23 Mart 2012 Cuma
MSTS HAZIRLIK DİNİ VE GENEL KÜLTÜR TERİMLER SÖZLÜĞÜ
MSTS HAZIRLIK DİNİ VE GENEL KÜLTÜR TERİMLER SÖZLÜĞÜ
1 -Abbasiler :P eygamber Efendimizin amcasi Hz.Abbas`in soyundan gelen ve Emevilerin yerini alan halifeler sülalesi. Bu hanedana ilk atalarina nisbetle“Hasimiler“ de denilmektedir.750-1258 yillari arasinda hüküm süren hanedan.
2-Abaza Pasa:Genc Osman`in kanini dava ederek isyan eden Erzurum beylerbeyi.
3-Abbas:Hz.Peygamberin amcasi.
4-ABD:Hür veya köle olan kul.
5-Abdest:Basta namaz olmak üzere bazi ibadet ve amellerin yerine getirilmesinden önce yapilan dini temizlik Abdest, arapca da“ güzellik , temizlik“ manasina gelen vudü, kelimesiyle ifade edilir. Türkce de kullanilan abdest kelimesi ise Farsca ab(su) ve dest( el) kelimelerinden olusan ve „ el suyu“ manasina gelen birlesik bir kelimedir.Fikihta, abdeste(Taharet-i sugra) kücük temizlik, abdest almayi gerektiren hallare hades-i asgar(kücük kirlilik) , gusülde Taharet-i Kübra(Büyük temizlik), gusül yapmayi gerektiren hallere de hades-i ekber( büyük kirlilik) denir.
6-Abdesthane:Idrar ve sindirim artiklarini cikarmak icin özel olarak yaüilmis yer.
7-Abdullah:Hz.Peygamberin babasi(ö-570)
8-Abdullah:Hz.Peygamberimizin esi Hz.hatice`den olan cocugu.
9-Abdullah b.Amr b.As:Hz.peygamberden duydugu hadisleri onun huzurunda yazmasina izin verilen sahabe.
10-Abdullah b.Amr b.Haram:Uhut savainda ilk sehit düsen sahabi.
11-Abdullah b. Cübeyr:Uhut savasinda Ayneyn tepesindeki okcularin kumandanligini yapan sahabi.
12-Abdullah b.EbuEvfa:Kufe`de en son vefat eden sahabi(ö.86/708).
13-Abdullah b.Erkam:Hz.Peygamberin harici yazismalarini idare eden sahabi.
14-Abdullah b.Hanzala:Yezid b. Muaviye`ye karsi Medine halkinin biat ettigi sahabi.
15-Abdullah b.Osman b.Affan:Hz.peygamberimizin torunu.Rukiye`nin oglu.
16-Abdullah b.Revaha(ö.8/629):sair sahabe.Mute savasinda sehid düsen ücüncü komutan.
17-Abdullah b.Sebe:Islam dünyasinda ilk fitnenin ve Siiligin ortaya cikisinda önemli rol oynadigi ileri sürülen kimse.
18-Abdullah b.Übey b.Selul:Hz.Peygamber devrinde Medine`de yasayan munafiklarin reisi(ö.9(631).
19-Abdullah b. Zeyd b.asim:Sahte peygamberMüseylemey´yi Vahsi ile birlikte öldüren sahabi.
20-Abdullah b.Zeyd b.Sa´labe:“ Sahibü`l-Ezan“ diye meshur olan sahabi.
21-Abdullah Zühdi Efendi(ö.1879):Mescid-i Nebi`nin yazilarini yazan Osmanli hattati.
22-Abdülahad Davud(1866-1930): Rahib iken müslüman olan ve Hiristiyanliga reddiye yazan ilahiyci.Iran`da Urmiye`de dogdu.
23-Abdulhamid b.Vasi b.Türk:Cebir ilminin kurucularindan kabul edilen Islam matematikcisi.
24-Abdulkadir-i Geylani:Kadiriyye tarikatinin kurucusu(ö.561/1165-66).
24-Abdulmuttalib(ö.577):Peygamberimizin dedesi.
25-Abide-i Hürriyet:Istanbul`da Sisli semtinde 24-Mesrutiyetin hatirasi olarak yapilmis anit.
25-Ad koymak:Yeni dogan cocuga veya ihtida eden kimseye Islami geleneklere göreisim verme.
26-Adak:Dinen mükellef tutulmadi halde kisinin kendi vaadiyle üzerine vacip kildigi ibadet.
27-Abese süresi:Peygamberimiz Kureys reislerinden bazilarina dini telkin ediyordu. Ümmü Mektum geldi. Peygamberimiz onunla ilgilenmeyence bu süre nazil oldu.
28-Abdül Kadri Ceylani(H.470-560):Yillari arasinda yasamis Kadiri tarikatinin müessisi.
29-Abdulazizhan:32.ci Osmanli padisahidir.Hilafeti (m.1861-1876) seneleri arasindadir.Mithat Pasa ve arkadaslari tarfindan bilekleri kesilerek sehit edildi.
30-Ad kavmi:Ad kavmine Hud Alleyhisselam peygamber gömderildi.Ad kavmi 7 gece 8 gün devam eden siddetli bir kasirga ile helak olup insanlar agac gövdeleri gibi yerlere yikilip kaldilar.(K.kerim Meali,Sh.275(TDV)
31-Adab-i Muaseret:Toplum icerisinde insan olarak yasamak icin gerekli oldugu herkesce kabul edilmis kurallar; görgü kurallari.
32-Adak:Mü`min ve mükellef kisilerin cesitli sekillerde, Allah`a ibadet maksadiyla söz verdikleri mesru ve muteber islerdir.Kitap, sünnet ve icma ile sabittir.
33-Addas :Mekke dönemin de Hz.Peygamberin Taife yaptigi sirasinda müslüman olan köle.
34-Ad kavmi :Hz.Hud Aleyhisselamin , peygamber olarak gönderildigi kavim.
35-Adak:Mü`min ve mükellef kisilerin cesitli sekillerde, Allah`a ibadet maksadiyla söz verdikleri mesru ve muteber islerdir.Kitap, sünnet ve icma ile sabittir.
36-Adem :Ilk insan ve ilk peygamber.Bütün insanlarin atasi oldugu icin « Ebu`l beser »(beserin babasi ) diye anilir.Yüce Allah, Ademi yeryüzünün her tarfindan alinan toprak örneklerinin birlesiminden yaratmistir.(Dini Kavramlar Sözlügü(Diyanet) Sh.7)
37-Ademi-i Merkeziyet:Mahalli idarelere genis yetkiler taniyan ve 2. Mesrutiyet`ten sonra Prens Sabahattin tarafindan Türk yönetim sistemi icin teklif edilen temel ilkke.
38-Aden:Yemen Demokratik halk cumhuriyetinin bassehri ve tarihi limani.
39-Adivar,halide edip(1884-1964): 2.Mesrutiyet ve cumhiriyet dönemi Türk kadin yazari ve romanci.
40-Adile Sultan Sarayi:Istanbul Kandill de sultan sarayi.
41-Adn:Cennetin en yüksek mevkiine veya degisik yerlerinin tamamina verilen ad.
42-Afaroz:Hristiyanlik ve Yahudilikte , dinden ve cemaattan uzaklastirma cezasi.Galile,Kopernik ve Newton dünyanin döndügünü Islam alimlerinin kitaplarindan ögrenip aciklayinc, papa tarafindan aforoz edilmistir.Kilise hukukuna göre, yetkili dini sahsiyetler veya meclisler tarafindan suclu görülen bir hiristiyanin cemaattan cikarilmasi.
43-Afrika :D ünyanin ücüncü büyük kitasi.Bütün karalarin beste biri büyüklügündedir. Kuzeyde Akdeniz, batida Atlas okuyanusu, güneyde ve doguda Hint Okyanusu, kuzeydoguda Kizilden ile cevrilidir.Avrupa`dan cebelitarik bogazi ile ayrilir.46 ülke bu kitada bulunmakdadir.
44-Afyon :Islam`da keyif verici olarak kullanmasi yasaklanan madde.
45-Agik :avrupa güvenligi ve is birligi konferansi.
46-Agit :Ölen kisinin ardindan nagme ile terennüm edilen sözler ; yas töreninde söylenen siir, sarki ve türküler.
47-Aglama Duvari :YahudilerinBeit ha-mkdas(Beytü`l-Makdis) : dedikleri mabed`den günümüze kalan ve kutsal kabul edilen duvar.
48-Agnostisizm :Allah`in varliginin bilinemeyecegi ileri süren felsefi görüs.(temel büyük türkce sözlükDr.Mehmet Dogan)
49-Ahd-i Atik :Tevrat.
50-Ahi-Ahilik:Bir tür esnaf, ciftci yardimlasma dernegi.13. yüzyilda Anadolu`da görülmeye baslayan bir sure sonra Osmanli devletinin kurulmasinda önemli rol oynayan dini-ictimai teskilat.
51-Ahidname:Hükümdarlarin emriyle bazi devlet, zümre ve sahislara özel haklar tanimak üzere düzenlenen belge.
52-Ahi Baba :Ahilik teskilatinin bir sehirdeki en büyük reisi.
53-Ahi Evran:Ahilik teskilatinin Anadolu`daki kurucularindan ve debbag esnafinin piri.
54-Ahid Sandigi :Allah ile Israilogullari arasindaki ahd´in sembolü olan on emir`in yazili bulundugu levhalarin muhafaza edildigi sandik.
55-Ahkamü`l-Kur`an :Ibadat, muamelat ve ukubatla ilgili aytlerin tefsirini konu alan ilim dali ve dalda yazilan eserlerin ortak adi.
56-Ahval-i sahsiye:Dar anlamda aile hukuku, genis anlamda kisiler, aile ve miras hukuku iliskilerini ifade eder.
57-Ahdar :Hz,.Peygamberin Tebük seferi sirasinda konakladigi bir yer.
58-Ahd-i Cedid :Incil.Kitab-i mukaddes`in sadece hiristiyanlara ait olan ikinci kisminin adi.
59-Ahiska :Gürcistan`da bir sehir.
60-Ahmet hamdi Akseki(1887-1951) :D in alimi, Türkiye Cumhuriyetinin ücüncü Diyanet Isleri Baskani.
61-Ahkamu`l-Kur`an :Imam-i safinin(ö.204/819) Kur`an`daki bazi ahkam ayetlerinin tefsirine ve onlardan hüküm cikarma metoduna dair görüslerini toplayan eser.Hanefi alimlerinden Cessas`in (ö.370/980) ahkam ayetlerinin tefsirine dair eseri.Tahavi`nin (ö.321/933) ahkam ayetlerinin tefsirine dair eseri.Safii fakihi ve müfessir Kiya el-Herrasi`nin(ö.504/1110) ahkam ayetlerinin tefsirine dair eseri.Ahkamu`l-Kur`an;ibadet, muamelet ve ukubatla ilgili ayetlerin tefsirini konu alam ilim dali ve bu dalda yazilan eserlerin ortak adi.
62-Ahlak :Ruhumuza yerlesip aliskanlik haline gelen davranislrimiza ahlak denir.
63-Ahmed b. Hanbel :Hanbeli mezhebinin imami, muhaddis, fakih.
64-Ahmet Yesevi :Orta Asya Türklerinin dini, tasavvufi hayatinda genis tesirler icra eden ve « pir-i Türkistan » diye anilan mutasavvif- sair,Yeseviyye tarikatinin kurucusu.
65-Ahrufü`s-Seb`a :Kur`an-i Kerim`in lafizlari ve kiraati ile yedi vecih veya lehce.
66-Ahsenü`l-Kasaa :hz.Yusuf`un Kur`an-i Kerim`de anlatilan hayat hikayesi.
67-Ahund :Iran ve Türkistan`da din alimlerine verilen ve mensei tam olarak bilinmeyen bir sifat.
68-Aile :Ana-baba ile cocuklar ve diger yakin akrabalardan meydana gelen sosyal kurum.
69-Aise :Hz.Ebubekir`in kizi ve Hz.Peygamberin hanimi(ö.58/678)
70-Akabe:Akabe antlasmalarinin yapildigi yer.
71-Akabe biatlari:Resulullah(sas)`in Mekke döneminde iken Medineli yeni müslümanlarla yapmis olduklari iki anlasma ve sözlesmelere”Akabe Biatlari” adi verilmistir.
1.Akabe biati(M.621):12 kisi.
2.Akabe biati(M.622):Bir yil sonra 72 kisi.
72-Akabe meselesi:Osmanli devleti ile ingiltere arasinda 1906`da meydana gelen siyasi olay.
73-Akika :Yeni dogan cocugun basindaki tüye akika denir.Bir cocugun dogmasi üzerine,Cenab-i Hakk`a sükür niyeti ile Allah rizasi icin kesilen kurbanada,”NESIKE” veya”Akika” kurbani denir.Bir sükran ifadesi olarak kesilen kurbandir.
74-Akaid:Islam dininin inanc esaslarindan inancla ilgili bölümlerinden bahsedilen bir ilim dalidir.Islam dininde inanilmasi gereken esaslarin bütünü ve bunlari konu edinen ilmin dali.
75-Akce :Gümüs sikke demektir.Akcenin altindan olaninan sikke-i hasene denir.Osmanlilarin ilk gümüs para birimi v ilk sikkesi.
76-Akdeniz:Kuzeyde Avrupa, güneyde Afrika ve dogu`da Asya ile cevrilmis büyük ic deniz.
77-Akdes:Bahaullah diye bilinen Mirza Hüseyin Ali`nin yazdigi Bahailigin kutsal kitabi.
78-Akkam:Surre alaylarinda görevli olan kisilere verilen unvan.
79-Akil:Insanim diger canlilardan ayiran ve onu sorumlu kilan temyiz gücü, düsünme ve anlama melekesi.
80-Akl-i selim:Hüküm ve kararlarinda dogruyu yanlistan , iyiyi kötüden ayiran, sag duyu.
81-Aksirma:Islam muaseret adabinda karsilikli duaya vesile olan fizyolojik bir olay.
82-Aksemseddin(ö.863/1459):Fatih`in hocasi, mutasavvuf, alim, tabip ve sair.
83-Aksemseddin Türbesi:Bolu`nun Göynük kazasinda Aksemseddin`in defnedildigi kabir.
84-Alayli:Harbiye mektebin`de okumadan erlikten terfi ederek yetisen subaylara verilen ad.
85-Alecso:Arap birligi Egitim kültür ve bilim teskilati.
86-Alem:Tug,bayrak ve sancak gönderileriyle kubbe, külay ve catilarin tepesine takilan sembol;sinirtasi.
87-Allah ismi anilinca:Allah ismi anilinca , Celle Celalühü,Allah`u Teala, Hak Celleve Ala,Rabbimiz Cella Celaluhu hazretleri deriz.Peygamber (sas)`in ismi anilinca;Hz.Muhammed sallallahu aleyhi ve sellem deriz.Diger peygamberlerin ismi anilinca;bir peygamber ise Aleyhisselam, iki peygamber ismi anilinca Aleyhimesselam, ikiden cokpeygamberlerin ismi anilinca Aleyhimüsselam deriz.Ashabi kiramin ismi anilinca radiyallahu anhu, alimlerin ismi anilinca rahmetullahi aleyh,evliyayi kiramin ismi anilinca, kaddesallahu Sirrahu deriz.
88-Aleyhisselam:Selam üzerine olsun anlamina gelen bir dua ve dilek cümlesidir.Bu dua , peygamberlerin adi anilinca saygi ifadesi olarak kullanilir.Peygamberlerden biri anildiginda söylebnmesi gereken”Allah`in selami üzerine olsun” anlaminda bir tazim ifadesi.
89-Agustik:Ses bilimi ve teknolojisi.Akustik konusunda calismalar, Islam mimarisinde oldugu gibi selcuklu ve Osmanli mimarisinde de cok rastlanir.Akustigin en mükemmel örnegi Mimar Sinan`in eseri mutesem Süleymaniye camiinde görülmektedir.Imamin sesinin dört bir köse den duyulmasi icin bütün tedbirler alinmistir. Avrupalilar ise akustik konusunda 1900 yillarda fark edilmistir.
90-Ahiret :D ünya hayatindan sonra baslayip baslayip ebediyen devam edecek olan ikinci hayat.
91-Ahkamü`s-Sultaniye:Klasik Islam hukuk literatüründedevlet idaresiyle ilgili hükümler” manasinda kullanilan bir terim.Devlet baskani, devletin esas teskilati, idari, mali, kazai yapisi ve isleyisiyle ilgili hükümlere ahkamü`s-Sultaniyye dendigi gibi, bu terim, adi gecen konulari ele alan hukuk dalina ve ilgili bazi eserlere de unvan olmustur.
92-Al-i Nebevi :P eygamberimizin , müslüman olan akrabalari.
1 -Abbasiler :P eygamber Efendimizin amcasi Hz.Abbas`in soyundan gelen ve Emevilerin yerini alan halifeler sülalesi. Bu hanedana ilk atalarina nisbetle“Hasimiler“ de denilmektedir.750-1258 yillari arasinda hüküm süren hanedan.
2-Abaza Pasa:Genc Osman`in kanini dava ederek isyan eden Erzurum beylerbeyi.
3-Abbas:Hz.Peygamberin amcasi.
4-ABD:Hür veya köle olan kul.
5-Abdest:Basta namaz olmak üzere bazi ibadet ve amellerin yerine getirilmesinden önce yapilan dini temizlik Abdest, arapca da“ güzellik , temizlik“ manasina gelen vudü, kelimesiyle ifade edilir. Türkce de kullanilan abdest kelimesi ise Farsca ab(su) ve dest( el) kelimelerinden olusan ve „ el suyu“ manasina gelen birlesik bir kelimedir.Fikihta, abdeste(Taharet-i sugra) kücük temizlik, abdest almayi gerektiren hallare hades-i asgar(kücük kirlilik) , gusülde Taharet-i Kübra(Büyük temizlik), gusül yapmayi gerektiren hallere de hades-i ekber( büyük kirlilik) denir.
6-Abdesthane:Idrar ve sindirim artiklarini cikarmak icin özel olarak yaüilmis yer.
7-Abdullah:Hz.Peygamberin babasi(ö-570)
8-Abdullah:Hz.Peygamberimizin esi Hz.hatice`den olan cocugu.
9-Abdullah b.Amr b.As:Hz.peygamberden duydugu hadisleri onun huzurunda yazmasina izin verilen sahabe.
10-Abdullah b.Amr b.Haram:Uhut savainda ilk sehit düsen sahabi.
11-Abdullah b. Cübeyr:Uhut savasinda Ayneyn tepesindeki okcularin kumandanligini yapan sahabi.
12-Abdullah b.EbuEvfa:Kufe`de en son vefat eden sahabi(ö.86/708).
13-Abdullah b.Erkam:Hz.Peygamberin harici yazismalarini idare eden sahabi.
14-Abdullah b.Hanzala:Yezid b. Muaviye`ye karsi Medine halkinin biat ettigi sahabi.
15-Abdullah b.Osman b.Affan:Hz.peygamberimizin torunu.Rukiye`nin oglu.
16-Abdullah b.Revaha(ö.8/629):sair sahabe.Mute savasinda sehid düsen ücüncü komutan.
17-Abdullah b.Sebe:Islam dünyasinda ilk fitnenin ve Siiligin ortaya cikisinda önemli rol oynadigi ileri sürülen kimse.
18-Abdullah b.Übey b.Selul:Hz.Peygamber devrinde Medine`de yasayan munafiklarin reisi(ö.9(631).
19-Abdullah b. Zeyd b.asim:Sahte peygamberMüseylemey´yi Vahsi ile birlikte öldüren sahabi.
20-Abdullah b.Zeyd b.Sa´labe:“ Sahibü`l-Ezan“ diye meshur olan sahabi.
21-Abdullah Zühdi Efendi(ö.1879):Mescid-i Nebi`nin yazilarini yazan Osmanli hattati.
22-Abdülahad Davud(1866-1930): Rahib iken müslüman olan ve Hiristiyanliga reddiye yazan ilahiyci.Iran`da Urmiye`de dogdu.
23-Abdulhamid b.Vasi b.Türk:Cebir ilminin kurucularindan kabul edilen Islam matematikcisi.
24-Abdulkadir-i Geylani:Kadiriyye tarikatinin kurucusu(ö.561/1165-66).
24-Abdulmuttalib(ö.577):Peygamberimizin dedesi.
25-Abide-i Hürriyet:Istanbul`da Sisli semtinde 24-Mesrutiyetin hatirasi olarak yapilmis anit.
25-Ad koymak:Yeni dogan cocuga veya ihtida eden kimseye Islami geleneklere göreisim verme.
26-Adak:Dinen mükellef tutulmadi halde kisinin kendi vaadiyle üzerine vacip kildigi ibadet.
27-Abese süresi:Peygamberimiz Kureys reislerinden bazilarina dini telkin ediyordu. Ümmü Mektum geldi. Peygamberimiz onunla ilgilenmeyence bu süre nazil oldu.
28-Abdül Kadri Ceylani(H.470-560):Yillari arasinda yasamis Kadiri tarikatinin müessisi.
29-Abdulazizhan:32.ci Osmanli padisahidir.Hilafeti (m.1861-1876) seneleri arasindadir.Mithat Pasa ve arkadaslari tarfindan bilekleri kesilerek sehit edildi.
30-Ad kavmi:Ad kavmine Hud Alleyhisselam peygamber gömderildi.Ad kavmi 7 gece 8 gün devam eden siddetli bir kasirga ile helak olup insanlar agac gövdeleri gibi yerlere yikilip kaldilar.(K.kerim Meali,Sh.275(TDV)
31-Adab-i Muaseret:Toplum icerisinde insan olarak yasamak icin gerekli oldugu herkesce kabul edilmis kurallar; görgü kurallari.
32-Adak:Mü`min ve mükellef kisilerin cesitli sekillerde, Allah`a ibadet maksadiyla söz verdikleri mesru ve muteber islerdir.Kitap, sünnet ve icma ile sabittir.
33-Addas :Mekke dönemin de Hz.Peygamberin Taife yaptigi sirasinda müslüman olan köle.
34-Ad kavmi :Hz.Hud Aleyhisselamin , peygamber olarak gönderildigi kavim.
35-Adak:Mü`min ve mükellef kisilerin cesitli sekillerde, Allah`a ibadet maksadiyla söz verdikleri mesru ve muteber islerdir.Kitap, sünnet ve icma ile sabittir.
36-Adem :Ilk insan ve ilk peygamber.Bütün insanlarin atasi oldugu icin « Ebu`l beser »(beserin babasi ) diye anilir.Yüce Allah, Ademi yeryüzünün her tarfindan alinan toprak örneklerinin birlesiminden yaratmistir.(Dini Kavramlar Sözlügü(Diyanet) Sh.7)
37-Ademi-i Merkeziyet:Mahalli idarelere genis yetkiler taniyan ve 2. Mesrutiyet`ten sonra Prens Sabahattin tarafindan Türk yönetim sistemi icin teklif edilen temel ilkke.
38-Aden:Yemen Demokratik halk cumhuriyetinin bassehri ve tarihi limani.
39-Adivar,halide edip(1884-1964): 2.Mesrutiyet ve cumhiriyet dönemi Türk kadin yazari ve romanci.
40-Adile Sultan Sarayi:Istanbul Kandill de sultan sarayi.
41-Adn:Cennetin en yüksek mevkiine veya degisik yerlerinin tamamina verilen ad.
42-Afaroz:Hristiyanlik ve Yahudilikte , dinden ve cemaattan uzaklastirma cezasi.Galile,Kopernik ve Newton dünyanin döndügünü Islam alimlerinin kitaplarindan ögrenip aciklayinc, papa tarafindan aforoz edilmistir.Kilise hukukuna göre, yetkili dini sahsiyetler veya meclisler tarafindan suclu görülen bir hiristiyanin cemaattan cikarilmasi.
43-Afrika :D ünyanin ücüncü büyük kitasi.Bütün karalarin beste biri büyüklügündedir. Kuzeyde Akdeniz, batida Atlas okuyanusu, güneyde ve doguda Hint Okyanusu, kuzeydoguda Kizilden ile cevrilidir.Avrupa`dan cebelitarik bogazi ile ayrilir.46 ülke bu kitada bulunmakdadir.
44-Afyon :Islam`da keyif verici olarak kullanmasi yasaklanan madde.
45-Agik :avrupa güvenligi ve is birligi konferansi.
46-Agit :Ölen kisinin ardindan nagme ile terennüm edilen sözler ; yas töreninde söylenen siir, sarki ve türküler.
47-Aglama Duvari :YahudilerinBeit ha-mkdas(Beytü`l-Makdis) : dedikleri mabed`den günümüze kalan ve kutsal kabul edilen duvar.
48-Agnostisizm :Allah`in varliginin bilinemeyecegi ileri süren felsefi görüs.(temel büyük türkce sözlükDr.Mehmet Dogan)
49-Ahd-i Atik :Tevrat.
50-Ahi-Ahilik:Bir tür esnaf, ciftci yardimlasma dernegi.13. yüzyilda Anadolu`da görülmeye baslayan bir sure sonra Osmanli devletinin kurulmasinda önemli rol oynayan dini-ictimai teskilat.
51-Ahidname:Hükümdarlarin emriyle bazi devlet, zümre ve sahislara özel haklar tanimak üzere düzenlenen belge.
52-Ahi Baba :Ahilik teskilatinin bir sehirdeki en büyük reisi.
53-Ahi Evran:Ahilik teskilatinin Anadolu`daki kurucularindan ve debbag esnafinin piri.
54-Ahid Sandigi :Allah ile Israilogullari arasindaki ahd´in sembolü olan on emir`in yazili bulundugu levhalarin muhafaza edildigi sandik.
55-Ahkamü`l-Kur`an :Ibadat, muamelat ve ukubatla ilgili aytlerin tefsirini konu alan ilim dali ve dalda yazilan eserlerin ortak adi.
56-Ahval-i sahsiye:Dar anlamda aile hukuku, genis anlamda kisiler, aile ve miras hukuku iliskilerini ifade eder.
57-Ahdar :Hz,.Peygamberin Tebük seferi sirasinda konakladigi bir yer.
58-Ahd-i Cedid :Incil.Kitab-i mukaddes`in sadece hiristiyanlara ait olan ikinci kisminin adi.
59-Ahiska :Gürcistan`da bir sehir.
60-Ahmet hamdi Akseki(1887-1951) :D in alimi, Türkiye Cumhuriyetinin ücüncü Diyanet Isleri Baskani.
61-Ahkamu`l-Kur`an :Imam-i safinin(ö.204/819) Kur`an`daki bazi ahkam ayetlerinin tefsirine ve onlardan hüküm cikarma metoduna dair görüslerini toplayan eser.Hanefi alimlerinden Cessas`in (ö.370/980) ahkam ayetlerinin tefsirine dair eseri.Tahavi`nin (ö.321/933) ahkam ayetlerinin tefsirine dair eseri.Safii fakihi ve müfessir Kiya el-Herrasi`nin(ö.504/1110) ahkam ayetlerinin tefsirine dair eseri.Ahkamu`l-Kur`an;ibadet, muamelet ve ukubatla ilgili ayetlerin tefsirini konu alam ilim dali ve bu dalda yazilan eserlerin ortak adi.
62-Ahlak :Ruhumuza yerlesip aliskanlik haline gelen davranislrimiza ahlak denir.
63-Ahmed b. Hanbel :Hanbeli mezhebinin imami, muhaddis, fakih.
64-Ahmet Yesevi :Orta Asya Türklerinin dini, tasavvufi hayatinda genis tesirler icra eden ve « pir-i Türkistan » diye anilan mutasavvif- sair,Yeseviyye tarikatinin kurucusu.
65-Ahrufü`s-Seb`a :Kur`an-i Kerim`in lafizlari ve kiraati ile yedi vecih veya lehce.
66-Ahsenü`l-Kasaa :hz.Yusuf`un Kur`an-i Kerim`de anlatilan hayat hikayesi.
67-Ahund :Iran ve Türkistan`da din alimlerine verilen ve mensei tam olarak bilinmeyen bir sifat.
68-Aile :Ana-baba ile cocuklar ve diger yakin akrabalardan meydana gelen sosyal kurum.
69-Aise :Hz.Ebubekir`in kizi ve Hz.Peygamberin hanimi(ö.58/678)
70-Akabe:Akabe antlasmalarinin yapildigi yer.
71-Akabe biatlari:Resulullah(sas)`in Mekke döneminde iken Medineli yeni müslümanlarla yapmis olduklari iki anlasma ve sözlesmelere”Akabe Biatlari” adi verilmistir.
1.Akabe biati(M.621):12 kisi.
2.Akabe biati(M.622):Bir yil sonra 72 kisi.
72-Akabe meselesi:Osmanli devleti ile ingiltere arasinda 1906`da meydana gelen siyasi olay.
73-Akika :Yeni dogan cocugun basindaki tüye akika denir.Bir cocugun dogmasi üzerine,Cenab-i Hakk`a sükür niyeti ile Allah rizasi icin kesilen kurbanada,”NESIKE” veya”Akika” kurbani denir.Bir sükran ifadesi olarak kesilen kurbandir.
74-Akaid:Islam dininin inanc esaslarindan inancla ilgili bölümlerinden bahsedilen bir ilim dalidir.Islam dininde inanilmasi gereken esaslarin bütünü ve bunlari konu edinen ilmin dali.
75-Akce :Gümüs sikke demektir.Akcenin altindan olaninan sikke-i hasene denir.Osmanlilarin ilk gümüs para birimi v ilk sikkesi.
76-Akdeniz:Kuzeyde Avrupa, güneyde Afrika ve dogu`da Asya ile cevrilmis büyük ic deniz.
77-Akdes:Bahaullah diye bilinen Mirza Hüseyin Ali`nin yazdigi Bahailigin kutsal kitabi.
78-Akkam:Surre alaylarinda görevli olan kisilere verilen unvan.
79-Akil:Insanim diger canlilardan ayiran ve onu sorumlu kilan temyiz gücü, düsünme ve anlama melekesi.
80-Akl-i selim:Hüküm ve kararlarinda dogruyu yanlistan , iyiyi kötüden ayiran, sag duyu.
81-Aksirma:Islam muaseret adabinda karsilikli duaya vesile olan fizyolojik bir olay.
82-Aksemseddin(ö.863/1459):Fatih`in hocasi, mutasavvuf, alim, tabip ve sair.
83-Aksemseddin Türbesi:Bolu`nun Göynük kazasinda Aksemseddin`in defnedildigi kabir.
84-Alayli:Harbiye mektebin`de okumadan erlikten terfi ederek yetisen subaylara verilen ad.
85-Alecso:Arap birligi Egitim kültür ve bilim teskilati.
86-Alem:Tug,bayrak ve sancak gönderileriyle kubbe, külay ve catilarin tepesine takilan sembol;sinirtasi.
87-Allah ismi anilinca:Allah ismi anilinca , Celle Celalühü,Allah`u Teala, Hak Celleve Ala,Rabbimiz Cella Celaluhu hazretleri deriz.Peygamber (sas)`in ismi anilinca;Hz.Muhammed sallallahu aleyhi ve sellem deriz.Diger peygamberlerin ismi anilinca;bir peygamber ise Aleyhisselam, iki peygamber ismi anilinca Aleyhimesselam, ikiden cokpeygamberlerin ismi anilinca Aleyhimüsselam deriz.Ashabi kiramin ismi anilinca radiyallahu anhu, alimlerin ismi anilinca rahmetullahi aleyh,evliyayi kiramin ismi anilinca, kaddesallahu Sirrahu deriz.
88-Aleyhisselam:Selam üzerine olsun anlamina gelen bir dua ve dilek cümlesidir.Bu dua , peygamberlerin adi anilinca saygi ifadesi olarak kullanilir.Peygamberlerden biri anildiginda söylebnmesi gereken”Allah`in selami üzerine olsun” anlaminda bir tazim ifadesi.
89-Agustik:Ses bilimi ve teknolojisi.Akustik konusunda calismalar, Islam mimarisinde oldugu gibi selcuklu ve Osmanli mimarisinde de cok rastlanir.Akustigin en mükemmel örnegi Mimar Sinan`in eseri mutesem Süleymaniye camiinde görülmektedir.Imamin sesinin dört bir köse den duyulmasi icin bütün tedbirler alinmistir. Avrupalilar ise akustik konusunda 1900 yillarda fark edilmistir.
90-Ahiret :D ünya hayatindan sonra baslayip baslayip ebediyen devam edecek olan ikinci hayat.
91-Ahkamü`s-Sultaniye:Klasik Islam hukuk literatüründedevlet idaresiyle ilgili hükümler” manasinda kullanilan bir terim.Devlet baskani, devletin esas teskilati, idari, mali, kazai yapisi ve isleyisiyle ilgili hükümlere ahkamü`s-Sultaniyye dendigi gibi, bu terim, adi gecen konulari ele alan hukuk dalina ve ilgili bazi eserlere de unvan olmustur.
92-Al-i Nebevi :P eygamberimizin , müslüman olan akrabalari.
92-Al-i Nebevi :P eygamberimizin , müslüman olan akrabalari.
93-Amasya Antlasmasi:Osmanli devleti ile Iran arasinda yapilan ilk antlasma(1 Haziran 1555)
94-Amel:Amelin imandan bir cüz oldugunu söyleyen , mutezile-hariciyye mezhepleridir.
95-Amel:Dünya ve ahirette ceza veya mükafat konusu olan her türlü is ve davranisi ifade eden bir terim.
96-Ameli Kalil:Namaz kilarken bir rükünde bir uzuvla yapilan ve namazdan sayilmayan bir veya iki hareket.Namazda ameli kalil mekruh mekruhtur.Zarali haserat-i namazda iken amel-i kalil ile öldürmek caiz, isirmayani tutmak veya öldürmek mekruhtur.(Ibn-i Abidin)
97-Amenerrasulü:Peygamber iman etti anlamina gelir.Bütün buyruklara ve Yüce Allah`dan gelen her vahye, Hz.Peygamberve mü`minlerin iman ettikleri bildirilir.Bakar suresinin son iki ayetini olusturan ve Amenerresulu diye anilan , mirac gecesinde peygamberimize vasitasiz sekilde vahyolunan bu ayetler, resulullahin hadislerinde övülmüs, her zaman ve özelllikle yatmadan önce okunmasi tavsiye edilmistir.Bir hadisde.”Bu ayetlerin gece yatmadan önce okunmasi kisiye yeter” denilmistir.(K.Kerim meali, sh.49 T.Diyanet Vakfi)
98-Amentü:Islam dininde inanilmasi lazim olan alti temel esas. Imanin sartlari.Arapca da inandim anlamina gelir .Iman esaslarini kisa ve özet olarak ihtiva eden metin.
99-Amentü serhi:Numan Kurtulus`un (ö.1952) esaslarini aciklamak üzere kaleme aldigi akaid kitabi.
100-ABD:Kuzey Amerika`da 50 eyaletten olusan birlesik devlet.
101-Amin alayi:Osmanlilar döneminde okula yeni baslayan cocuklar icin düzenlenen tören.
102-Amine:Hz.Peygamber`in annesi.
103-Ammar b.Yasir:Ilk müslümanlardan, anne ve babasi ilk Islam sehidleri olan meshur sahabi.
104-Amre bint Mes`ud:Vefatindan bir ay sonra kabri basinda Hz.Peygamber tarafindan cenaze namazi kilinan kadin sahabi.
105-Anadolu Hisari:Istanbul Bogazi`nin Anadolu yakasinda 14. yüzyilda yapilmis hisar.
106-Aneze:Hz.Peygamberin kullandigi bir nevi asa-
107-Anglikan Kilisesi:Protestanligin Anglosakson ülkesindeki kolu.
108-A`la Süresi:Allah`in kudretinden örnekler verilir,Allah`a itaat eden kullari ile nasipsizlerden bahseder.
109-Ampirizm:bilginin kaynagi olarak yalniz tecrübeyi kabul eden görüs.
110-Ali:hz.Peygamber`in damadi. Hulefa-i Rasidin`in dördüncüsü.
111-Ali el-Ekber(ö.61/680):Hz.Hüseyin`in Kerbela`da sehid edilen büyük oglu.
112-Ali Evladi:Hz.Ali`nin cocuklari ve torunlari.
113-Ali Sir Nevai(ö.906/1501):Klasik Cagatay edebiyatinin , Osmanli edebiyati sahasinda da tesirleri devam etmis eb büyük sairi; devlet adami.
114-Alim ve`l –Müteallim:Imam-i Azam Ebu Hanife`nin akaid dair risalelerinden biri.
115-Alp Tekin(ö.352/963):Gazneliler Devletinin kurucusu.
116-Alparslan(ö.465/1072):Büyük Selcuklu Devletinin ikinci hükümdari(1064-1072).
117-Alin yazisi :Türkce bir ifadedir.Kaza ve kader teriminin bir karsiligi olarak kullanilmaktadir.
118-Anglikanizm:Ingiliz kilisesisnin itikadi görüsü.
119-Antropoloji:Insani irk ve kültür yönünden inceleyen ilim.
120- Ana Konulari ile Kur`an:Kur`an,melek Cebrail vasitasiyla Hz.Peygambere vahiy yoluyla indirilmis, mushaflarda yazilmis, tevatür yoluyla nakledilmis, okunmasi ile ibadet olunan ve kendisine has özellikleri iceren Allah`in kelemidir.Kur`an-i Kerim`in pek cok ismi vardir:Kur`an, kitap,furkan, mesani, zikir.
Kur`an`in temel gayesi ; insanlari Allah`a ve ahiret gnüne inanmaya ve salih amel islemeye cagirmaktir.”Biz onu Arapca bir okuma olarak indirdik ki, düsünüp anlayasasiniz.” (Yusuf suresi:12/2).Meshur sahabi Ibn Mesud`un söyle dedigi nakledilir:”Bizden bir kisi , 10 ayet okundugu zaman , onlarin anlamlarini ögrenip , onlarla amel etmedikce baska ayetlere gecmezdi.”Kur`an, insanlari karanliklardan aydnliga cikarir.Müslümanklar cevrenin korunmasina dikkat eder.Müslüman topragi kirletmez.Cünkü toprak yasamanin vazgecilmez vesitesi olan” Temiz ve helal rizik(Teyyibat)”`in aynasidir.Su kirletilmez.Cünkü Allah , her seyi sudan yaratmistir.(Enbiya suresi:30) ve her sey suya bagimlidir. Kur`an, insan ahlaki bozulmasiyla dogal cevrenin bozulmasi arasinda siki bir iliski kurar.
Salih bir amelde dört seyin bulunmasi gerekir:Ilim; kisinin yapacagi isi bilmesi, Niyet;Istege bagli olarak yapmasini, sabir;Bir isi yaprken her türlü engellere, bela ve musibetlere karsi tahammüllü olamayi, Samimiyet(Ihlas); Gösteris , riya v.b uzak durmasi.
-Vaftiz:Hiristiyanlarin kücük cocuklara ve dinlerine girenlere uyguladuklari suya sokma veya su serpme merasimi.
-Ibadet-i Mersume:Vakte ve sekle baglanmis ibadetler.
-Bünyan-i Mersus:Kur`an`da müminleri nitelemek icin yapilmis bir benzetme.
-Ilim:Insan ilimleri; sosyoloji, tarih ve psikoloji.Insani ve toplumu Antropoloji, dünyayi inceleyen ilimler;fizik, kimya, astronomi fizik dünyayi inceleyen ilimlerdir.Biyoloji canlilari, botanik bitkileri inceler.Kronolojo; zaman dilimidir.
-Imanin esaslari:Imanin 5 ilkesi; Allah`a, peygamberlere, kitaplara, meleklere, ahiret gününe iman Kur`an`da acikca ifade edilmektedir.
Nisa:4/136,Bakara:2/285; bunlarin arasinda kader inanci yer almamaktadir.Bu inanc ilkesi, ayet ve hadislerden yorum yoluyla cikarilmistir; muhtevasida mezheplere göre yine yorumlarla belirlenmistir.
-Sekülerim:Dinin toplumdan ve bireylerden sökülüp atilmasi; dinin unutulmasi, dine itibar edilmememsidir.Türkcesi”dünyevilesme” demktir.yani; ahireti, Allah`i ve dini unutma. Bu anlamda dünyevilesme.
-Tasavvufun olumsuz ve olumlu yönleri; Tasavvufun yol actigi olumsuzluklar aklin ve bilimin gerilemesine sebebiyet vermistir.Sebeplilik fikrinin zayiflamasina yol acmistir.Yanlis tevekkül ile tembellige tesvik edilmistir.Baglarinin dünya ile olan baglarini gevsetmistir.olumlu yönleri;tekke ve zaviyelerde insanlar egitilmistir.Ibadet ederek temizlenmeye calismislardir. Yoksul insanlar icin sicak bir siginak olmustur.Tasavvuf Selcuklulardan itibaren”Lonca” teskilatiyla esnaflar arasinda ahlaki bir kontrol müessesesi olmustur.Osmanli toplumunda vakif müessesesinin gelismesine önemli katkisi olmustur.
-Tekke-Zaviye:Tekke, tarikat mensuplarinin ayin ve zikir yeri.Zaviye ise, köylerde bulunan kücük tekke.
121-Anayasa:bir devletin rejimini tesbit eden esas kanun, kanun-i esasi, teskilat-i esasiye.
122-Arabistan :Asya ile Afrika arasinda yer alan dünyanin en büyük yarimadasindan biri.
123-A`raf:Cennetle cehennemi birbirinden ayiran bölgedeki surun yüksek kisminin adi.
124-Arafat:Mekke`nin dogusunda, haccin en önemli rüknü olan vakfenin yapildigi yer.
125-Aramiler:Eski bir yari göcebe Bati sami kavmi.
126-Arasat :Kiyamette bütün ölülerin dirildikten sonra toplanacaklari meydan.Kiyamet gününde insanlarin toplanacagi yerin bir adi.
127-Arefe:Kurban bayraminda bir önceki güne verilen ad.
128-Arim:Kur`an-i Kerim`de Sebe halkinin cezalandirildigi bildirilen büyük sel baskini sirasinda yikilan set,baraj.
129-Aristo:Islam felsefesi üzerinde önemli etkileri olan ilkcag Yunan filozofu.
130-Ariyet:Bir kimseye bir süre kullanilmak üzere karsiliksiz verilen mal.
131-Arslan Baba:Yeseviye tarikatinin kurucusu Ahmet Yesevi`nin(ö.562/1166) ilk mürsidi oldugu söylenen kisi.
132-Artuklular:Diyarbakir ve Mardin cevresinde 1102-14 tarihleri arasinda hüküm süren bir Türkmen hanedani.
133-Aruz resmi:Osmanlilarda dügün veya gerdek icin alinan bir vergi.
134-Arz:Osmanlilarda genellikle devlet isiyle ilgili bir mesele hakkinda padisaha sözlü veya yazili olarak bilgi sunma.
135-Ashabu`l-Feraiz:Islam miras hukukunda belirli pay sahibi mirascilar icin kullanilan terim.
136-Ashabu`l-Eyke:K.Kerim`de Hz.Suayb`in peygamber olarak gönderildigi bildirilen ve ashab-i Medyen olarak anilan kavim
137-Arz-i mukaddes:Kutsal ülke.Kudüs, Filistin.
138-Asere-i Mübessere:Hz.Peygamber tarafindan dünyada müjdelenen on kisi. Bu sahabilerin tamami ilk müslümanlardan olup,Kureyislidirler.
139-Ashab:Mümin olarak Hz.Peygamber(sas)`i görüp sohbetinde bulunan kimseye sahabe denir.En son vefat eden sahabe, Ebu Tufeyl Amir b.Vasile el-Leysi`dir.
140-Ashab-i Kehf: Ashab-i Kehf; magara arkadaslari. Keyf; dag da bulunan genisce magara demektir.Ashab-i kehf`in isimleri;Yemliha, mislina, mekselina, mernus, debernus, sazernus ve kefestetayyis.Reisler;Mekselina, haber ve erzak islerini Yemliha yapiyordu.Imanli hükümdar.Tendosis, zalim hükümdar Dakyanus, sehir ise Efsun idi.Ashab-i kehf`, magaraya girince söyle dia etmistir:” Ey Rabbimiz!Bize tarafindan bir rahmet ver ve isimizden bizim icin muaffakiyet hazirla” demislerdi.(Kehf süresi, 101)
141-Ashab- Suffe:Peygamberimizin Medine`deki mescidinde tesis ettigi, bu isimle anilan yere suffe, burada barindirilan sahabelere de ashab-i sffe veya Ehl-i Suffe denir.
142-Ashabü`s-Secere:Hudeybiye`de agac altinda Hz.Peygamber`e biat eden sahabiler hakkinda kullanilan bir tabir.
143-Ashabü`l-Uhdud:Islammiyetten önceki bir devirde müminleri dinlerinden döndürmek ici ates dolu hendeklerde yakarak iskence eden kimseler hakkinda Kur`an-i Kerim`de kullanilan tabir.
144-Ashabü`l-Yemin:Amel defteri sag tarafindan cerilenler, cennetlikler anlaminda bir Kur`an terimi.
145-Asim b. Adi:hz.Peygamberin Mescid-i Dirar`i ortadan kaldirmak icin görevlendirdigi sahabe.
146-Asiye:Islam`a göre Fravun`un Hz.Musa`ya iman etmis olan esi.
147-Asli Günah :hiristiyanlikta Hz.Adem ile Havva`nin cennette »yasak meyve » ibaret yemek suretiyle islediklerine ve nesilden nesile bütün insanliga intikal ettigine inanilan suc.
148-Atabeg:Selcuklularda ve daha sonraki Türk devletleinde kullanilan unvan.
149-Atabetü`l-Hakayik :12 .Yüzyil sairlerinden Edip Ahmed Yükneki`nin Dogu Türkcesiyle yazdigi ahlak ve nasihata dair eseri.
150-Atik :Kabe ve Hz.Ebu Bekir hakkinda kullanilan bir sifat.
151-Atike bint Abdulmattalib :Hz.Peygamberin halasi.
152-Atire :Araplarin Cahiliye devrinde putlara kestikleri kurban.
153-Ateizm:Allah`in varligini inkar etme, tanimama.
154-Asimilasyon:Kendine benzetme, temsil etme, temessül etme, özümseme.
155-Asitane,Astane:Esik,saltanat merkezi.Osmanli devleti döneminde Istanbul, büyük tekke, merkez tekke.
156-Askere Gitmek:Askerlik; mali,cani,namusu, dini, nesli ve bütün bunlarin icinde barindirdigi yurdu korumak icin yapilir.Bu görev dini bir vazifedir.Hakiki sehitlik mertebesine sadece devletin organizesindeki savaslarda ulasilablir.Dini olmayanin vatanin degerini kavrayamadigi gibi vatani olmayanin da esaret altinda dinini yasamasi mümkün olamaz.Bundan dolayi vatani düsman saldirisindan korumak dimizin en önemli emirleri arasindadir.
157-Asr-asir :Asir, 10 sayisini ifade eder.Kur`an- Kerim`den 10 ayet civarindaki bölümlere verilen isim
158-Asr-i Evvel:Imameyn´e (imam-i ebu yusuf ve imami muhammed) `e göre ikindi vaktinin basladigi zaman.
