DİNLER TARİHİ 11-12 SORU CEVAP

DİNLER TARİHİ.11.HAFTA ÇALIŞMALARI***********************************

1-yahudiler genellikle nerelerde yaşamaktadırlar?

1-büyük bir kısmı da ABD, Rusya ve Fransa'da yaşıyor.

2-ilahi kaynaklı en eski din hangisidir?

3-yahudilik. Yahudilik, bilinen ilk büyük tektanrıcı dindir.

3-israiloğullarının başına gelen bütün sıkıntıların nedeni nedi?

3-ahde uymamalarından, verdikleri sözü yerine getirmemelerinden kaynaklandığıdır.

Önemli=Yahudilere göre Allah, ataları ibrahim,ishak ve Yakup‟u seçmiş; onlarla ahit yapmı ve soylarını kendisi için özel millet yapacağını belirtmiştir. Seçilmişlik dışında Yahudiliğin temel özelliği, ahit dini olmasıdır.

4-hristiyanlar kendi kitaplarına ve Yahudilerin kitaplarına ne ismi vermişlerdir?

4-Yahudilerin kutsal kitaplarına Eski Ahit, kendilerininkine Yeni Ahit (ikisine birden „Kitab-ı Mukaddes‟) adını verirler.

5-Nuh kanunları, Talmud'ta geçen ve Musevilerce tüm insanlık için evrensel prensipler olduğuna inanılan prensipler nelerdir?

5-Yedi Adettir:

1.Puta tapmamak,

2.Tanrı‟nın ismini mübarek kılmak bu isimle lanet etmemek,

3.Cinayet işlememek,

4.Cinsel ahlaksızlık yapmamak,

5.Hırsızlık etmemek,

6.Adil bir yargı sistemi oluşturmak ve uyulmasını sağlamak.

7.Canlı bir hayvanın etini kopartıp yememek. Musevilik inancı bu temel 7 ilkeye uyan herkesin hangi dinden olursa olsun cennete gideceğine inanır.

6-Kur'an‟da, Hz. Muhammed‟den sonra en çok önem verilen peygamber kimdir?

6-hz.ibrahim. Önceleri ismi Abram/Avram, „Baba yücedir‟ iken; sonrasında Abraham, „cumhurun babası‟ olmuştur

7-yahudilerde rab kimlerle ahit yapmıştır?

7-Tekvin‟e göre Rab, Hz. ibrahim‟in oğlu İshak ile ve Hz.İsmail ve annesi Hacer ile de ahit yapmıŞtır.

Rab, Yakup ilE Yusuf ve İsrailoğulları ile de ahit yapmıŞtır.

Harun ile.. 

Davud ile.. 

Süleyman ile. “anlayışlı yürek, iyi ile kötünün arasını ayırt etme kabiliyeti.. dilemediği şeyi de verdi.. zenginlik, izzet.. baban Davudun yürüdüğü gibi sen de yollarımda yürürsen, o zaman ömrünü uzatırım”. Ahdin yenilenmesi: Yeremya‟da  Kral Josiah zamanında.. “Eğer ahde riayet etmezlerse: “bu ev harap olacak .. seni bir çöl ve oturanı olmayan şehirler edeceğim”. Ahit şarta bağlanmıştır.

Hz. Musa ile Horeb‟de, Sina‟da ve Moab‟da ahit yapılmıŞtır. Ahdin şartı On Emre riayet.. ve şema duası‟dır: “Dinle, ey İsrail...”  Sembolü, Cumartesi yasağı‟dır (Sebt günü).. “..bana bütün kavimlerden has kavim olacaksınız; çünkü bütün dünya benimdir “..Benim Sebt günümü tutacaksınız..”

8-Ahd kelimesi kuranda nasıl geçmektedir?

8-Ahd kelimesi Kur'an'ın 17 suresinin 36 ayetinde 46 defa geçmektedir. Bu kelime Kur'an'da; söz vermek,söz almak , antlaşma , yemin etmek , emretmek ve zaman, süre anlamlarında kullanılmıştır. Bu kavramla aynı anlamda kullanılan diğer bir kelime ise misak‟tır. Misak, Kur'an'ın 9 suresinde 23 ayette yer almaktadır. Kur'an'ın üç ayetinde ise bu iki kelime bir arada kullanılmıştır.

9-genel kabule göre kuranda kaç çeşit ahıtten bahsedilir?

9-Kur'an'da iki çeşit ahit yer almaktadır. Birincisi, evrenin yaratılmasından önce ruhlar yaratıldığında (elest bezmi) Allah ruhlara sordu: “Ben sizin Rabbiniz değil miyim?” onlar, “evet” dediler.Ne ahd ne de misak kelimeleri bu ayette yer almamakla birlikte, bu durumun ilk ahit olduğu düşünülmüştür. Ayeti bu şekilde anlamaya sebep, Adem oğulları ile yapılan genel ahde işaret eden ayetlerdir.Kur'an, inanan her bir insanın inanç halkasına dahil olduktan sonra Allah ile bir antlaşma yapmış olduğunu belirtmektedir.ikinci ve en yaygın ahit tipi, tarih boyunca çeşitli toplulukların, peygamberleri aracılığıyla yapılan ve Nuh ile başlayıp Hz. Muhammed sas ile sona eren ahittir. Kur'an, beni-adem ile,Adem, ibrahim ve ismail,israiloğulları (3:183), Musa ve en sonunda Hz. Muhammed ile ahit yapıldığından söz etmektedir.

Önemli=Adem ile yapılan ahdin konusunun, yasak ağacın meyvesinden yememek olduğu anlaşılmaktadır.Allah, Hz.ibrahim ve oğlu ismaili sınamış,onlar başarılı olunca, onları insanlara önder yapma sözü vermiştir; karşılığında onlardan Ev‟ini (Kabeyi) temiz tutmaları istenmiştir.israiloğulları ve Ehl-i kitap ile yapılan ahit, Kur'an'da önemli yer tutmaktadır.Kur'an, ahdin mahiyetinden çok dünyada insana yüklediği görevlere dikkatleri çeker:

Önemli=Hz. Musa ile yapılan ahdin konuları çeşitlidir. Onun Mısır hayatı sırasında; Allah, Musa‟dan, kavmini kendisiyle birlikte salıvermesi karşılığında Firavun ile ahit yapmasını istemiştir. Mısırlı idareciler ve Firavun, Musa‟nın kavminin ülkeyi terk etmelerine izin vermemiş, Allah da onları, tufan, çekirge, haşere, kurbağa ve kan gibi çeşitli azaplarla cezalandırmıştır.

10-kur'an'da, Hz. Peygamberimiz ile ilgili olarak, „ahd’ ve „biat’ hangi konuları kapsamaktadır?

10-*Hz. Muhammed'in, kendisiyle birlikte savaşmak üzere kavminden biat alması; Düşmanla karşılaşıldığında geriye dönüp kaçmama;

*Hz. Muhammed birileriyle antlaşma yaptığında, karşı taraftan verilen söze sadık kalmasının istenmesi;

*bazı insanların, Allah, malca onları zengin ettiği takdirde sadaka verme sözü vermeleri;

*inanmayanlarla yapılan antlaşmalar kastedildiğindi; ve yahudilerin bir grubunun, Hz. Muhammed ile yaptıkları antlaşmaya sadık kalmadıklarını belirtilmesi „

*Ahd‟ kelimesi Hz. Muhammed'in ümmetiyle ilgili olarak ayrıca, insanların birbirlerine verdikleri sözleri ve yeminleri yerine getirmek anlamında kullanılmıştır. Kur'an, ahdin mahiyetinden çok dünya hayatında inanana yüklediği vazifelerin büyüklüğüne dikkatleri çekmektedir.. “Allahın eli ahd edenlerin eli üzerindedir”

11-nuh a.s çocuklarının isimleri nelerdir?

11-Ham, Sam ve Yafes adında üç oğlu.

12-yahudi soyu nereye dayanmaktadır?

12-Nuh‟un seçkin oğlu Sam‟a dayanmaktadır. Sam‟ın neslinden gelen Eber, Hz.ibrahim‟in büyük atasıdır. Bu nedenle Yahudilerin en büyük atası Hz.ibrahim‟e Eberin Neslinden anlamına ivri (ibrani), onun konuştuğu dile de ivrit (ibranice) denilmiştir=İBRANİ=Yüzyıllarda Filistin'de görülen göçebe bir kabîlenin adıdır; "öte tarafın insanları" anlamında, Fırat ve Ürdün nehirlerinin öbür kıyısından gelmiŞ olan göçmenleri ifade etmektedir. Yahudilere bu ad, Ken'an ülkesinin yerlileri tarafından verilmiŞtir.

13-israil kelimesini açıklayınız?

13-İsrail: Bu kelime, Tanrıyla ve insanlarla güreşip yenen anlamında Yakub'a Tanrı tarafından verilmiş bir lakapdır. Babil Sürgününden sonra Yahudâ'ya geri dönen ibrânîler, Yahuda kabilesine mensup olmalarına rağmen, geneldeisrailliler adını almışlardır. "israil" kelimesine, ilk defa, II. Ramses'in oğlu Merneptah tarafından diktirilen ve "israil Anıtı" diye anılan kitabede rastlanmaktadır. Yahudi inancına göre Yakub'a bu ad, Tanrı tarafından verilmiştir. Bundan dolayı Yahudilik millî bir din, Yehova da millî bir tanrı olarak kabul edilmiştir. Onlara göre israiloğulları, seçkin bir kavimdir. Bu ad, sonradan genelde bütün Yahudileri içine alacak bir şekilde kullanılmıştır.şimdiki israil Cumhuriyeti de bu adı kullanmaktadır. Kur'ân'da 40 âyette, 41 defa "Benî israil" (israiloğulları) kelimesi geçmektedir. Bu âyetlerde, Allah'ın israiloğulları'na verdiği nimetler hatırlatılmaktadır. Bu nimetlere karşı israiloğulları'nın verdikleri sözler ve onların sözlerinden dönmeleri işlenmiştir: Allah'a inanmaları, O'ndan başkasına kullukta bulunmamaları, ibadet etmeleri, namaz kılıp zekât vermeleri, peygamberlere uymaları, adam öldürmemeleri; anaya, ba-baya, akrabaya ve yoksullara iyilik yapmaları, kendilerine haram ettikleri dışındaki bütün yiyecekleri yemeleri, sözlerinden dönmemeleri.

14-yahudi kelimesi hakkında bilgi veriniz?

14-Yahudi: ishak oğlu Yakub'un oniki oğlu vardı;dördüncü oğlunun adı Yahuda'dır.Onun adına izafeten israiloğullarına Yahudi denilmiştir. Bu kavim, Ken'an diyarına (Filistin) yerleşmeden önce ibrânî, orada israilli, Sürgün'den sonra da genelde toplum ' olarak,israiloğulları, ferd olarak da Yahudi diye adlandırılmıştır. Ancak bu üç terim, birbirinin yerine kullanılmış ve kullanılmaktadır. Bu üç kelimeyle de aynı din mensupları ve aynı topluluk ifade edilmektedir.

15-musevilik kelimesi hakkında bilgi veriniz?

15-Musevi: Musevilik, genellikle Türkiye‟de kullanılan bu lakap Hz.Musa'ya izafetle bu şekli almıştır. Yahudilik, Musevilik olarak da bilinir. Bilinen ilk büyük tektanrıcı dindir. Kuzey sami kavimlerinin atası sayılan Hz. ibrahim‟in soyundan geldiği kabul edilen ibranileri ve şsrailoğullarını Tanrı‟nın „seçilmiş kavmi‟ saydığı için bu halkın ulusal dini olarak gelişmiştir. Bu din, Musevilik olarak da bilinir. Hz. Musa bu dinde en merkezi roldedir; çünkü israiloğullarını Mısır‟daki esirlik hayatından, Allah‟ın yardımıyla, o kurtarmıştır. Yahudi kutsal kitabı olan Tora (Kitab-ı Mukaddes'in ilk beş kitabı) onun zamanında oluşmuştur.

Önemli=Üç ilahi dinin kabul ettiği dini tarih, anahatlarıyla,Tora‟da anlatılan tarihtir.Tora‟da dini tarih, Yaratılış ile başlar. Sonra, çeşitli peygamberler ve ataların hayat hikayeleri, Rab ile ilişkileri, kavimleri içindeki mücadelelerinden söz edilir. Bu açıdan, yahudi tarihi denilince, tek kaynak olarak Tora ile Kitab-ı Mukaddes'in diğer kitapları akla gelir. Yahudi, ibrani, Musevi ve israil terimleriyle de Musevîlik kastedilir. Musevîliğin tek tanrıcılığın saf bir şekli olduğu söylenmekle beraber O, yalnız başına ne bir mezhep ne bir ırk, ne de modern bir millettir.

Bilgilen=Tevrat’a Göre Yahudiliğin Tarihçesi

Yahudiliğin tarihçesi, kutsal kitaplarına dayanır. Kutsal kitap, âlemin ve ilk insanın yaratılışından peygamber Malaki'ye kadar geçen olayları içinde bulundurur; aynı zamanda onların kutsal tarihini oluşturur. Samî ırktan sayılan ibrâniler, Kildânîlerin Ur şehrinden çıkarlar ve Harran'a gelirler. Tanrı (Yahve), Abram'a (Hz.ibrahim) Harran bölgesinden Ken'an diyarına göçetmesini emreder. O da karısı Sara'yı, kardeşinin oğlu Lut'u (Hz. Lut) ve Harran'da kazandıklarını da yanına alarak Ken'an diyarına varır. O vakit orada Ken'anîler bulunuyordu. Tanrı, Abram'a görünüp o ülkeyi onun zürriyetine vereceğini bildirir. Abram da kendine görünen Rab için bir mezbah yapar. Ülkede kıtlık çıkınca Abram Mısır'a gider. Mısır'a yaklaştıklarında Abram, karısı Saray'a şöyle diyor: "işte biliyorum ki, sen görünüşü güzel bir kadınsın ve olur ki, Mısırlılar seni görünce: Bu onun karışıdır, derler ve beni öldürürler; fakat seni sağ bırakırlar. Senin yüzünden bana iyi davranılsın, senin sebebinle canım yaşasın diye: Onun kızkardeşiyim, de. Ve vaki oldu ki, Abram Mısır'a girdiği zaman, Mısırlılar kadının çok güzel olduğunu gördüler ve Firavun'un emîrleri onu gördüler ve onu Firavun'a medhettiler; kadın Firavun'un sarayına alındı. Ve onun yüzünden Firavun Abram'a karşı iyi davrandı; ve onun koyunları, sığırları oldu. Ve Rab Abram'ın karısı Saray'dan dolayı, Firavun'u ve onun sarayını büyük vuruşlarla vurdu. Ve Firavun, Abram” çağırıp dedi: Bana bu yaptığın nedir? Bu senin karın olduğunu niçin bana bildirmedin? Niçin bu benim kızkardeşimdir, dedin, ben de onu karı olarak aldım? Ve şimdi, işte karın, al ve git. Ve onların hakkında Firavun adamlarına emretti; onu ve karısını ve kendisine ait olan her şeyi gönderdiler". Abram ve beraberindekiler, Mısır'dan böylece çıkarlar. Çok zengindirler. Çobanları arasındaki bir tartışmadan sonra Abram'la Lut, birbirinden ayrılırlar. Lut,şarka doğru gider. Abram ise Ken'an diyarında oturur. Abram, bulunduğu bölgede hâkimiyetini kabul ettirir ve bu arada esir edilen kardeşi (daha Önce kardeşinin oğlu olarak belirtilir.Lut'u kurtarıp yanına alır. Bu olaylardan sonra Rab, rüyasında Abram'a görünür, ona yardım edeceğini bildirir. Abram, O'ndan zürriyet ister. Tanrı da ona vereceğini va'deder. Karısı Saray'ın teklifi üzerine cariyesi Hacerle evlenir ve ondan ismail doğar. Bu sırada Abram, seksen altı yaşındadır. Doksan dokuz yaşına geldiğinde Tanrı ona görünür ve onun zürriyetini çoğaltacağını bildirir. Bunun üzerine Abram, yüzüstü düşer ve Allah onunla şöyle konuşur: "Ben ise, işte, ahdim seninledir ve birçok milletlerin babası olacaksın ve artık adın Abram (yüce baba anlamında) çağırılmayacak, fakat adın ibrahim (cumhurun babası anlamında) olacak; çünkü seni birçok milletlerin babası ettim. Ve seni ziyadesiyle semereli kılacağım, ve seni milletler yapacağım, ve senden sonra zürriyetîne, Allah olmak için seninle ve senden sonra zürriyetinle benim aramda ahdimi, nesillerince ebedî ahit olarak sabit kılacağım. Ve senin gurbet diyarını, bütün Ken'an diyarını, sana ve senden sonra zürriyetine ebedî mülk olarak vereceğim ve onların Allah'ı olacağım" Allah,ibrahim'den ve zürriyetinden gelecek olanlardan ahit olarak her erkek çocuğun sünnet edilmesini ister. Yine Allah,ibrahim'e, karısı Saray'ın bundan sonra Sara (prenses anlamında) olarak çağrılmasını ve ondan bir oğul vereceğini, adının da ishak olacağını bildirir. Böylece Sara, Hacer'i kıskanmaktan kurtulmuş olacaktır.

Önemli=ibrahim, yüz yetmiş beş yaşında iken ölür. "Ve oğulları ishak ve ismail onu Mamre karşısında olan Makpela Mağarasına, Hitti Tsohar oğlu Efron'un tarlasına, ibrahim'in Het oğullarından satın aldığı tarlaya gömdüler.ibrahim ve karısı Sara oraya gömüldüler. Ve vaki oldu ki, Allah ibrahim'in ölümünden sonra oğlu ishak'ı mübarek kıldı".ishak'ın çocuğu olmadığından Allah'a yalvarır, Esav ve Yakub adlı iki oğlu olur.

Bilgilen=Yusuf, Mısır'da Firavun'un bir memuru olan Potifar tarafından satın alınır. Potifar'ın karısı Yusuf'a aşık olup ilgisine karşılık görmeyince iftira ederek onu hapse attırır . Yusuf, hapiste iken, Firavun'un gördüğü bir rüyayı tabir ederek hapisten kurtulur ve Firavun'un yanında önemli bir mevkiye yükselir. Daha sonra Filistin'de bulunan babası Yakup ve kardeĢlerini Mısır'a getirtir.israiloğulları, böylece Mısır'a yerleşmiş olurlar. Mısır'da önceleri rahat bir hayat geçirmekte olan Yahudiler, zamanla büyük sıkıntılara, köleliğe düşerler . Onları bu sıkıntılardan kurtarıp "Arz-ı Mev'ud"a (vaad olunmuş toprak Filistin) döndüren Moşe (Hz. Musa) olur.Musa, Firavun'un ordusunun Kızıl Deniz'de boğulup onları/takip edememesi sonucu, Yahudileri Sina'ya getirir. Burada, Sina Dağında, Hz. Musa'ya Tevrat ve On Emir verilir.

16-Babil Sürgünü devresinde hangi peygamberler gelmiştir_?

16-işaya, Yeremya gibi peygamberler gelmiştir. ilya-Mesih'ten Önceki peygamber, Mala- ki'dir. Malaki, Kutsal Kitap'taki son Peygamberdir.

Okumalısın=Yahudiliğin temel özellikleri Seçilmişlik: Tanrı, atalar, ibrahim, ishak ve Yakup ve Musa ile ahit yapmıştır. Kutsal toprak: (Kudüs merkezli Filistin) sahip olma zorunluluğu. Mabed: Kudüs Tapınağı etrafında toplanma zorunluluğu (yerinde Mescid-i Aksa var). Mesihçilik fikri: Yahudiler, M.S. 70 yılından 1948‟e kadar daima başka milletlerin egemenliğinde yaşamışlardır. Ortodoks yahudilerin iman esasların arasında yer alır. Yahudiler soylarını, Hz.ibrahim ve onun soyu olan ibraniler‟e, israiloğulları‟na dayandırırlar. Bu iki kavmi, „Tanrının seçilmiş kavmi‟ sayarlar.

17-ibraniler kimlerdir?

17-İbraniler, Kitab-ı Mukaddes'e göre, israiloğullarının atalarını oluşturan kuzey Sami kavimleridir.

18-Yahudiliğin en önemli dini figürü kimdir?

18-h.z.musa.

19-Yahudaoğulları kimdir?

19-israiloğullarını oluşturan 12 kabileden biridir. Hz. Yakubun ilk karısı Lea‟nın 4. oğlu olan Yahuda‟nın soyuna denir. Yahudaoğulları,Hz. Davud ve Süleyman gibi büyük krallar yetiştirmiştir. Sürgün sonrası, Kudüs Tapınağını yeniden yapmışlardır. Yahudiler kendilerini, Yahudaoğulları, Benyaminoğulları ve Levililer‟in torunları sayarlar.

20-Benyaminoğulları kimlerdir?

20-Yahudi halkını oluşturan 12 kabileden biridir. Adını, Yakub‟un (israil) ikinci karısı Rahel‟in iki çocuğunun küçüğünden alır.israil krallarının ilki olan Saul ile Aziz Paulus bu soydan gelmektedir.

21-İsrailoğulları (Beni İsrail),kimlerdir?

21-Hz. Yakub‟un soyundan gelenlere verilen addır. israil, yakub‟un lakabıdır.israil‟in 12 kabilesine bu ad verilir. Yahuda krallığının soyundan gelenler israiloğulları olarak anılmaya başlamıştır.

22-hz.davut kral olunca ne olmuştur?

22-Hz. Davud, Yahudaoğullarının kralı olunca, Filistinin üç parçasından güney (Yahuda), kuzey (israil) ve orta (Samiriye) topraklarını ve Kenanlıların başkenti Kudüs‟ü alarak iki krallığı birleştirmiştir. Yahudiler, M.ö. yak. 990 larda Hz. Davud‟un önderliğinde birleşik bir krallık biçiminde örgütlendiler. Kudüs‟ü ele geçiren Davud, Ahit Sandığı‟nı buraya getirdi. Oğlu kral Süleyman da Mabed‟i (Süleyan Mabedi / Küdüs Tapınagı / I. Tapınak) inşa ettirdi. Hz. Süleyman Ahit Sandığı için taşınabilir Tabernaculum yerine I. Mabed‟i inşa ederek Ahit Sandığı‟nı buraya getirmiştir.

23-I.Mabed: ( Kudüs Tapınağı, Süleyman Mabedi)açıklayınız?

23-Eski israil‟de, yahudi ibadetinin merkezi ve yahudi kimliğinin simgesi olarak Kudüs‟te, ilki Hz. Süleyman döneminde 957‟de yapılmıştır. Yerini Hz. Davud belirlemiştir. Yeri, Hz. ibrahim‟in oğlu ishak‟ı kurban ettiği.. Moriya ya da Tapınak Dağı.. Yapının kendisi küçük ama avlusu çok genişti. Ahit Sandığı da bunun Kudüsülakdes bölümüne konuldu.

Önemli=Tevrat'ın, Yahvist ve Elohist kaynak olarak, iki farklı üslubu bulunması, iki krallıktaki yazarlar nedeniyle olabilir. Bu yazarlar, kuzeyde; ilya, Elişa, Amos, Hoşea; güneyde, işaya, Mika‟dır.

Tevrat ve Kur'an’a Göre Hz. Musa: Hz. Musa,israiloğulları ve Yahudiliğin en büyük peygamberidir. Kutsal kitap indirildiği bilinen ilk peygamberdir.israiloğullarının Mısır köleliğinden kurtulmalarına önderlik etmiştir. On Emir ile birlikte kutsal yasaları yürürlüğe koymuştur. Tanrı, Sina Dağında onunla yüz yüze diz dize konuşmuştur.

Önemli=Kur'an'da Hz. Musa ve Hikayesi:(Taha ,Kasas,Naziat,Mümin,A‟raf ,isra,Neml ,Maide.sürelerinde geçmektedir.

24-Hz. Musa ile ilgili konuların Kur'an ve Tevrat’taki Mukayesesi hangi konladran oluşur?

24-Hz. Musanın dünyaya gelişi,emzirilmesi :

Mısırdan ayrılmasına sebep olan olay :

Medyene gidişi :

şuaybın kızı ile evlenmesi

Sina Dağında ilahi vahye mahzar oluşu: 

iki mucize (asa – yed-i beyza):

Firavunun alametler isetemesi:

Firavun ve kavme gelen musibetler:

baplar arası Mısırdan çıkış :

Çöldeki macerası :

Kırk gün dağda kalması

bap iki levhayı alması :

israiloğullarının altın buzağıya

25-tevratta geçen 10 emir nelerdir?

25-1. Seni esaret evinden çıkaran Tanrı benim; başka tanrın olmayacak

2. Yontma put yapmayacaksın; hiçbir -şeyin resmini yapıp tapmayacaksın                                                                               

3. Tanrının adını boş yere ağzına almayacaksın                                                                                                                               

4. Cumartesi gününü daima hatırlayıp, onu kutsal bileceksin; o günde..                                                                                           

5. Babana ve anana hürmet edeceksin                                                                                                                         

6. Öldürmeyeceksin                                                                                                                                                                 

7. Zina yapmayacaksın                                                                                                                                                                 

8. Çalmayacaksın                                                                                                                                                                                              

9. Komşuna karşı yalancı şahitlik yapmayacaksın                                                                                                                        

10. Komşunun evine, kölesine .. hatta öküzüne tamah edip, göz dikmeyeceksin.

26-Yahudilerin kutsal kitap külliyatı nelerden oluşur?

26- Tanah (yazılı dinî edebiyat) ve Talmut (sözlü dinî edebiyat) şeklinde ikiye ayrılır. Yahudilerin Tanah adını verdikleri kutsal kitaplarına Hıristiyanlar Eski Ahit derler. Tanah, üç bölümden oluşur:

Tora (Tevrat),

Neviim 

Ketuvim.

Önemli=Yahudiler ve Protestanlarca, Hıristiyanlar tarafından Eski Ahit diye nitelendirilen Yahudi kutsal kitabı Tanah'ın 39 kitaptan oluştuğu kabul edilir. Yahudiler ise Tanah'ı, bazı kitapları birleştirerek, 24 kitap olarak kabul ederler. Yahudilerin tasnifi şöyledir:

Tora 5, peygamberler 8, kitaplar 11. Bunların formülü, 5+8+11 'dir.

Önemli=a. Tevrat (Tora): Tora:Tevrat; kanun,şariat, emir, ders, rehber gibi anlamlara gelir. Yahudi kutsal kitabının birinci bölümüne Arapça Tevrat,ibranîce Tora denir. Bu ilk bölüm, beş kitaptan oluşur. Beş Kitabın metinlerinin üç ana kaynak veya gelenekten geldiği düşüncesindedirler: 

1-Yahvist, 2) Elohist, 3) Ruhban metinleri. En eski kaynak olması tahmin edilen Yahvist metinler. Tora, yazılı ve sözlü olarak ikiye ayrılır. Yazılı Tora, Yahudilere göre, Yahve'nin Sina Dağında Musa'ya vahyettiği kitaptır. Sözlü Tora ise, yazılı Tora'nın açıklaması olarak nesilden nesile intikal eden ve Yahudilerce o olmaksızın yazılı Tora'nın anlaşılmasının mümkün olamayacağı kabul edilen Talmud'dur. Yazılı Tora'ya Hz. Musa'dan sonra gelen peygamberlerin sözleri de eklenmiş, böylece Hıristiyanlarca Eski Ahit, Yahudiler'ce Tanah denilen kutsal kitap, tahminen M.S. II. Yüzyılda Yavne'de (Jamnia) toplanan bir meclis tarafından nihaî hale kavuşturulmuştur. Kur'ân-ı Kerîm'de israiloğullarına verildiği belirtilen Tevrat ile Yahudilerin kutsal kitabı olan Tanah'ın kasdedildiği anlaşılmaktadır. Yahudi kutsal kitabı Tanah'ın, Tora'dan başka, Neviim (peygamberler) ve Ketuvim (kitaplar) bölümleri de vardır.Genel tasnife göre Tora 5, Neviim 21, Ketuvim ise 13 kitap olmak üzere Tanah 39 kitaptan oluşmaktadır.

Okumalısın=Tora: Bu bölümde, tarihî bilgiler dışında Allah'ın Yahudilere Musa vasıtasıyla verdiği dinî esaslar bulunur. Tora'da yer alan beş kitap şunlardır:

1.Tekvin (ibr. Bereşit: Genesis : Yaratılış): Bu bölümde, ilk insanın ve kâinatın yaratılışı; Âdem'in işlediği suç, yeryüzüne inişi ve çocuklarının hikâyesi anlatılır. Ayrıca Tufan olayından, Yusuf'un Mısır'daki hayatından ve israiloğullannın Mısır'a gelişlerinden bahsedilir.50 bap tır.

2.Çıkış (şemot: Exodus) : Bu kısımda, israiloğullannın Firavundan çektikleri, Musa'nın ortaya çıkışı ve Mısır'dan Sina'ya gidişleri anlatılır;27 baptır.

3.Levililer (Vayikra: Leviticus) : Burada, Kâhinler ile yardımcılarının Çadır Mabedindeki (Mişkan) görevleri ve bazı önemli ahlâkî kurallar anlatılır. Ayrıca günahların kefareti, haram kılınan yiyecekler, yasaklanmış evlilikler, dinî âyinler, bayramlar ve adaklar yer alır; 27 baptır.

4.Sayılar (Bamidbar: Numeri) : Sayılar,israiloğullannın çölde geçirdikleri hayat ve olaylardan, birtakım sayımlardan, bazı şeriat kanunlarından, kayadan su çıkarılmasından, ölüm ve yılan vasıtasıyla şifadan bahseder; 36 baptır.

5.Tesniye (Dvarim: Deuteronomium: ikileme, tekrarlama): Tesniye'de; Musa'nın ölmeden önce din konusunda Yahudilere verdiği öğütler, Musa'nın ölümü, gömülmesi ve tutulan yas anlatılır; Musa zamanında bulunmayan birçok âdete ve geleneklere temas edilir; bazı şariat kanunları tekrar edilir; insanların birbirine ve Tanrı'ya karşı nasıl davranmaları gerektiği açıklanır; 34 baptır.

Okumalısın=Neviim (Peygamberler) : Bu bölümde peygamberler, öncekiler 6, sonrakiler 15 kitap olmak üzere sıralanır. (Yahudilerce ilk peygamberler 6; sonrakiler de, 12 küçük peygamber bir kitap sayılarak, 4 kitaptır. Tamamı 10 kitap ediyor). Toplam 21 kitap, Hz. Musa'dan sonraki peygamberlerden bahseder. Hz. Musa en büyük peygamberdir. Yahudilerce Neviim bölümündeki peygamberlerden öncekiler, "ilk Peygamberler" (Neviim Rişonim), sonrakiler "Son Peygamberler" (Neviim Ahoranim) diye tasnif edilir.

1.ilk peygamberler : Bu bölümde yer alan kitaplarda Hz. Musa'nın ölümünden sonra Yahudilerin Tanrı tarafından va'dedilmiş topraklara yerleşmeleri, krallığın kuruluşu, kralların idaresi ve davranışları, Yahudilerin putperest topluluklarla yaptıkları mücadeleler ve Kutsal Ma'bedin (Bet ha-Mikdaş) kuruluşu, yıkılışı anlatılır.ilk peygamberlerden bahseden kitaplar şunlardır: Yeşu, Hâkimler (ioftim), I ve II. Samuel (imuel), I. ve II. Krallar (Melahim).

2.Son peygamberler: Bu bölümde yer alan kitaplarda peygamberlerin putperestliğe karşı devamlı mücadeleleri, tek bir tanrı fikrini bütün insanlara yaymak için gösterdikleri gayret, halka dinî telkinleri ve öğütleri anlatılır. Son peygamberlerden bahseden kitapların başlıkları şu şekildedir: işaya (Yeşaya), Yeremya (Yirmiya), Hezekiel (Yehezkel), Hoşea (Oşea), Yoel, Amos, Obadya (Ovadya), Yunus (Yonah), Mika (Miha), Nahum, Habakkuk (Habakuku), Tsefanya, Haggay (Hagay), Zekerya (Zaharya), Malaki (Malahi).

Okumalısın=Ketuvim : Kitaplar, yazılar anlamına gelen Ketuvim, Yahudi Kutsal Kitabının üçüncü bölümünü oluşturur ve bu bölümde yer alan 13 kitap (Yahudilerce 9 olarak tasnif edilir) şunlardır:

1.Mezmurlar (Tehilim): Yahudilerce çoğu Kral David (Hz. Davud) tarafından yazıldığı ileri sürülen 150 Mezmur'dan oluşur.

(Bugün Hıristiyan Kiliselerinde de Mezmurlar ilâhî olarak okunmaktadır). Süleyman'ın (şilomo) Meselleri (Mişle): Bu kitap, Kral Süleyman'a (Hz. Süleyman) atfedilir.

2.Neşideler Neşidesi (şiir aşirim): Kral Süleyman'ın bir şaheseri olarak kabul edilir. Bu kitapta Allah ile Yahudiler'in karşılıklı sevgi bağları, iki nişanlının birbirine karşı sevgilerine benzetilerek anlatılır;

3.Eyüp (şyov-Job): Bu kitapta Iyov'un (Hz. Eyüp) ibret verici hikâyesi ve Tanrı'nın iradesine boyun eğişi anlatılır; 42 baptır.

4.Vaiz (Kohelet): Bu kitap, Kral Süleyman'a atfedilir. Kitapta hayatın zevkleri teker teker sıralanır; onların geçici ve boş olduğu anlatılır. Neticede de yalnız Allah korkusu ve Allah'ın emirlerine uymanın boş olmadığı hükmüne varılır; 12 baptır.

5.Rut: Bu kitap, hâkimler zamanında vukubulan bir olayı hikâye eder. Bu olayda yabancı bir kadın olan Rut'un dul kalması ve hiçbir tesir altında kalmadan Yahudi Dinini kabul etmesi ve kayın validesi Neomi ile birlikte yaşaması konu edilir; 4 baptır.

6.Ester: Bu kitapta Yahudiler'in Ester, adlı bir Yahudi kızı tarafından kesin bir katliamdan kurtarılışları anlatılır.

7.Yeremya'mn Mersiyeleri: Kudüs'ün, dolayısıyla Yahudi devletinin yıkılması üzerine peygamber Yeremya'nın duyduğu büyük üzüntüyü dile getiren bir mersiyedir; 5 baptır.

8.Daniel: Bu peygamber, Kutsal Ma'bedin yıkılışı ve Yahudilerin Babil'e sürgünü devresinde yaşamıştır. Zamanında gördüklerini bu kitapta toplamıştır;

Önemli=10 ve 11. Ezra (Üzeyir) ve Nehemya: Bu kitaplar, Yahudilerin Babil esaretinden dönüşlerini, Kudüs'ün ve Ma'bedin yeniden tamirini anlatır. 12 ve 13. I ve II. Tarihler (Divre Ayamim) :Dünyanın kuruluşundan Babil esaretinin sonuna kadar geçen bütün olaylar bu kitaplarda özetlenir.

Önemli=Zebur: Zebur, Arapça kitap, ibranîce mektup anlamına gelir, islâm'da Hz. Davud'a indirilen kutsal kitabın adıdır. şeytana uyma tehlikesi karşısında, buhranlı anlarda, cesaretin kırıldığı, canın sıkıldığı, yalnızlık, endişe, hastalık ve ağrı zamanlarında belirli Mezmurlar okunur. Yahudiler, sinagogdaki evlenme törenlerinde,şabat Günü'nde evde ve ibadethanelerdeki dinî ayinlerde, ölülerin gömülmesi sırasında Mezmurlardan parçalar okurlar.ibadet sırasında, ibadet yönünü Kudüs'e göre belirlemek üzere, duvara üzerinde Mezmurlar yazılı levhalar asılır. Bu levhalara "Mizrah Levhası" denilir.

İlginç=Yahudi Kutsal Kitabına göre Davud; güçlü bir kumandan, meshedilmi-ş bir kral, hanedan kurmuş ve Yahudileri geniş topraklara hâkim kılmış bir kimse olmakla beraber, aynı zamanda emrindeki bir savaşçının karısını beğenip ona sahip olan, adamı da savaşta ön safa sürdürüp desise ile ölümüne sebebiyet veren bir kimsedir.

Önemli=Talmut: Talmut, Yahudiler indinde, Tevrat kadar öneme sahiptir. Onun da ilham ve vahiy mahsulü olduğu kabul edilmektedir. Genelde, Talmut'u kabul etmeyen kimse Yahudilerce gerçek Yahudi sayılmamaktadır. Talmut, iki bölüme ayrılır: Mişna ve gemara. Mişna (tekrar ederek öğrenim anlamında), Yahudiliğin dinî, ahlâkî kurallarının açıklanmasından ibarettir. gemara (son olarak gözden geçirilen, an'ane haline gelmiş "öğrenim", "öğrenilen" anlamında) ise Mişna'nın açıklanmasını ve bunların bir esasa bağlanması için Rabbilerin tartışmalarını ihtiva etmektedir. Gemara'nın iki ayrı versiyonu vardır: Babil ve Kudüs Gemarası. Babilde yapılmış olanına Babil Talmud'u; Kudüs'tekine de Kudüs Talmudu denilmektedir.

