan ve ona yardımdan geri kalmaz, demektir.
«Takva şuradadır...» sözünden murad : Zahirî amellerle takva hâsıl olmaz.
Takva ancak kalbde yer eden Allah'ın azameti Allah korkusu ve murakabesi ile
olur, demektir. Allah'ın bakması müzacat ve muhasebesinden kinayedir. Bu
muhasebe zahire bakarak değil, kalbdeki inanca göredir. Nevevî : «Allah'ın
bakması her şeyi ihatalı bir şekilde görmesidir.» diyor. Ulemâdan bâzıları bu
hadîsle istidlal ederek : «Akıl başta değil, kalbdedir.» demişlerdir. Bu
mes'ele : «Dikkat edin ki, cesedde bir parça et vardır...» hadîsinde izah
edilmişti.
Hadîs-i şerif bir müslümamn din kardeşini tahkir, rezil rüsvay etmesinin
ve müslümamn müslümana canının, ırzının, malının haram olduğuna delildir.
2566. Allah kıyamet gününde buyurur ki: benim için
birbirlerini sevenler nerde?
Bugün hiçbir gölgenin
olmadığı bir günde onları kendi gölgemde gölgelendireceğim.
HAZIRLAYAN:M.EMİN
BİNER BOZOVA/URFA
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder