YAHUDİLİK II DİNLER TARİHİ 12.ÜNİTE SORU VE CEVAPLARI

YAHUDİLİK II

DİNLER TARİHİ 12.ÜNİTE SORU VE CEVAPLARI

1-    Musa İbn Meymun (Moses Maimonides öl. 1204) in  İslam inanç eseslarından formule ettiği 13 maddelik iman esasları nelerdir?

1-Tam bir imanla inanırım ki: 1.Allah, vardır; her şeyin yaratıcısıdır; ve onları O takdir etmektedir. 2. Allah, birdir. 3. Allah ın bedeni yoktur (cisimsizdir), tasvir edile mez. 4. Allah, ezeli ve ebedidir. 5. Allah, alim-i mutlaktır. İnsanın bütün işlerini ve düşüncelerini bilir. 6. Yegane ibadet edilecek olan O’dur. 7. Allah, burada ve öte tarafta mükafat ve ceza sahibidir. 8. Peygamberlerin bütün sözleri doğrudur. 9. Musa Efendimiz, bütün peygamberlerin en büyüğüdür. 10. Tora, Musa’ya Sina’da vahiy edilmiştir. 11. Elimizdeki Tora (Şeriat), vahiy eseri olup, değiştirilmemiştir. 12. Mesih gelecektir. Geciktiği halde her gün gelmesini bekleyeceğim. 13. Öldükten sonra dirilme esastır (Ruh ölümsüzdür).

Bu on üç maddelik iman esasları yalnızca Ortodoks yahudiler tarafından kabul görmektedir.

2-yahudilikte iman esasları nasıldır?

2-Meleklere iman, yahudi iman esasları arasında yer almaz. Yahudilere göre Peygamberlik, Malaki ile sona ermiştir; daha peygamber gelmeyecektir. Beklenen Mesih’in hala gelmemesi karşısında bugün, Ortodoks yahudilerin dışındaki yahudilerin çoğu mesih inancını terketmiştir. Tevrat'ta ahirete imanla ilgili açık bir emir yoktur. Rabbiler, bazı cümleler üzerine yorumlar yaparak, ahirete imanın, Yahudiliğin esaslarından olduğuna karar vermişlerdir. Ancak bir yahudi, ne kadar büyük günah işlerse işlesin, cehennemde ancak iki ay kalacaktır. Bu durum, Talmud’da belirtilmektedir. Kur'an-ı Kerim'de (3:24) bu anlayışa işaret edilmektedir.

3-Reformist Amerika Yahudilerine Göre İnanç Esasları kaç tanedir?

3- 4 tanedir ,bunlar : 1. Allah birdir. 2. İnsan onun timsalidir. 3. Ruh ölümsüzdür. 4. Mesihin gelmesi haktır.

4-ŞHEMA nedir?

4-Yahudilik, Tek "bir Tanrıya inanış ile bu inancı insanlara ulaştırmak için Tanrı’nın İsrail Oğullarını Seçmiş olduğu iki temel doktrine dayanmaktadır. Bu iki doktrin, Yahudilerin Kelime-i Şahadeti olan "Shema" sözünde toplanmıştır.

                Bu "Şhema" (İşit) duası Monoteizmin (Tektanrıcılığın) en büyük duası olup iki bin yıldan beri Yahudi geleneğinde günde iki kez okunmakta ve Yahudi çocukları konuşmayı öğrenir öğrenmez bu duayı ezberlemektedirler.

5-yahudilikte Allah inancı nasıldır?

5- Yahudilikte dünyanın varlığı ve devamı Tanrı'nın etkenliğine bağlanmıştır. hayrın ve şerrin Tanrı'dan olduğuna inanırlar. Tanrı birliği yanında "Kâdir Oluş" doktrinine de inanılmıştır. Ayrıca Tanrı her yerde hazır ve nazır, her şeyi bilen, diri ve ebedidir.

                Yahudilikte bir de "Tanrı Devleti" düşüncesi vardır ki bütün kişisel ve sosyal haksızlıkların ortadan kalkacağı bu yeryüzü devletini Tanrı'nın yönetimi ve insanların emeği kuracaktır. Yahudiler, tarihsel geleneklerine dayanarak bu ideal devletin kurucularını Tanrıyla kendilerinin olacağına inanmış ve güvenmişlerdir. Ancak unutulmamalıdır ki sürgün öncesi Tanrı inanışında Yahve mücessem bir insan olup sadece İsrail Oğullarının Tanrısı idi, Sürgün sonrası dönemde Yahve beşeri vasıflardan kurtulmuş kelimenin bütün kuvvetiyle umûmî bir Tanrı olmuştur.

6- Eski Ahid, İlâh kelimesi için hangi kavramı kullanır?

6- Eski Ahid, İlâh kavramı için îbranice "El, Elohim, Eloah" isimleri kullanılmıştır. El kelimesi Semitik dillerde ortak olarak îlâh için kullanılan bir kelimedir. Elohim de çoğul olarak kullanılan bir formdur.

7- Eski Ahid 'de Tanrı İsimleri nelerdir?

7- Yahve , Yah(Efendi), Elohim, Kudret (Kenanlıların tanrısı), Ha-Makom (takdis edilen kutsal varlık ,Tanrı'ya ait en eski isim), Ribbona Shel Olam (Evrenin Ustası), Av (Baba), King (Melekh), Ha-Rahaman (Merhamet Sahibi), Gevurah (Kudret Sahibi),

8-allah a iman geleneksel ayet içinde kaç teklifte bulunuyor?

8- Allah'a İman, geleneksel ayet içinde, daima üç teklif üzerinde duruyor görünmektedir: l) Tanrı bütünüyle iyidir 2) Şeytan gerçektir 3) Tanrı herşeyiyle güçlüdür.

9- Kabala'daki korku ve sevgi hangi kavramlarla ifade edilir?

9- Kabala'daki korku dişi bir element olan "Gevurah"a, "Sevgi" ise erkek bir element olan "Hesed"e aittir              

11-y ahudilikte meleklere inaç nasıldır?

11- Yahudilerde Meleklere inanç başka dinlerde olduğu kadar köklü olmadığından Melekleri inkâr eden ve Onları göğe hapsedip asla yeryüzüne inmediklerini iddia eden din bilginleri bile olmuştur. Daha eski tasarımlara göre Melekler gökten inmek için merdiven kullanmaktaydılar.

Bir adam ölürse, onu ölüm Meleğinin kılıcıyla vurduğu, bu yüzden de Talmudun geleneğe göre, ölenin evinde bütün kaplardaki suların boşaltıldığı, çünkü ölüm Meleğinin kılıcını bu sularda yıkadığı anlatılmaktadır. İyi Meleklerden başka kötü melekler de bulunmaktadır ki bu kötü Meleklerin başkanlığını Şeytan yapmaktadır. Yahudi mistisizmi Melekler ve Şeytanlar üzerinde inceden inceye uğraşmış Tanrı katından kovulmuş ancak güçlerini kaybetmemiş Meleklere karşı tılsım, muska yapmışlardır.

Melekler bazende normal bir insan olarak ve bir haberci sıfatıyla gelmiştir. Melekler ilahi bir aydınlık içindedirler. Ateş ve ışıkla donatılmışlardır. O ki rüzgarları Melekler (haberci), Ateş alevini hizmetçi yapar. Onlar kudretliler ekmeğini yemektedirler ve onlar İlyas Peygamberin ateşli arabaya binişi gibi bir takdime ateşi olarak görünmüşlerdir, yine ofclar yanan çalı ateşinde orta ya çıkmışlardır.

Melekler aynı zamanda birer danışmandırlar. Zikredildiğine göre Tanrı insanı yaratmazdan önce Meleklere danışmıştır. Melekler hamilik görevlerini yerine getirmektedirler.

12- yahudi inancına  göre meleklerin derecelendirmeye göre isimleri nelerdir?

12 -en başta Mihael bulunmakta, bu meleği Gabriel, Uriel ve Rafael melekleri takip etmektedirler. Bu meleklerin ayrı ayrı görevleri bulunmaktadır

13-Enah a göre kaç baş-melek bulunmaktadır?

13- Enah'a göre yedi başmelek bulunmaktadır:

1)Uriel: Tanrı'nın ışığı olan bu Melek dünyanın ışık veren cisimleri' ay ile güneşin ve yeraltı dünyasının mesuliyetini yüklenmiştir.

2)Raphael: İman ruhlarının mesuliyetini üzerine almıştır.

3)Raguel: Dehşet Meleği olup aydınlık dünyasını cezalandırmaktadır.

4)Miehael: İsrail Halkının mesuliyetini yüklenmiştir.

5)Sariel: Günaha sevk edici rol oynayan ruhların mesuliyetini üzerine almıştır.

6)Gabriel: Cennetin Meleği olup yılan yüzlü ve melek yüzlüleri yönetmektedir.

7) Jerahmeel; Kıyamet görevini üzerine almıştır.

14- Enoh Kitabı'nda Melekler kaça ayrılır?

14- Enoh Kitabı'nda Melekler yedi sınıfa ayrılmıştır.

1)Cherubim,

2)Seraphim,

3)Ofanim,

4)Kudret Melekleri,

5)Prensler,

6)Seçilmiş Melek (Mesih),

7)Toprağın ve Suyun Kudreti

15- Maimomdes a göre melekler kaça ayrılmıştır?

15- Maimomdes, en büyüğünden başlayarak Melekleri sıralamış ve on Melek adı saymıştır:

15- 1)Hayyot

2)Ofanım

3)Arelin

4)Hashmallim

5)Seraphim

6)Malakim ("Melekler")

7)Elohim veya Tanrısal Varlıklar

8)Tanrı'nm Oğulları ("Bene Elohim") 10

9)Gherubim (Hag., 13b)

10)Ishim (İnsana benzer varlıklar).

16- Kabbalistlerde bu liste nasıldır?

16- Kabbalistlerde bu liste birat daha farklıdır:

1)Şef olan Michael'le birlikte Arehim

2)Zephaniah ile beraber îshim

3)Şef olan Hofniel'le birlikte "Tanrının Oğulları"

4)Urıel'in Şefliğinde Malakim (Melekler)

5)Hashmal'ın başkanlığında Hashmallim

6)Tarshish'in önderliğinde Tarshishim

7)Zadkiel’in şefliğinde Shinannim

8)Cherub şefliğinde Cherubim

9)Başkan olan Rabhael birlikte Ofanim

 Maseket Azilut'da da on Melek sayılmış ve bunların ilk önce yaratılan başmelekler olduğu belirtilerek diğerlerinin et ve kandan yalaz aleve dönüştürüldüğü ifade edilmiştir.

17-yahudilerde melekler başka nasıl tasniflendirilmiştir?

17- Melekler, yardım eden "Yardımcı Melekler",baştan çıkaran "Kötü Melekler", insanlara merhamet edip, iyilik yapan "İyilik Melekleri" ve adaleti yerine getiren "Adalet Melekleri" diye de tasnif edilmiştir.

Ölümsüz hayatı tadan ve birinci yaratılış gününde varlığa gelen melekler "İtaatkâr Melekler; ikinci yaratılış gününde varlığa gelen ve ateşten olan melekler Tanrı'ya isyan etmiş meleklerdir.

18-yahudi  inancına göre melekler nelerden yaratılmıştır?

18- Melekler göğe ait elementlerden olan merhamet, kudret, güzellik ve hakimiyetten meydana gelmiştir ki bunlar da dört yeryüzü elementi olan Su, ateş, toprak ve havadır.

19-meleklerin en başta gelen görevleri nelerdir ve aracı melek hangisidir?

19- Meleklerin en başta gelen temel görevi Tanrı'ya övgü sunmak olarak kabul edilmiştir. Tanrı ile insan arasında özel bir önemi olan arabuluculuk görevini de Melekler yüklenmiştir. Raphael dua eden insanların Tanrı'nın huzuruna getirilmesiyle görevli meleklerden biri olarak tasvir edilmektedir

20- Şeytan eski ahide nasıl tanıtılır?

20-Eski Ahid'de "İnsan Düşmanı" diye isimlendirilen ve iyiliğe karşı çıkan umumi anlamda hasım rolünde olan Şeytan İ.Ö. 520 dolaylarında Zekarya, sonra da Eyup de ilk kez görünen belirli bir meleğin sabit bir ismidir. Şeytan (Satan) kesinlikle Tanrı'ya rakip olmayıp Tanrı'nın izni olmaksızın hiç bir iş yapamayan, Tanrı'nin emri altında olandır.

21-özel şeytanın isimleri nelerdir?

21-Özel Şeytanlara Seirim, Lilith ve Mavet'i gösterebiliriz.

22-yahudi Mezheplere Göre Melek İnancı nasıldır? ( Toplu Bakış )

22-Şomronimin itikadına göre dünyanın hislerimizle algıladığımız duyu alemi ile algılayamadığımız ruhsal alemi vardır. Maddi alemde yaşayan insanların yanı sıra Ruhsal alemde de sonradan yaratılmış olan Melekler yaşamaktadır ve onlar Tur-u Sina'da Musa'ya Tevrat verilirken görünmüş Allah'ın kudretinin göstergeleridir. Buna göre Penuel Anusa, Kabbala ve Nasi isimlerinde dört büyük Melek ve Azazel, Belial ile Gasara isminde kötülük melekleri bulunmaktadır.

Sadukimler ise, meleklerin ve kötü ruhların olduğuna inanmaktaydılar.

eski bir mezhep olan İsiyim'in Meleklere Kutsal Yaratıklar, Şerefliler, Göklerin Oğulları, Semavi Varlıklar, Ebedi Varlıklar diye isim verdiklerini ayrıca yaptıkları işlere göre de Işıklar Prensi, Karanlıklar Meleği, Gerçekler Meleği, Mastemah (Satan, Şeytan) dediklerini görmekteyiz. Bütün bu meleklerin yanısıra iyilerin yanında yer alıp kötülere karşı büyük savaş veren Gabriel, Mihael, Rafael ve Uriel isminde Muhafız Melekleri de bulunmaktadır.

23-yahudilikte ahrete iman nasıldır?

23-Ahiret İnancı Yahudilikte daima Tanrı(Yahve) inancıyla birlikte düşünülmelidir. Ahiret inancı ve anlayışı Yahudilikte ilâh mefhumundan kaynaklanmaktadır. Yahudi  peygamberlerlerince(Yeremya,İşaya ve Tsefanya) Ahiret Günü, bütün kavimleri ve bütün kainatı kapsayacak bir hüküm günü olarak görülmüş ve "Mutlak Günü" anlatan bu ifadeler Mutlak Hakim Tanrı'yı anlatması yanında yaratılmışların yaratıcıya olan bağımlılıklarını da anlatmaktadır

24-siyonizm nedir?

24-Siyonizm, Yahudi devleti kurma amacını taşıyan milliyetçi Yahudi hareketine verilen addır. 25

25-siyonizm nasıl ortaya çıkmıştır, kaç yılında hangi aşamalrdan sonra devlet olarak kurulmuştur?

25- Doğu ve Orta Avrupada ortaya çıkmıştır. 16. ve 17. yüzyıllarda ortaya çıkan bir dizi 13

‘mesih’ Yahudileri Filistin’e dönüş için ikna etmeye çalıştı. Ama 18. yy’ın ikinci yarısında gelişen Haskala hareketi yahudilere Batı laik kültürünü benimsetme çabasına girişti.. Yahudilerin Filisitin’e dönmesi konusu 19. yy. başlarında daha çok Hıristiyan çevrelerce gündeme getirildi.

Avrupada antisemitizmin çok güçlü olması nedeniyle Yahudilerin özümsenmesini imkansız gören Avusturyalı yahudi Theodor Herzl (öl. 1904), örgütlü bir çabayla ortak bir yurt edinme düşüncesi, siyonizme siyasal bir nitelik kazandırdı.. İsviçre’nin Basel kentinde ilk Siyonist Kongre’de (1897), ‘yahudi halkı için israil topraklarında açık güvenceleri bulunan bir yurt yaratma..’ Siyonist kongreler 1901’e kadar her yıl, sonrasında iki yılda bir toplandı.. Cemiyetin merkezi, Viyana-Köln-Berlin.. Siyonizm, çoğunluğu Rusya’da bulunan küçük bir azınlık tarafından destekleniyordu. İngiltere konuya daha sıcak bakıyordu.. önce Uganda’da..

Filistin’de ilk Rus yahudi yerleşmesi 1882’de kurulmuştur. Rusya’da 1905 devriminin başarısızlığa uğraması ardından pogrom dalgası ve baskılar.. I.Dünya Savaşı ve Balfour Bildirisi (2 Kasım 1917).. Filistin’de yahudi nüfusu artmaya başladı.. Nazizmin yükselişi.. Siyonist talepler, Arapları, İngilizlere karşı 1929 ve 1936-39 yıllarında ayaklandırdı.. II.Dünya Savaşında Nazi katliamları sonucu.. ABD ve Birleşmiş Milletler’in dahil olması.. Milletler Cemiyeti, Temmuz 1922’de Filistin’deki İngiliz manda yönetimini onayladı ve Balfour Bildirisine de değinen manda belgesini kabul etti. Yahudiler, ekonomik, kültürel ve toplumsal alanlarda örgütlendiler; İngilizlerin izniyle kurulan Yahudi Ajansı’nın (1928) yardımıyla hızla güçlendiler; siyonist hedefler doğrultusunda etkin bir mücadeleye giriştiler. 14 Mayıs 1948’de İsrail Devleti kuruldu.

26-israil de nufus dağılımı hakkında bilgi veriniz.

26- Nüfusun %83’ü yahudi, 17’si araptır. Dini dağılım bakımından, % 13’ünü Müslümanlar, 2’sini Hıristiyanlar, geri kalanını Dürziler ve ötekiler oluşturur. Hıristiyanlar, arapça konuşur. Müslümanlar, ülkenin en büyük dini azınlık grubudur. Bahailer, Çerkesler ve Samiriyeliler, sayıları birkaç yüzle birkaç bin arasında değişen öteki dini azınlıklardır. İsrail Devletinin kuruluşunda yahudi nüfus 650 bir civarındadır.

27-israil de yasama organı nasıldır?

27- Yasama organı, dört yıllık bir dönem için halk tarafından seçilen 120 üyeli Knesset’tir.

28- Hıristiyanlık Dönemi Yahudi Mezhepleri hangileridir?

 28- Samiriler (Şomronim, Şamerim), Hasidler, Sadukiler, Ferisiler (Peruşim), Esseniler (İsiyim)

29- Samiri inanç esasları nelerdir?

29- itikatta esasları yalnızca Tora’dır. Allah bir ve tektir, insana mahsus sıfatları yoktur, gerçek mahiyeti idrak edilemez. Gerizim dağı Allahın meskeni olan tek yerdir. Musa, Allahın yegane resülüdür ve bütün devirler için de peygamberidir; vahiy onunla son bulmuştur. Tora, mükemmel ve tamdır, sonradan bazı kimselere gelen vahiy dahi Tora’yı değiştirmeyecektir. Gerizim dağı …. kıble bu istikamet olmalıdır. Yeniden dirilinecek bir gün olacaktır. Bir mesihin geleceğini yine Tora’ya dayanarak kabul ederler.

30- Hasid mezhebi hakkında bilgi veriniz

30- Hasid, dindar anlamında, Hıristiyanlık öncesi dönemde ortaya çıkmış, kökeni bilinmeyen Yahudi mezheplerindendir. Yahudi şeriatına tavizsiz bağlılıklarıyla tanınırlar.

31-sadukiler hakkında bilgi veriniz

31- Bu mezhep mensupları, devletin asil tabakasını, komutanlarını, kohenlerini, büyük memurlarını oluştururlar.

32-sadukilerin görüş ve prensipleri nelerdir?

32- Asalet, kudret ve servetin temsilcileri olarak faaliyetlerini siyasi hayatta merkezileştirdiler. ‘istikbali Allaha terketmeyerek’ insanların kaderlerini kendi ellerine almakla suçlandılar. Yeniden dirilme doktrinini reddettiler. Rabbilerin aksine, şifahi Toranın geçerliliğini inkar ettiler. Bu görüşleriyle Ortaçağdaki Karai mezhebine kaynaklık ettiler. Meleklerin, kötü ruhların varlığını reddediyorlardı. İsiyim’in, büyü ve sihirle tedavisini reddederlerdi. Tevrat kanunlarının zahiri anlamı ile uygulanmasını istiyorlardı. Kimilerine göre bunlar Mabedin yıkılmasından sonra hemen ortadan kalktılar; kimilerine göre ise tüm Tannaim ve Amoraim devirleri boyunca onlara muhalif olarak varlıklarını sürdürdüler.

33-ferisiler hakkında bilgi veriniz

33- Yeni Ahitte çok kötü şekilde anılmış olmaları nedeniyle Ferisiler hakkında kesin hüküm vermek güçleşmektedir. Üyelerine, Haverim (Kardeşler, arkadaşlar) demektedirler. Levililer Kitabında anlatılan ‘Temizliğe’ tam riayet eden, kaba insanlardan uzak duran; Kohen’e ve fakirlere verilmesi gereken uşr ve diğer sadakaları titizlikle ödeyen kimseleri aralarına kabul ediyorlardı. Yazılı ve şifahi Tora’ya tam itaati şart koşuyorlar, dini kuralları hem fert hem devlete uygulama temayülündedirler.

34- belli başlı görüşleri nelerdir?

34- Görüşleri:“Bana bütün kavmlardan has kavm olacaksınız… hükmünün, İsrailoğullarından herhangi birisi ile Kohen arasında fark bulunmadığı anlamına geldiği, farkın, İsrailoğulları ile diğer kavimler arasında aranılması gerektiğine inanmaktadırlar.

Sinagoglar teşkil etmeleriyle her yerde ibadet edebildiler. Bu durum, halk arasında büyük taraftar kazanmalarına vesile oldu. Günlük ibadette takip olunan sıra ve ‘şma okunması = ‘Dinle ey İsrail..’’ (Yahudilerin Fatihası: Tesniye 6:4-9) peruşi adetidir.

Mirasta, kız ve erkek çocukları arasındaki farkı gözetmiyorlardı. Evlilik mukavelesinde kadına, kocasını boşayabilme hakkı verdiler. Halbuki eski hukuk sadece zinanın ispatı halinde boşanmaya cevaz veriyordu. Eski Kohenliğin yerine Rabbilik müessesesini kurdular. Sadukilerin aksine, ölülerin diriltileceğine ve meleklere inanıyorlardı

35- Esseniler (İsiyim) hakkında bilgi veriniz.

35- Mistik ve münzevi karakterde bir yahudi cemaati olup ve siyasi olaylara pek karışmamıştır. 1947 Lut gölü yazıtları, İsiyim’in kuralları ile ‘İlk Kilise’ arasında büyük benzerlikler bulması nedeniyle Ernest Renan, “Hıristiyanlık, bir nevi İsiyiliktir” demiştir. Yahudi yazarlar bu görüşe şüphe ile bakarlar.

36- tarihte ilk büyük Yahudi itizal harketi hangisidir?

36- Tarihteki ilk büyük Yahudi itizal hareketi Şomroni’lerdir.

37- Ortaçağda Yahudi Mezhepleri hangileridir?

37-Yudganiye -Karaim veya Ananiye -Kabala hareketi ve Sahte Mesihler; Dönmeler

38-Mabedin son defa yıkılmasından sonra ne oldu?

38-Yahudiler, Yavne şehrinde bir okul açtılar .. bu küçük topluluk yüzyıllarca dünya Yahudiliğinin ruhani merkezi oldu

39-Amoraim çağı ne zaman başladı?

39-Abba Areka’nın, 219 yılında Irak’ta Sura akademisini kurmasıyla ‘Amoraim çağı’ başlar. Talmudların meydana gelişleri bu çağdadır.

40-iseviye mezhebi hakkında bilgi veriniz.

40-Kurucusu, Ebu İsa ishak b. Yakup’tur. Emevi halifesi Abdülmelik b. Mervan zamanında (684-705) ortaya çıkmıştır. İrandaki şii isyanlarını fırsat bilerek, Mesihlik iddiasıyla ayaklanmıştır. Ordusuyla birlikte telef olduğu rivayet edilmektedir. Mezhebin bütün esasları kesinlikle bilinmemektedir. Müslümanların ve Hıristiyanların peygamberlerini kabul etmiştir. Ancak her iki peygamber de kendi ümmetlerine gönderildikleri için, Yahudilerin bunları kabul etmeleri ile dinlerine halel gelmeyeceğini söylemiştir. Göğe uruc ettiğinde bu peygamberlerle görüştüğünü iddia etmiştir. Rabbilerle enbiyanın aynı mertebede olduklarını iddia etmiştir.

41-Yudganiye mezhebi hakkında bilgi veriniz.

41-Ebu İsa’nın ölümünden sonra yerini Yudgan veya Yahuda aldı. Onun feci sonunu gördüğü için kendisini Rai (Çoban) olarak tanıttı, İsrail peygamberi rolüne girişti. Torayı alegorik yorumlayarak tefsire başladı.

42-Karaim / Ananiye mezhebi hakkında bilgi veriniz.

42-Karai hareketinin başlatıcısı VIII. yy’da Irak’ta yaşamış olan Anan ben David’dir. Cemaat liderliği konusundaki çekişme yaşadı. Bağdad hapishanesinde İmam A’zam Ebu Hanife ile karşılaşmış ve onun yol göstermesiyle Rey ve Kıyas metodunu Tora’ya uygulamıştır. (Hoşea 5:3)i gerekçe göstererek Talmudculara ve Rabbilere karşı çıktı. Yeruşalim’e yerleşti. İsa ve Hz. Muhammed’in peygamberliklerini kabul ile önceki mezheplerin saliklerini kendine çekti.

43-karaim mezhebinin görüşleri nelerdir?

43- Görüşleri: Şifahi Torayı reddedip Tanah’ın bütününü dinin tek kaynağı olarak görmüştür. Levililer’de sayılanların ve uzun zamandır terk edilen kurbanın diriltilmesi hasreti içinde idi. Şomronimde olduğu gibi, son derece sert şabat yasakları koydu. Evlilik konusunda isiyim’in ileri sürdüğü sert kaideleri kabul etti. Sinagog’a girileceği ya da Tanah okunacağı zaman iki el ve ayağın yıkanmasını şart koştu.

- tişri ayının senebaşı değil, sadece bir tevbe günü.. yılbaşının Nisan başı olduğunu ..

- öşrün yalnız ekin ve hayvanlardan değil, ele geçen her şeyden verilmesi gerektiğini ..

- günlük ibadetlerde Mezmurlar yerine Tora dan okunması gerektiğini ..

- hastalıkta ilaç kullanmamayı yine Tanah’a dayandırıyordu.

44- Karailiğin iman esasları nelerdir?

44- Bütün varlıkları yaratan, Allahtır; O, ezelidir ve muavini yoktur. Bütün alem, hadistir. O, Musaya ve Tanahta adı geçen bütün peygamberlere hitap etmiştir. Musanın koyduğu kanunlar haktır. Tevratın dilini bilmek dini vecibedir. Kudüsteki Mabed, dünya idarecisinin makamıdır. Mesihin gelmesini beklemek haktır. Hesap günü vardır; Mükafat ve ceza haktır.

                Bu mezhebin birçoğu Müslümanlığa geçtiler. Zamanımızda Rusya, Mısır ve Filistinde cemaatler halinde yaşamaktadırlar. Yahudilerle ayrılıkları hala sürmektedir.

45- Sabetayistler (Dönmeler, Mühtediler, Avdetiler) hakkında bilgi veriniz.

45- Osmanlı devleti içinde doğup gelişmiş bir yahudi mesih hareketidir. Sabetay Svi (1626-1676) tarafından.. Svi, İzmir’de (Suğla: bugün, Sığacık) doğmuş, Arnavutuluk’un Ülgün şehrinde ölmüştur. Kabala’dan etkilenen Sabetay Svi, 1648 yılının ‘kurtuluş yılı’ olacağını ilan etmiştir. Yahudi mesihi olduğunu iddia edince İzmir hahamlarınca bölgeden sürülmüştür. Selanik, Kahire ve Kudüs’e gitmiş; İsrail’in yeniden kurulacağını bildirmiştir. Birçok yandaş edinmiştir. İstanbul’da tutuklanmış bazı nedenlerden dolayı 1666 yılında Müslüman olduğunu iddia etmiş ve yandaşlarına da bu konuda telkinde bulunmuştur. IV. Mehmet tarafından kendisine yüksek miktarda maaş bağlanmış, Çanakkale’de zorunlu ikamete tabi tutulmuş, orada bir kral gibi bir hayat sürmüştür. Müridleri, onun müslüman olmasının, mesihlik görevinin gerçekleşmesinde bir adım olarak görerek, yahudi inanç ve uygulamalarını gizlice sürdürmüşlerdir.

Cemaat, ibraniceyi ve isimlerini unutmamışlar; Müslümanlar ile evlenmeyi yasaklamışlar; evlenme ve cenaze törenlerini gizlice sürdürmüşlerdir. Tüccar ve esnaf kesimi içinde etkili olan Dönmeler Jön Türk hareketine ve II. Meşrutiyet’in ilanına etkin biçimde katılmışlardır. Kurtuluş Savaşından sonra, çoğu Selanik’te yaşayan Dönmelerin bir bölümü İstanbul’a taşınmıştır. İnsanın kendi içinde yahudi kaldığı sürece dışa yönelik eylemlerinin önemli olmadığını savunmuşlardır.

46- Ortaçağda İslam dünyasında çıkan en önemli Mesih kimdir?

46- Ortaçağda İslam dünyasında birçok mesih ortaya çıkmıştır. Bunlardan, İran Yahudileri arasında çıkan David Alroy (1146-1160) önemlidir. Ayrıca, Yemenli mesihler (1172’li yıllar) de önemlidir. Bunların ayırt edici özellikleri, Kabala tarikatına mensup olmalarıdır ve bu nedenle, Kabalist Mesihler (13. yy’dan itibaren) adını alırlar.

47- Avrupa Yahudileri Arasında Ortaya Çıkan Hasidut hareketi (Hasidilik) hakkında bilgi veriniz.

47- Almanyada (12-13. yy) ve Polonyada (18. yy) gelişen, çilecilikle gizemciliği birleştiren iki Yahudi dini akımın ortak adıdır. Tövbekarlar için aşırı kefaret hükümleri ve katılığı öngörüyorlardı. Hezekiel’deki ‘Tanrının tahtı’ (Merkava: araba) tefekkürünü uygulamaktadırlar. Hareketin dünya görüşünü Sefer Hasidim (Dindarların Kitabı) yansıtır. Kabala (=gelenek), Batıni mistisizmi, ancak kişisel bir klavuzun önderliği altında öğrenilebilir. Bu nedenle kabala her zaman sözlü geleneğe dayanmıştır. Sefer Yetsira (Yaratılış Kitabı), Sefer ha-Bahir (Aydınlık Kitabı) 12. yy. kitapları Yahudiliğe ruh göçü kavramını sokmuşlardır.

Başlangıçtaki özünü yitiren hasidiliği günümüzde, Martin Buber yorumlamaktadır.

48- Günümüzde Yahudi Mezhepleri Ve Dini Akımları hangileridir?

48- Ortodoks Yahudilik, Reformcu (Liberal / İlerlemeci) Yahudilik, Muhafazakar Yahudilik, Yeniden Yapılanmacı Yahudilik

49-ortadoks Yahudileri hakkında bilgi veriniz

49- Ortodoks Yahudilik, İsa dönemindeki Ferisilikle başlayan ve Rabbinik Yahudilik ile devam eden ana bünyenin günümüze dek temsilcisidir. İkinci Mabedin yıkılışından (M.S. 70) zamanımıza kadar gelen ve asıl Yahudiler denilebilecek topluluktur ki dünya Yahudilerinin çoğunluğunu oluşturmaktadır. Sayılarının 15 milyondan fazla olduğu 21

söylenebilir. Onlara göre: Tevrat, bütün harf ve kelimeleriyle Allahın Musa’ya yazdırdığı ilahi bir vahiydir; üstelik, onun lafızlarının dizilişi de mucizevidir. Tora’nın yorumu olan Mişna ve Talmud da ilahi vahiy kaynaklıdır

50- Reformcu (Liberal / İlerlemeci) Yahudilik hakkında bilgi veriniz

50- Liberal Yahudilik (Avrupa ayağı) veya İlerlemeci Yahudilik de denilmektedir. İnanç ve uygulamada modern düşünceyi, toplumu adaptasyoncu yaklaşımı benimserler. USA ve Kanada’da 1 milyonun üzerinde, 100 bin kadarı da Avrupa, Latin Amerika, G. Afrika, Avustralya ve İsrail’de reformcu yahudinin yaşadığı sanılmaktadır. Avrupa Yahudileri arasında başlamıştır. İlk temsilcisi Moses Mendelsshon’dur . O, İlk defa din ve dünya işlerinin birbirinden ayrılmasının zorunluluğundan bahsetmiştir. Bunlar ibadet şeklini, kadın erkek ayrılığını, cumartesi yasaklarının bazılarını kaldırmışlardır. Mendelsshon’a göre Yahudi olmayan diğer halklar tabii din veya kendi gelenekleri ile kurtuluşa erebilirler; kurtuluş, yalnızca bir din ile sınırlı değildir.

İdeologları: Abraham Geiger (1810-74), İsaac Mayer Wise (öl. 1900).

51-reformcu Yahudilerin inanış ve Uygulamaları nelerdir?

51- Yahudiliğin birçok gelenekselci biçiminin aksine onlar, ne yazılı şeriatın (Tora) ne de sözlü şeriatın (Talmud) Tanrı tarafından kelimesi kelimesine Musa’ya Sina’da vahyedildiği görüşünde değildirler. Sosyal adalette peygamberî mesajın önemini vurgulayarak, bunu ‘İsrailin misyonu’ olarak görürler. Birçok Reformcu dini örgütlerde (congregations) haftanın en önemli dini ibadeti Cuma akşam yemeğinden sonra başlar: kadın erkek bir arada oturur, bazen kippa veya yarmulke gibi başörtüleri takılır, müzik olabilir, merkezi rolü olan dualar ibranice diğerleri İngilizce okunur.

Sinagog dışındaki ibadetleri Yahudiliğin ahlaki ilkelerine uygun olarak sürdürürler: Cuma akşamları şabat kandilleri yakılır. Seder yemeği yenir. Hanuka Kutlamaları yapılır. Din değiştirme (Proselytism) yani, ‘tercihle Yahudi olma’ evlilik yoluyla olabilmektedir. Günümüzde, reformcu Yahudilerin siyonizme destek vermeleri II. Dünya Savaşından sonra artmıştır. Onlar, 1948 İsrail Devletini tanımaktadırlar

52- Muhafazakar Yahudilik hakkında bilgi verniz.

52- XIX. yy’ın ortalarında merkezi Avrupada kurulan modern Yahudiliğin en önemli dini akımlarından biridir. Daha sonra Amerikaya taşınmıştır. Ultraliberalism’in aşırılıklarından ve gelenekçiliğin sağ kanadından uzak durmuşlardır. Bugünkü Muhafazakar Yahudiliğe asıl kimliğini veren, Solomon Schechter olmuştur. İlk ortaya çıktığı dönemlerde Ortodoksluktan ayırt edilmezdi: Sinagogda Ortodoks dua kitabı (Siddur) okunurdu. Kadın erkek ayrı otururlardı.

Tek fark, ibadetin ibranice yerine İngilizce yapılmasıydı. Yapısı itibariyle Ortodoksluğun Amerikan versiyonu durumundaydı. O, USA’da Reformculuktan, İsrailde ise Ortodoksluktan sonra ikinci sırayı almaktadır. Muhafazakarlık Siyonist karakter taşımaktadır. Tevrat, Allah kelamı içerir fakat detaylandırılmış emirler ve deyimler açık lafzi yapılarıyla Allah kelamı değildir. Ancak günlük hayatta Tevrat'ın mutlak bağlayıcılığı vardır.

53- Yeniden Yapılanmacı Yahudilik hakkında bilgi veriniz.

53- Yelpazede Muhafazakarlığın solunda, Reformistliğin sağında yer alır. En önemli fikir babası Mordecai Menahem Kaplan’dır. Onun anlayışına göre, Allahın, Tevrat'ı değil, Tevrat'ın Allahı vahyettiği gerçeği vardır. Tekvindeki Nuh’un 7 kanununa riayet konusu tüm insanlık için geçerli görülmektedir. Bunlardan 6’sı olumsuzdur: Tanrıya küfretmeme-Putlara tapmama – Çalmama - Öldürmeme - Cinsellikten kaçın - Canlı hayvanı etinden yememe - Adalet sarayları kurmak.

54- Yahudilikte Dini Günler Ve Kutlamalar hangileridir?

54-Yahudilikte Dini Günler Ve Kutlamalar: Şabat / Sebt, Roş HaSana ve Yom Kippur, Pesah / Fısıh / Hamursuz / Mayasız, Şavuot / Haftalar / Hasat Bayramı, Sukkot / Haymeler / Çardaklar Bayramı, Purim / Zarlar Bayramı,Hanuka / Işıklar Bayramı

55- Şabat / Sebt hakkında bilgi veriniz

55- Her Cuma, gün batımından başlayıp, cumartesi akşam saatlerine kadar süren kutsal tatil günüdür. Şabat, Yahudiliğin en önemli günüdür, tarih boyunca Yahudi hayatının temelini oluşturmuştur. Şabatın bir dinlenme günü olduğu, Tanrının dünyayı altı günde yarattığı ve yedinci günde dinlendiği inancı vardır. Türk Yahudileri arasında Şabat kutlamaları Perşembe akşamından başlar. Cuma akşamı ve özellikle cumartesi sabahları dua sonrasında sinagoglarda toplu kahvaltı yapılır.

56- Roş HaSana hakkında bilgi veriniz.

56- Tişri ayının (Eylül-Ekim) ilk ve ikinci günü kutlanır; bu gün, dini yılbaşı olarak kabul edilir. On günlük dönemde Tanrı insanları yargılamakta, onların yeni dönemdeki kaderlerini tayin etmektedir. Kader kitabına yazı bugünde yazılmaktadır. Bugünde, çok önemli olayların olduğu: ilk insan o gün yaratılmış, Musa doğmuş, Yusuf zindandan bugün kurtulmuş

57- Yom Kippur hakkında bilgi vernizi

57- Yahudiliğin en önemli dini bayramıdır. Kameri Tişri ayının 10. günüdür. (Roş ha-sana’dan 10 gün sonrası). Günahların kefaretini ödeyerek Tanrıyla tekrar barışma günüdür. Dua, tefekkür, muhasebe edilir. Bu günde Şabat yasaklarının tümü geçerlidir; yıkanmak yasak; Oruç tutulması farzdır. Sağlıklı her insan oruçla mükelleftir (Kızlar 12, erkekler 13 yaşından sonra) Arefe günü, mezarlar ziyaret edilir; dargınlar barışır bu günün en belirgin özelliği 25 saate yakın süren yeme-içme yasağıdır.

58- Pesah / Fısıh / Hamursuz / Mayasız bayramı hakkında bilgi vernizi

58- Yahudi bayramları arasında en eskisi sayılabilecek olanı Pesah’tır. Nisan ayının 15’inde 7 veya 8 gün boyunca kutlanmaktadır. İsrail de yaşayanlar için 1. ve 7. Günleridir. Pesah, İsrailoğullarının Mısırdan Çıkış ve kurtuluşlarını hatırlamak ve ilk defa bir millet olmanın şuurunu hissetmek için kutlanmaktadır. Bu gün, bir tür “Bağımsızlık Bayramı”dır. Pesah, Yahudilere, özgürlük yolunda hiçbir zaman ümitsitliğe kapılmamaları mesajını vermektedir

59- Şavuot / Haftalar / Hasat Bayramı hakkında bilgi veriniz

59- Pesahın ikinci gününden itibaren, tam yedi hafta (Pentakost, Ellinci gün) sonra kutlanır . Pesahın ardından gelen en eski Yahudi bayramlarındandır. Arpa hasadının sonunu ve buğdayın toplanma zamanını belirler. Buğday, en son biçilen tahıldır. Tanrıya “ilk ürün” (ilk meyve) den sunulur. Bu bayram aynı zamanda “Toranın Yahudilere veriliş zamanı” anısına da kutlanır.

60- Sukkot / Haymeler / Çardaklar Bayramı hakkına bilgi veriniz

60- Eski Ahitte sözü edilen üç büyük bayramdan biridir. Mısırdan çıkışın anısını ve çölde ilk defa yerleşik hayata geçişin simgesi olan çadırlarda kendi ürünlerini biçme anılarını tazelemek için kutlanır. Yom kippurdan 5 gün sonra kutlanır

61- Purim / Zarlar Bayramı hakkında bilgi veriniz.

61- Adar ayının 14 ve 15. günleri kutlanan bir neşe bayramıdır. Purim arefesinde Ester orucu tutulur. Talmudcu din adamları bu bayramın mutlaka kutlanmasını isterler. Ester sayesinde kurtuluş anısına kutlanır.

62- Hanuka / Işıklar Bayramı hakkında bilgi veriniz

62- Yahudilerin Helenlere karşı savaşa girişleri anısına, Tanrıya olan inancın neticesi olarak, ancak bir gün yetecek kandil yağının 8 gün boyunca yanması anısına.. kutlanır. Sekiz gün sürer. Her türlü iş yapılabilir. Sekiz mum yakılır.

63-yahudilerde ibadet hayatı nasıldır.

63- Yahudîler, ibadetlerini "sinagoglarda (kendileri "Bet ha Kneset"derler) yaparlar. Sinagoglarda Yahudilerin dinî ve millî sembollerinden biri olan yedi kollu şamdan bulunur. Onların diğer sembolü, Kral David'in mührü olarak kabul edilen iki üçgenden meydana gelmiş. Magen David denilen altı köşeli bir yıldızdır. İbadet esnasında en önemli an, Tevrat rulolarının bohçalar içerisinden çıkarılması ve haham tarafından okunmasıdır. Sinagog'da Yahudîler sesli bir şekilde Tevrat parçalarını okurlar. Okunan ilâhîler İbranîce'dir. Yahudîlerde ibadet, sadece sinagogda değil, evlerde de yapılır. Evlerde, giriş kapısının pervazında Mezuza denilen, uzun bir boru içine rulo halinde konmuş Tevrat'tan cümleler yazılı, mahfazalar asılıdır. Yahudîlikte ibadet, İslâm'da camideki huşu ve belirli bir disiplin içinde yapılan ibadete benzemez. İlâhîler, Yahudî ibadetinin esasını teşkil eder.

64- Yahudilikte dualar ve ilahiler nasıl yapılır?

64- ilâhî ve dualara Baruh'un ilâhisi ile Şema İsrael Duası en iyi örnektir. Yahudîler dinlerine bağlılığı ve imanlarını Şema İsrael Duası ile açıklarlar

65-yahudilikte  günlük ve haftalık ibadetler haça ayrılır?

65- Yahudilerde ibadet, günlük ve haftalık olmak üzere ikiye ayrılır. Günlük ibadet; sabah, öğle ve akşam yapılır. Haftalık ibadet, Cumartesi günü Singogda olur.

66-yahudilikte çocuklar nasıl eğitilir?

66- Çocuk sünnet edilince ailesi beşiğin etrafında toplanır, beşiğe bir Tevrat tomarı (bir müddet çocuğun başı üzerinde tutulur), mürekkep ve kalem konulur. Böylece çocuğun bir Tevrat hattatı olması dileği gösterilmiş olur. Tevrat'ı öğrenmesi ve koruması için dua edilir.

Yahudiler, çocuklara okula başlamadan önce en azından bir sabah, bir de akşam duası öğretirler. Okula törenle gidilir. Haham, bu konuda bir konuşma yaparak öğretimi başlatır. Çocuğa Sinagogda 6-7 yaşında dinî eğitim verilir.

67- Bar Mitzva nedir

67- Her erkek çocuk, oniki yaşını bir ay geçince, şeriatın oğlu anlamında "Bar Mitzva" adını alır. O, artık Yahudî şeriatına uymak zorundadır. Bu, bulûğ çağına erme anlamındadır.

68-yahudilikte evlenme nasıldır?

68- Yahudilikte evlenme, dinî bir hükümdür. Evlenme kuralları Talmud'da belirtilmiştir. Evlenmek isteyen çift, nikâh gününden önce nikâh muamelesini yerine getirecek hahamı ziyaret eder. Haham da onlara Yahudî Dininin evlilik konusundaki esaslarını anlatır. Bu konuda hahamlar çok geniş yetkilere sahiptir. Haham, yerine göre evliliğe izin vermeyebilir. Yahudilerde başka din mensuplarıyla evlenmek caiz değildir. Bununla beraber böyle bir evlenme olursa, doğacak çocuğun Yahudi Dini kurallarına göre yetiştirilmesi şart koşulur

69 evlilik işlemi nasıl gerçekleşir?

69- Yahudilikte evlenmeyi gerçekleştiren işlem nikâhtır. Nikâh, iki şahit önünde yapılır. Yahudi nikâhı, belirli bir paranın veya değerli bir şeyin verilmesi, bir belgenin imzalanması ve zifafla tamamlanır

DEĞERLENDİRME SORULARI

1. Yahudilerde ibadetin dayandığı en önemli unsur ilahi ve duadır; En önemli dua ve ilahi örneği aşağıdakilerden hangisinde gösterilmiştir?

A. Şema-Alenu

B. Kadiş-Alel

C. Şema-Baruh

D. Şema-Kiduş

E. Hiç biri

2. Talmud’da kadınların lohusalıkta ölmelerinin üç sebebi sayılır. Aşağıdakilerden hangisi bu sebeplerden biridir?

A. Kocalarına itaatsiz olmaları

B. Sinagoga gitmemeleri

C. İyi yemek yapmamaları

D. Şabat kandillerini yakmada kusur etmeleri

E. Çocuklarına iyi anne olmamaları

3. Yahudilerde çocuklar için dini eğitim ne zaman başlar?

A. 12 yaşına ulaştıktan sonra

B. 6 yaşına ulaşınca ilk dini eğitimleri verilir

C. Hiç dini eğitim verilmez

D. Laik eğitim esastır

E. Hiç biri

4. Mezuza nedir?

A. Bir nevi takkedir, başa giyilir,

B. İbadet şalıdır, omuza alınır

C. Bir nevi muskadır, eve konur

D. Bir dua adıdır

E. Hiç biri

5. Haftalık İbadet günü Şabat Türkiyedeki Yahudiler için ne zaman başlar ne zaman biter?

A.Cuma akşamı başlar, Cumartesi Akşamı son bulur

B. Perşembe akşamı başlar, Cumartesi akşamı son bulur

C. Cumartesi Sabahı erkenden başlar, akşam biter

D. Türkiye’de Şabat yapılmaz

E. Hiç biri

Cevap Anahtarı: 1. C 2. D 3. B 4. C 5. B

                                 

                                                                                                  

     HZRLYN: ilhan HASAR