Not=Tevrat, tek nüsha idi. Ezberleme geleneği yoktu ve çoğaltılmamıştı. Ancak onun, 3 veya 7 senede bir, Ahit Sandığından çıkarılıp halka okunması Hz. Musa tarafından vasiyet edilmiştir. Ezra (Hz. Üzeyr) zamanına kadar Tevrat kaybolmuş, bulunmuş, Yahudiler sürgüne gönderilmiştir. Ma'bet yıkılmış ve sürgün dönüşü tekrar onarılmıştır.

*****Yahudi ve Hıristiyan bilginler, Tevrat'ın Ezra zamanında (M.Ö. V. yüzyıl) yeniden ilhamla yazıldığında fikirbirliği etmektedir. M.Ö. II. yüzyılda Suriye Kralı Antiyokos Epifanes, Ma'bed'i yakıp yıkmış, eldeki Tevrat nüshalarını parçalamıştır. Ma'bet, M.S. 70'de Romalılar tarafından tamamen yıkılmıştır. Bugün Yahudilere ait ibranîce, Hıristiyanlara ait Yunanca ve Samirîlere ait Samirî Dilinde metinlerin verdiği bilgiler birbirini tutmamaktadır. Ayrıca herbir nüsha içindeki bilgiler arasında da çelişkiler ve farklılıklar vardır. Bunlardan birkaç misâl verilecektir:

1.Tekvin'in ilk iki bâbında Allah'ın adı bir yerde Elohim, diğerinde Yahve olarak geçmektedir. Yine I. ve II. bablarda yaratılış hikâyesi birinde insandan başlayarak, ötekinde insanda biterek verilmektedir.insanın yaratılışı da, bir tarafta Tanrı'nın insanı kendi suretinde, "erkek ve dişi" olarak birden; öteki tarafda ise önce erkek ve onun kaburga kemiğinden kadının yaratıldığı şeklinde yer almaktadır. 2.iki defa On Emirden, iki defa yasak yiyeceklerden ve iki defa da israil lâkabıyla Yakub'un adlandırılışı olayından bahsedilmektedir. Ancak verilen bilgiler arasında fark vardır. 3.Tufan olayının anlatılmasında Tufan'ın bir yerde 40, öteki yerde 150 gün sürdüğü; Nuh'un gemisine getirilen hayvanların her cinsinden bir yerde 2, Öteki yerde 7 çift alındığı söylenmektedir. 4.Hz. ibrahim'in ve Hz. ishak'ın karısını kızkardeşi olarak takdim ettiği yer almakta ve bu birkaç yerde de tekrarlanmaktadır. 5.Hz. Lût'u kızlarının şarap içirerek sarhoş etmeleri ve onunla zina yapmaları yer almaktadır. 6.Yüce Allah'a insânî nitelikler verilmektedir. Onun âlemi altı günde yaratıp yedinci gün dinlendiği, ruhunun suların üstünde estiği, Hz. Yakup'la güreştiği, Yakub'un onu yenip israil adını aldığı zikredilmektedir.

***********************************DİNLER TARİHİ.12.HAFTA ÇALIŞMALARI*********************************

1-öldükten sonra dirilmeye ve ahiret hayatının varlığına inanmayanlar kimlerdri?

1-Tevrat'ta bulunmadığı gerekçesiyle Saduki mezhebi mensupları ile günümüzdeki bazı reformcu Yahudiler.

2-Musa ibn Meymun(Maimonides)‟in Derlediği iman esasları nelerdir?

2-Tam bir imanla inanırım ki:

1.Allah, vardır; her şeyin yaratıcısıdır; ve onları O takdir etmektedir.

2. Allah, birdir.

3. Allah ın bedeni yoktur (cisimsizdir), tasvir edilemez.

4. Allah, ezeli ve ebedidir.

5. Allah, alim-i mutlaktır.insanın bütün işlerini ve düşüncelerini bilir.

6. Yegane ibadet edilecek olan O‟dur.

7. Allah, burada ve öte tarafta mükafat ve ceza sahibidir.

8. Peygamberlerin bütün sözleri doğrudur.

9. Musa Efendimiz, bütün peygamberlerin en büyüğüdür.

10. Tora, Musa‟ya Sina‟da vahiy edilmiştir.

11. Elimizdeki Tora (şeriat), vahiy eseri olup, değiştirilmemiştir.

12. Mesih gelecektir. Geciktiği halde her gün gelmesini bekleyeceğim.

13. Öldükten sonra dirilme esastır (Ruh ölümsüzdür).

Bu on üç maddelik iman esasları yalnızca Ortodoks yahudiler tarafından kabul görmektedir.

3-yahudi iman esasları arasında yer almaYAN İNANÇ ESASI NEDİR?

3-meleklere iman.

4-Yahudilere göre Peygamberlik, kim ile sona ermiştir?

4-malaki.

5-Ortodoks yahudilerin dışındaki yahudilerin çoğu mesih inancını terk etmesinin sebebi nedir?

5-Beklenen Mesih‟in hala gelmemesi.

6-Reformist Amerika Yahudilerine Göre inanç Esasları nelerdir?

6-1. Allah birdir. 2.insan onun timsalidir. 3. Ruh ölümsüzdür. 4. Mesihin gelmesi haktır.

7-yahudilikteki tanrı inancı nasıldır?

7-Yahudilik, Tek "bir Tanrıya inanış ile bu inancı insanlara ulaştırmak için Tanrı‟nın israil Oğullarını Seçmiş olduğu iki temel doktrine dayanmaktadır. Bu iki doktrin, Yahudilerin Kelime-i şahadeti olan "Shema" sözünde toplanmıştır.

8-Monoteizmin (Tektanrıcılığın) en büyük duası olup iki bin yıldan beri Yahudi geleneğinde günde iki kez okunmakta ve Yahudi çocukları konuşmayı öğrenir öğrenmez bu duayı ezberlemekte olan dua nedir?

8-"şhema" (işit) duası.

9-Eski Ahid Talmud ve Kabala' da Tanrı Düşüncesi nasıldır?

9-" Dinle, ey îsrael: Allahımız bir olan Rabdir". Bir olan Rab deyimi her şeyden önce Çoktanrıcılığı (Politeizmi) dışlamaktadır. Allah'tan ba-şka ilah yoktur. Ancak Allah vardır. Buna benzeyen bir fikir de Allah'ın varlığını bölünmezliği fikridir. Tanrı tektir ve bölünemez. O her. şeyin sahibidir.

10-Eski Ahid ilah kavramı için hangi isimleri kullanmıştır?

10-"El, Elohim, Eloah" isimleri kullanılmıştır.

Bilgilen=Eski Ahid 'de Tanrı isimleri: Yahudilik tarihinde Tanrı'ya çeşitli isimler verilmekte ve bu isimler çoğunlukla Eski Ahid'de, Rabbilerin literatüründe, Ortaçağ filozofları arasında ve Kabala'da geçmektedir. Eski Ahid'de Yahve (YHWH-JHVH) ismi 6823 defa geçmektedir. Hıristiyan bilim adamlarınca genellikle "efendi" olarak tercüme edilmiş olan Yahve'yi "Jehovah" diye yanlış biçimde okumuşlarsa da bugün alimlerin büyük çoğunluğu sessiz harflerle YHWH ve JHVH diye okumayı tercih etmektedirler. Yahve "Oluş" fikriyle birleşen bir isimdir.

Önemli=b)Talmud'da: Rabbilere ait leteratüre gelince; Tanrı'ya ait en eski isim Ha-Makom‟dur. Allah'a iman, geleneksel ayet içinde, daima üç teklif üzerinde duruyor görünmektedir: l) Tanrı bütünüyle iyidir 2) şeytan gerçektir 3) Tanrı herşeyiyle güçlüdür. Yahudilikte Yahve tek Tanrı'dır. Ancak O'nun yarattığı ve O'nun emrinde olan güçleri insanlarla mukayese edilemeyecek kadar fazla birçok varlıklar da bulunmaktadır ki bunlar Meleklerdir. Daha sonra bunlar arasında derecelendirmeler de yapılmıştır ki buna göre en başta Mihael bulunmakta, bu meleği Gabriel, Uriel ve Rafael melekleri takip etmektedirler. Bu meleklerin ayrı ayrı görevleri bulunmaktadır.

Önemli=Kabala'daki korku dişi bir element olan"şevurah"a, "Sevgi" ise erkek bir element olan "Hesed"e aittir.

Önemli=Meleklerin Tasnifi:

***Enah'a göre yedi başmelek bulunmaktadır:

1)Uriel: Tanrı'nın ışığı olan bu Melek dünyanın ışık veren cisimleri' ay ile güneşin ve yeraltı dünyasının mesuliyetini yüklenmiştir.

2)Raphael:iman ruhlarının mesuliyetini üzerine almı-ştır.

3)Raguel: Dehşet Meleği olup aydınlık dünyasını cezalandırmaktadır.

4)Miehael:israil Halkının mesuliyetini yüklenmiştir.

5)Sariel: Günaha sevk edici rol oynayan ruhların mesuliyetini üzerine almıştır.

6)Gabriel: Cennetin Meleği olup yılan yüzlü ve melek yüzlüleri yönetmektedir.

7) Jerahmeel; Kıyamet görevini üzerine almıştır. Babillerin yedi gezegen ruhuna benzeyen bu yedi başmelek Enoh Kitabı'nda tekrarlanmış; Michael dördüncü Melek olarak ortada şef görevini üstlenmiş, yedi Meleğin önderi olmuştur.

***Yine Enoh Kitabı'nda Melekler yedi sınıfa ayrılmıştır. 1)Cherubim, 2)Seraphim, 3)Ofanim, 4)Kudret Melekleri, 5)Prensler, 6)Seçilmiş Melek (Mesih), 7)Toprağın ve Suyun Kudreti,,,,,,,,,,,,,,,,,

***Maimomdes, en büyüğünden başlayarak Melekleri sıralamış ve on Melek adı saymıştır: 1)Hayyot 2)Ofanım 3)Arelin 4)Hashmallim 5)Seraphim 6)Malakim ("Melekler") 7)Elohim veya Tanrısal Varlıklar 8)Tanrı'nm Oğulları ("Bene Elohim").şherubim  10)Ishim (insana benzer varlıklar).

***Kabbalistlerde bu liste birat daha farklıdır:

1)şef olan Michael'le birlikte Arehim

2)Zephaniah ile beraber îshim

3)şef olan Hofniel'le birlikte "Tanrının Oğulları"

4)Urıel'in şefliğinde Malakim (Melekler)

5)Hashmal'ın başkanlığında Hashmallim

6)Tarshish'in önderliğinde Tarshishim

7)Zadkiel‟in şefliğinde Shinannim

8)Cherub şefliğinde Cherubim

9)Başkan olan Rabhael birlikte Ofanim Maseket Azilut'da da on Melek sayılmış ve bunların ilk önce yaratılan başmelekler olduğu belirtilerek diğerlerinin et ve kandan yalaz aleve dönüştürüldüğü ifade edilmiştir.

Önemli=Melekler, yardım eden "Yardımcı Melekler",baştan çıkaran "Kötü Melekler", insanlara merhamet edip, iyilik yapan "iyilik Melekleri" ve adaleti yerine getiren "Adalet Melekleri" diye de tasnif edilmiştir. Ölümsüz hayatı tadan ve birinci yaratılış gününde varlığa gelen melekler "itaatkâr Melekler; ikinci yaratılış gününde varlığa gelen ve ateşten olan melekler Tanrı'ya isyan etmiş meleklerdir.

Önemli=Adem'in Havva ile evlenmesi, Mikael ve Gabriel'in himayesinde gerçekleşmiştir. -Eden Bahçesinde Adem'e eşlik etmiş olan Melekler sonradan Onu itham etmişlerdir. Havva'yı gebe bırakan Melek Samael'dir.

10-siyonizm nedir?

10-Siyonizm, Yahudi devleti kurma amacını taşıyan milliyetçi Yahudi hareketine verilen addır.

11-siyonizme siyasal bir nitelik kazandıran kimdir?

11-Avusturyalı yahudi Theodor Herzl.

12-ilk Siyonist kongre nerede ne amaçla toplanmıştır?

12-isviçre‟nin Basel kentinde ilk Siyonist Kongre‟de ,yahudi halkı için israil topraklarında açık güvenceleri bulunan bir yurt yaratma amacıyla toplanmıştır. Cemiyetin merkezi, Viyana-Köln-Berlin..

Not=Filistin‟de ilk Rus yahudi yerleşmesi 1882‟de kurulmuştur. 14 Mayıs 1948‟de israil Devleti kuruldu.

13-hristiyanlık dönemi Yahudi mezhepleri nelerdir?

13-Samiriler (şomronim, şamerim). Hasidler. Sadukiler. Ferisiler (Peruşim). Esseniler (isiyim).

14-Tarihteki ilk büyük Yahudi itizal hareketi hangisidir?

14-(samiriler)şomroni‟lerdir. Samiri inanç esasları:itikatta esasları yalnızca Tora‟dır. Allah bir ve tektir, insana mahsus sıfatları yoktur, gerçek mahiyeti idrak edilemez. Gerizim dağı Allahın meskeni olan tek yerdir.

15-Yahudi şeriatına tavizsiz bağlılıklarıyla tanınan mezhep hangisidir?

15-hasidler.

16-Haşmoniler zamanında hangi  mezheblerin tarih sahnesine çıktıgı görülür?

16-Ferisiler, Sadukiler, Esseniler.

17-Bu mezhep mensupları, devletin asil tabakasını, komutanlarını, kohenlerini, büyük memurlarını oluştururlar.hangisidir?

17-sadukiler. Görüş ve Prensipleri: Asalet, kudret ve servetin temsilcileri olarak faaliyetlerini siyasi hayatta merkezileştirdiler.. Ferisilerle aralarında alabildiğine bir üstünlük mücadelesi devam ediyordu. „istikbali Allaha terketmeyerek‟ insanların kaderlerini kendi ellerine almakla suçlandılar. Yeniden dirilme doktrinini reddettiler.

18-Yeni Ahitte çok kötü şekilde anılan mezhep hangisidir?

18-ferisiler(peruşiler). Üyelerine, Haverim (Kardeşler, arkadaşlar) demektedirler.Günlük ibadette takip olunan sıra ve „şma okunması = „Dinle ey İsrail..‟‟ (Yahudilerin Fatihası: Tesniye 6:4-9) peruşi adetidir. Tanah‟ta bulunmayan bazı adetleri Mabed ibadetine soktular: Sukot bayramı akşamında ġloam kaynağında yıkanmak gibi. Evlilik mukavelesinde kadına, kocasını boşayabilme hakkı verdiler. Sadukilerin aksine, ölülerin diriltileceğine ve meleklere inanıyorlardı.Peruşimin kurmuş olduğu Sinagog müessesesi bundan sonra adete Mabedin yerini tuttu.

19-Mistik ve münzevi karakterde bir yahudi cemaati olup ve siyasi olaylara pek karışmayanlar kimlerdir?

19-esseniler(isiyim). Mezhebe girmek isteyenler hemen kabul edilmezdi. Deneme süreci .. yemin merasimi .Bu mezhebin, Hıristiyanlığın temelini teşkil etmiş olduğu söylenmektedir.Hz.isa'nı çöldeki hayatını bunlar arasında geçirdiği rivayet edilmektedir..

20-ortaçağdaki Yahudi mezhepleri nelerdir?

20-Karailik de Irak‟da doğmuştur.içinde oturan Yahudilerin çokluğu nedeniyle Belh şehrine, „Yahudiye‟ denildiği de olmuştur.islamın etkisiyle Yahudiler arasında değişik görüşlere sahip fırkalar oluşmuştur.iseviye - Yudganiye -Karaim veya Ananiye -Kabala hareketi ve Sahte Mesihler; Dönmeler

21-„Amoraim çağı‟nedir ve hangi olaylar bu çagda olmuştur?

22-Abba Areka‟nın, 219 yılında Irak‟ta Sura akademisini kurmasıyla „Amoraim çağı‟ başlar. Talmudların meydana geliĢleri bu çağdadır. Müslümanların himayesi altında tam bir dini ve fikri serbestiyete kavuşan bu akademilerde Saadia gaon gibi kimseler yetişmiştir.

23-iseviye fırkası hakkında kısaca bilgi veriniz?

23-Kurucusu, Ebu isa ishak b. Yakup‟tur.irandaki şii isyanlarını fırsat bilerek, Mesihlik iddiasıyla ayaklanmıştır. Müslümanların ve Hıristiyanların peygamberlerini kabul etmiştir.Rabbilerle enbiyanın aynı mertebede olduklarını iddia etmiştir.

Bilgilen=Yudganiye: Ebu isa‟nın ölümünden sonra yerini Yudgan veya Yahuda aldı. Onun feci sonunu gördüğü için kendisini Rai (Çoban) olarak tanıttı,israil peygamberi rolüne girişti. Torayı alegorik yorumlayarak tefsire başladı.

24-Karai hareketinin başlatıcısı kimdir ve bu fırkanın özellikleri nelerdri?

24-Karai hareketinin başlatıcısı  Irak‟ta yaşamış olan Anan ben David‟dir. Sinagog‟a girileceği ya da Tanah okunacağı zaman iki el ve ayağın yıkanmasını şart koştu. - tişri ayının senebaşı değil, sadece bir tevbe günü.. yılbaşının Nisan başı olduğunu .. - öşrün yalnız ekin ve hayvanlardan değil, ele geçen her şeyden verilmesi gerektiğini .. - günlük ibadetlerde Mezmurlar yerine Tora dan okunması gerektiğini .. - hastalıkta ilaç kullanmamayı yine Tanah‟a dayandırıyordu. Karailiğin iman esasları: Bütün varlıkları yaratan, Allahtır; O, ezelidir ve muavini yoktur. Bütün alem, hadistir. Mesihin gelmesini beklemek haktır. Hesap günü vardır; Mükafat ve ceza haktır.

25-Osmanlı devleti içinde doğup gelişmiş bir yahudi mesih hareketi hangi,sidir?

25-Sabetayistler (Dönmeler, Mühtediler, Avdetiler): Sabetay Svi tarafından kurulmuştur. Tüccar ve esnaf kesimi içinde etkili olan Dönmeler Jön Türk hareketine ve II. Meşrutiyet‟in ilanına etkin biçimde katılmışlardır. Ortaçağda islam dünyasında birçok mesih ortaya çıkmıştır. Bunlardan,iran Yahudileri arasında çıkan David Alroy önemlidir. Ayrıca, Yemenli mesihler de önemlidir. Bunların ayırt edici özellikleri, Kabala tarikatına mensup olmalarıdır ve bu nedenle, Kabalist Mesihler  adını alırlar.

26-Avrupa Yahudileri Arasında Ortaya Çıkan Mezhepler nelerdir?

26-Hasidut hareketi (Hasidilik): Almanyada ve Polonyada  gelişen, çilecilikle gizemciliği birleştiren iki Yahudi dini akımın ortak adıdır. Biçimsel ayinlerden hoşnut olmayan ve kişisel düzeyde ruhani bir yaşama biçimi arayan insanların bir araya gelmesiyle.. Kabala mistisizminden etkilenmişlerdir. Hareketin dünya görüşünü Sefer Hasidim (Dindarların Kitabı) yansıtır.

Kabala (=gelenek), Batıni mistisizmi, ancak kişisel bir klavuzun önderliği altında öğrenilebilir. Kişiyi mistik tecrübenin tehlikelerinden yalnızca bu klavuzluk koruyabilir. Bu nedenle kabala her zaman sözlü geleneğe dayanmıştır. O, Tanrıya dolaysız yaklaşmanın yolu olarak görülmüştür. Bu bağlamda bu tür akımlar her dini gelenek içinde görülmektedir. Örneğin, Budizmde, Tantra veya Vajrayana Budist geleneğinde guruların, lamaların, üstatların rolü, aynı gerekçeyle, önemlidir.

Sefer Yetsira (Yaratılış Kitabı) M.S. 3-6. yüzyıllar, Sefer ha-Bahir (Aydınlık Kitabı) 12. yy. kitapları Yahudiliğe ruh göçü kavramını sokmuşlardır.

Sefer ha-Temuna (imge Kitabı: 13. yy. ispanya)‟nın ortaya attığı kozmik çevrimler kuramına göre, Yahudilik değişmez hakikatlerden oluşmak yerine, her dönem için farklı bir Tevrat geçerlidir.

Sefer ha-Zohar (Nur Kitabı -ispanya) – 17. yy‟da gelişen Sabetaycılık, Kabalacılığın bu kitaptaki öğretisine dayandırılmaktadır.

Polonya Hasidiliğine göre (israel ben Eliezer) gerçek dindarlık; ne dünyadan elini eteğini çekmektir ne de geleneksel din ilimleri üzerinde yoğunlaşmaktır. Ona göre Gerçek dindarlık; - bütün yaratıklarda Tanrının içkinliğini görebilmektir. - alçakgönüllülükle dua etmek ve uysallık içinde dine bağlılık duymaktır. Başlangıçtaki özünü yitiren hasidiliği günümüzde, Martin Buber yorumlamaktadır.

27-Günümüzde Yahudi Mezhepleri Ve Dini Akımları nelerdir?

27-Ortodoks Yahudilik:

Ortodoks Yahudilik, isa dönemindeki Ferisilikle başlayan ve Rabbinik Yahudilik ile devam eden ana bünyenin günümüze dek temsilcisidir.ikinci Mabedin yıkılışından zamanımıza kadar gelen ve asıl Yahudiler denilebilecek topluluktur ki dünya Yahudilerinin çoğunluğunu oluşturmaktadır. Onlara göre: Tevrat, bütün harf ve kelimeleriyle Allahın Musa‟ya yazdırdığı ilahi bir vahiydir; üstelik, onun lafızlarının dizilişi de mucizevidir.

Reformcu (Liberal / ilerlemeci) Yahudilik: Liberal Yahudilik (Avrupa ayağı) veya ilerlemeci Yahudilik de denilmektedir.inanç ve uygulamada modern düşünceyi, toplumu adaptasyoncu yaklaşımı benimserler.ilk temsilcisi Moses Mendelsshon‟dur.O,ilk defa din ve dünya işlerinin birbirinden ayrılmasının zorunluluğundan bahsetmiştir. Bunlar ibadet şeklini, kadın erkek ayrılığını, cumartesi yasaklarının bazılarını kaldırmışlardır. ideologları: Abraham Geiger (1810-74),isaac Mayer Wise (öl. 1900). inanış ve Uygulamaları: Yahudiliğin birçok gelenekselci biçiminin aksine onlar, ne yazılı şeriatın (Tora) ne de sözlü şeriatın (Talmud) Tanrı tarafından kelimesi kelimesine Musa‟ya Sina‟da vahyedildiği görüşünde değildirler. Yahudiliğin diğer dalları gibi, onlar da din ile ahlak arasında yakın bir bağ kurarlar. Sosyal adalette peygamberî mesajın önemini vurgulayarak, bunu „israilin misyonu‟ olarak görürler. Birçok Reformcu dini örgütlerde (congregations) haftanın en önemli dini ibadeti Cuma akşam yemeğinden sonra başlar: kadın erkek bir arada oturur, bazen kippa veya yarmulke gibi başörtüleri takılır, müzik olabilir, merkezi rolü olan dualar ibranice diğerleri ingilizce okunur. Sinagog dışındaki ibadetleri Yahudiliğin ahlaki ilkelerine uygun olarak sürdürürler: Cuma akşamları şabat kandilleri yakılır. Seder yemeği yenir. Hanuka Kutlamaları yapılır. Din değiştirme (Proselytism) yani, „tercihle Yahudi olma‟ evlilik yoluyla olabilmektedir.

Muhafazakar Yahudilik:

XIX. yy‟ın ortalarında merkezi Avrupada kurulan modern Yahudiliğin en önemli dini akımlarından biridir. Bugünkü Muhafazakar Yahudiliğe asıl kimliğini veren, Solomon Schechter olmuştur. Muhafazakarlık Siyonist karakter taşımaktadır. ġabatta, sinagoga arabayla gitmeye izin verilmektedir. Tevrat hakkındaki anlayışı da tek tip değildir. Ondaki her harf ve ifade Allah tarafından söylenmemiştir. Tevrat, Allah kelamı içerir fakat detaylandırılmış emirler ve deyimler açık lafzi yapılarıyla Allah kelamı değildir. Ancak günlük hayatta Tevrat'ın mutlak bağlayıcılığı vardır.

Yeniden Yapılanmacı (Reconstructionist) Yahudilik: Yelpazede Muhafazakarlığın solunda, Reformistliğin sağında yer alır. En önemli fikir babası Mordecai Menahem Kaplan‟dır (1880-1983). Onun anlayışına göre, Allahın, Tevrat'ı değil, Tevrat'ın Allahı vahyettiği gerçeği vardır. Tevrat'a pragmatik olarak bakılmalıdır. Tevrat'ın kendisi değil, varlık planına çıkışı süreci ilahidir. Bu anlamda, kurtuluşu amaç edinen diğer medeniyetlerin kanun ve doktrinleri de aynı sürecin bir parçası olmaları itibariyle, ilahidir. Tekvindeki Nuh‟un 7 kanununa riayet konusu tüm insanlık için geçerli görülmektedir. Bunlardan 6‟sı olumsuzdur: Tanrıya küfretmeme-Putlara tapmama – Çalmama - Öldürmeme - Cinsellikten kaçın - Canlı hayvanı etinden yememe - Adalet sarayları kurmak.

28-Her Cuma, gün batımından başlayıp, cumartesi akşam saatlerine kadar süren kutsal tatil günüdür.Yahudiliğin en önemli günüdür, tarih boyunca Yahudi hayatının temelini oluşturmuştur. Bu güne  riayet etmek Hz. Musa ya verilen On Emir‟in 4. sünde emredilmektedir. Bu gün hangisidir?

28-şabat günü. Kur'an-ı Kerim Yahudilerin Sebt günü yasağına riayetle emrolunduklarını açıklamaktadır. Kur'an-ı Kerim'de, bu konuda onlardan söz alındığı, bazılarının bu güne riayette ihtilaf ettikleri, bu yasağı çiğneyenlere lanet edildiği ve onlara „maynun olun‟ denildiği..onların sınanma olsun diye o günde balıkların akın akın geldikleri nakledilir. Bu günde, Sinagog‟da, Haftara okunur; 13 yaşına giren varsa Bar Mitzva töreni yapılır; evlerde ise Sebt şamdanları yakılır, şabat yemeği yenir, Kidduş duası okunur. şabatın bir dinlenme günü olduğu, Tanrının dünyayı altı günde yarattığı ve yedinci günde dinlendiği.. Bu günde birçok işi yapmak yasaktır. Mişna‟da din bilginleri bu yasakları 39 olarak belirtmişlerdir; özetle bunlar: Çiftçilerle ilgili olarak tohum ekme, biçmeye değin gelen işler-Hayvanların yününü kırpma, iplik haline getirilmesine değin yapılacak işler-Hayvanın yakalanıp yenecek duruma getirilmesine yönelik işler-Yazı yazmak, silmek-Ateş yakıp söndürmek-Son çekiç darbesini vurmak- Evden dışarı herhangi bir şeyi taşımak…Bu yasaklar, her devrin hayat şartlarına göre yeniden düzenlenmektedir.şabat ihlalleri: 1980 yılında yapılan bir araştırmaya göre israilli Yahudilerin %22si şabat günü arabaya binmemektedir. Bazı insanlar, ancak uzak bir Sinagog‟a gidebilmek için arabaya binilebileceğini kabul ederler. Türk Yahudileri arasında ġabat kutlamaları Perşembe akşamından başlar. Cuma akşamı ve özellikle cumartesi sabahları dua sonrasında sinagoglarda toplu kahvaltı ..

29-Tişri ayının (Eylül-Ekim) ilk ve ikinci günü kutlanır; bu gün, dini yılbaşı olarak kabul edilir. On günlük dönemde Tanrı insanları yargılamakta, onların yeni dönemdeki kaderlerini tayin etmektedir. Kader kitabına yazı bugünde yazılmaktadır.Bu günde dua ve pişmanlıklar, yakarışlar,şofar çalınma günüdür. Bugünde, çok önemli olayların olduğu: ilk insan o gün yaratılmış, Musa doğmuş, Yusuf zindandan bugün kurtulmuş hangi gündür?

29-Roş HaSana ve Yom Kippur.

30-Yahudiliğin en önemli dini bayramıdır. Kameri Tişri ayının 10. günüdür. (Roş ha-sana‟dan 10 gün sonrası). Günahların kefaretini ödeyerek Tanrıyla tekrar barışma günüdür. Dua, tefekkür, muhasebe edilir. Bu günde şabat yasaklarının tümü geçerlidir; yıkanmak yasak; Oruç tutulması farzdır. günlerde hiçbir iş, ilişki başlatılmaz; düğün yapılmaz; mahkeme açılmaz. Bugün, diğer bayramlardan farklı olarak, ne milli ne tarihsel ne de toprağın değişimi ile ilgili bir olayı simgeler .. bu günün en belirgin özelliği 25 saate yakın süren yeme-içme yasağıdır. Bu gün hangi gündür?

30-Yom Kippur.

31-Rabbin Önünde Görünme Bayramları nelerdir?

31-Pesah / Fısıh / Hamursuz / Mayasız. Yahudi bayramları arasında en eskisi sayılabilecek olanı Pesah‟tır. Nisan ayında kutlanır. Pesah, israiloğullarının Mısırdan Çıkış ve kurtuluşlarını hatırlamak ve ilk defa bir millet olmanın şuurunu hissetmek için kutlanmaktadır. Bu gün, bir tür “Bağımsızlık Bayramı”dır. Bu gecenin diğerlerinden farkı (şiilerin 10 Muharrem günü gibi): -Haggada‟da: “olduğu gibi oğluna anlatacaksın” denilmektedir. -yalnızca matsa (un ve su karışımıyla..) yenir; Hamets yenemez (sadelik göstergesi). -bu gece yalnızca acı ot yenebilir. -bir yana yaslanarak ve başı dik olarak yenmelidir (Mişna‟ya göre kurtuluş neşesi..) -şayet Tanrı kurtarmasaydı, halen esir bir millet olunacaktı. Pesah, Yahudilere, özgürlük yolunda hiçbir zaman ümitsitliğe kapılmamaları mesajını vermektedir.

şavuot / Haftalar / Hasat Bayramı..Pesahın ikinci gününden itibaren, tam yedi hafta (Pentakost, Ellinci gün) sonra kutlanır. Pesahın ardından gelen en eski Yahudi bayramlarındandır. Bu da Pesah gibi üç hac bayramından biridir. Bu bayram aynı zamanda “Toranın Yahudilere veriliş zamanı” anısına da kutlanır.

Sukkot / Haymeler / Çardaklar Bayramı: Eski Ahitte sözü edilen üç büyük bayramdan biridir. Mısırdan çıkışın anısını ve çölde ilk defa yerleşik hayata geçişin simgesi olan çadırlarda kendi ürünlerini biçme anılarını tazelemek için kutlanır; bayramların en neşelisidir:

Purim / Zarlar Bayramı: Adar ayının 14 ve 15. günleri kutlanan bir neşe bayramıdır. Purim arefesinde Ester orucu tutulur. Talmudcu din adamları bu bayramın mutlaka kutlanmasını isterler. Ester sayesinde kurtuluş.. anısına..

Hanuka / Işıklar Bayramı: Yahudilerin Helenlere karşı savaşa girişleri  anısına.. Kislev ayının 25. günü başlar Sekiz gün sürer. Her türlü iş yapılabilir. Sekiz mum yakılır.

32-Yahudilerde ibadetler nasıldır?

32-Yahudîler, ibadetlerini "sinagoglarda (kendileri "Bet ha Kneset"derler) yaparlar. Sinagog, Kudüs'teki Ma'bed'in yıkılmasından sonra Yahudîlerin ibadet için kullandıkları yapılara verilen addır. Türkiye'de havra olarak bilinir. Sinagoglarda rulo halinde elyazması Tevrat tomarlarının saklandığı "Aran ha-Kodeş" denilen Kudüs'e yönelik bir kutsal bölme vardır. Sinagoglarda Yahudilerin dinî ve millî sembollerinden biri olan yedi kollu şamdan bulunur. Onların diğer sembolü, Kral David'in mührü olarak kabul edilen iki üçgenden meydana gelmiş. Magen David denilen altı köşeli bir yıldızdır. Kadınlar, ibadete katılamaz. Ancak başları örtülü olarak ibadeti seyredebilirler. Yahudîlikte ibadet, islâm'da camideki huşu ve belirli bir disiplin içinde yapılan ibadete benzemez. Yahudî ibadetinde bir düzen, disiplin yoktur. Herkes canının istediği gibi ilâhîlere katılır veya yanındakilerle sohbet eder. Sinagogun içinde cemaat dolaşır, birbiriyle konuşur, okunanları dinleyen pek azdır. Onlara göre sinagog, bir tapınaktan ziyade, bir toplantı yeridir. ilâhîler, Yahudî ibadetinin esasını teşkil eder. Yahudîlikteki ilâhî ve dualara Baruh'un ilâhisi ile şema israel Duası en iyi örnek olacaktır. Baruh'un ilâhisi şöyledir: Hamdedin Tanrı'ya, Adı yüce olana hamdedin. Hamdedin, evet, Tanrı'ya hamdedin, Adı Yüce olana; Bugün de, sonsuzluğa kadar da. Eskiden beri Yahudîler dinlerine bağlılığı ve imanlarını şema israel Duası ile açıklarlar.

***Yahudilerde ibadet, günlük ve haftalık olmak üzere ikiye ayrılır. Günlük ibadet; sabah, öğle ve akşam yapılır. Haftalık ibadet, Cumartesi günü Singogda olur. Günde üç vakit yapılan günlük ibadet, 13 yaşına girmiş en az 10 kişinin katılmasıyla yapılır. Bu, tercih edilen bir durumdur. Mecburî hallerde fert, tekbaşına da dua edebilir. Haftalık Cumartesi ibadeti şabat: Sebt, Cuma akşamı Güneş'in batışıyla başlar, Cumartesi akşamı sona erer. Bu ibadet, Sinagogda yapılır. O gün, ateş yakmak, çalışmak, hatta taşıt kullanmak bile yasaktır. Yahudi inancına göre Tanrı âlemi altı günde yaratmış, yedinci günü istirahat etmiştir. Bunun için Yahudîler, yedinci gün olan Cumartesi gününü dinlenmeye ve ibadete tahsis etmişlerdir. Cumartesi onlar için resmî tatil günüdür. Sinagog, islâm'daki "cami" gibi, topluca ibadet edilen yerdir. Sinagogda toplu ibadet ancak erginlik çağına ulaşmış (onüç yaş) en az on erkekle yapılabilir. Buna "Minyan" denir. ibadeti haham veya cemaatten biri yönetir. bütün sinagoglarda mutlaka üç eleman yeralır. Bunlar; Aron Ha-Kodeş, Ner Ha-Tamid ve Teva'dır. Aron Ha-Kodeş, içinde Tevrat tomarlarının bulunduğu yerdir, camideki "mihrab" benzeri bir fonksiyona sahiptir ve giriş kapısının tam karşısında yer alır. Üzeri, kaliteli bezden dokunmuş; Yahuda aslanı denilen aslan resimleri, yedi kollu şamdan (Menora), altıgen Davud Yıldızı (Magen David) ve çeşitli ibranice yazılarla süslenmiş bir örtü ile örtülüdür. Sinagoglar kutsal yerlerdir. Oralarda heykele benzer şeyler bulunmaz. Çünkü bunların bulunduğu yerde ibadet yasaktır. Sinagoga mütevazi elbiseyle girmek ve başı örtmek gerekir. Baş açık olarak Sinagoga girmek, oranın kutsallığına ve Tanrı'ya saygısızlık kabul edilir. Bunun için Musevî erkekleri başlarına "Kipa" denilen ve takkeye benzeyen birşey giyer. Kadınlar da başlarını örtülü tutar. Sinagogda ibadet ederken kadınlarla erkekler ayrı ayrı oturur. Okula törenle gidilir. Haham, bu konuda bir konuşma yaparak öğretimi başlatır. Çocuğa Sinagogda 6-7 yaşında dinî eğitim verilir. Her erkek çocuk, oniki yaşını bir ay geçince,şeriatın oğlu anlamında "Bar Mitzva" adını alır. O, artık Yahudî şeriatına uymak zorundadır. Bu, bulûğ çağına erme anlamındadır. Çocuk artık sinagoga gitmeye, "tefilin" denilen ibadet kayışını, "tallit" denilen dua atkısını kullanmaya başlar. O, oruç tutmakla da mükelleftir; Sinagogda Tevrat okumaya çağrılır. Yahudilerde gusül, ya tamamıyla suya dalmak veya akan su, yağmur suyu ile yıkanmak suretiyle olur. Yahudilikte kadının boşanma hakkı yoktu. Erkek, istediği zaman karısını boşayabilirdi.