159-Asr-i Saadet:Peygamberimizin, peygamber olarak gönderildigi tarih ile vefat ettigi tarih arasinda gecen zaman icin kullanilir.Hz.Peygamber ve dönemi hakkinda yazilan bazi eserlerin ortak adi.
160-Asr-i Sani:Imam-i azama göre ikindi namazinin baslama zamani.Islam memeleketlerinde ikindi ezanlari, asr-i evvele göre okunmaktadir.Ikindi namazi 161-Asr-i sanide yani yani bu ezandan kisin 36 dakika, yazin ise 72 dakika sonra kilinirsa, imamai azama göre uyulmus olur.
162-Asr süresi:Felaket ve hüsran icinde insanlarin kurtulus olarini ve prensiplrini beyan buyurulmaktadir.
163-Asure günü:Muharremin 10.günü.Adem`in tevbesinin kabul edildigi,Ibrahim (as)`in dogdugu, Musa(as) `in Kizil denizi gecip kurtuldigu, Fravunun boguldugu, Isa(as) `in dogdugu, Nuh(as)`in gemisinin Cudi dagina oturdugu gün.
164-Asya.Dünyanin en büyük kitasi.
165-Asya, Arif Nihat(1904-1975):Sair ve yazar.Asil adi Mehmet Arif`tir.catalca`nin Incegiz köyünde dogdu.Ankara`da vefat etti.
166-Asere-i Mübessere:Hz.Peygamber tarafindan cennete girecekleri daha hayatta iken kendilerine müjdelenen on sahabi.
167-Asik Mehmed(ö.1006/1598`den sonra):Osmanli cografya ve komografya alimi.
168-Ayasofya Camii:Istanbul`un fethine kadar hiristiyan aleminin en büyük kilisesi, bu tarihten itibaren 1934`e kadar Islam aleminin en büyük camilerinden biri idi. 1935`den itibaren müze olarak kullanilmaktadir.29.Mayis 1453 (H.857)`de Istanbul fethedilince F.Sultan Mehmet han Ayasofya`nin camiye cevrilmesini emretmis ve fethi takip eden ilk Cuma namazi burada Aksemseddin hazretleri tarafindan kildirilmistir.Fatih Sultan Mehmet`ten , Ayasofya`yi hayratinin ilk eseri olarak , kiyamete kadar cami kalmasini yazili vasiyet ve vakfetti.cam inin yaninda bir medrese yapti.(yeni rehber ansiklopedisi, cilt.3, sh.65-66)
169-Ayasofya Kürsü Seyhligi:Ayasofya`da alim seyhlerin Cuma namazindan sonra vaaz etmeleri icin tahsis edilmis bir görev.
170-Ayastefanos Antlasmasi:Osmanli devleti ile Rusya arasinda 31 mart 1878 tarihinde Ayastefanos`ta (Yesilköy) yapilan antlasma.
171-Ayazma:Rum Ortodokslarinin kutsallastiripbir kült yeri haline getirdikleri su kaynaklarina verilen ad.
172-Aydinogullari:14.Yüzyil basinda büyük menderes`den itibaren Tire, Ayasuluk ve birgi bölgesinde kurulan bir Türk beyligi.
173-Avarlar:Dagistan ve Azerbaycan`da yasayan müslüman bir kavim.
174-Averroes:Ibn Rüsd adinin Bati dillerinde kullanilan sekli.
175-Avicenna:Ibn Sina adinin Bati dillerinde kullanilan sekli.
176-Avni:Fatih Sultan Mehmed`in siirlerinde kullanilan mahlasi.
177-Avret:Vücutta dinen örtülmesi gereken ve baskasinin bakmasi haram olan yerleri ifade eden bir fikih terimi.
178-Avsarlar:Iran`da hüküm süren bir Türk hanedani.
179-Avrasya:Avrupa ve Asya kitasina birlikte verilen ad.Avrupa ve asyayi kitalarini teskil eden kara kütlesi.
180-Ayak:Halk siirlerinde kafiye karsiligi olarak kullanilan bir terim.
181-Ayet:Fasila adi verilen bir harf ile ayrilmis olan Kur`an-i Kerim cümlelerinden herbirine ayet.
182-Ayetü`l Kürsi :Bakara suresinin tevhid akidesini anlatan 255.ayetinin adi..Bakara suresinin 255.ayetine Peygamberimiz tarafindan”ayetü`l-kürsi” adi verilmistir.Peygamberimiz, bazi hadislerinde , ayetü`l-Kürsi`nin Kur`an`in dörtte birine denk oldugunu belirtip bunu en büyük ayet nitelemis.Bu ayette Yüve Allah´in isim ve sifatlari özlü bir sekild anlatilmistir.
Peygamberimiz bir hadisinde söyle buyurmustur:Kur`an da en büyük ayet Ayetü`l Kürsidir.Onu okuyana Allah bir melek gönderir, onun hasenatini yazar.Icinde okundugu evi,, seytan 30 gün terkeder.O eve 40 gün sihir ve sihirbaz gioremez.Ya Ali! Bunu evladina, ailene ve komsularina ögret. Baska bir hadisde:Günesin önemlisi Cuma, süözlerin en üstünü Kur`an , Kur`an`in en önemli süresi el-Bakara, bakara`nin en büyük ayeti de Ayetü`l- kürsidir, denilmistir.(Kur`an-i Kerim Meali, Sh.41, Diyanet)
93-Amasya Antlasmasi:Osmanli devleti ile Iran arasinda yapilan ilk antlasma(1 Haziran 1555)
94-Amel:Amelin imandan bir cüz oldugunu söyleyen , mutezile-hariciyye mezhepleridir.
95-Amel:Dünya ve ahirette ceza veya mükafat konusu olan her türlü is ve davranisi ifade eden bir terim.
96-Ameli Kalil:Namaz kilarken bir rükünde bir uzuvla yapilan ve namazdan sayilmayan bir veya iki hareket.Namazda ameli kalil mekruh mekruhtur.Zarali haserat-i namazda iken amel-i kalil ile öldürmek caiz, isirmayani tutmak veya öldürmek mekruhtur.(Ibn-i Abidin)
97-Amenerrasulü:Peygamber iman etti anlamina gelir.Bütün buyruklara ve Yüce Allah`dan gelen her vahye, Hz.Peygamberve mü`minlerin iman ettikleri bildirilir.Bakar suresinin son iki ayetini olusturan ve Amenerresulu diye anilan , mirac gecesinde peygamberimize vasitasiz sekilde vahyolunan bu ayetler, resulullahin hadislerinde övülmüs, her zaman ve özelllikle yatmadan önce okunmasi tavsiye edilmistir.Bir hadisde.”Bu ayetlerin gece yatmadan önce okunmasi kisiye yeter” denilmistir.(K.Kerim meali, sh.49 T.Diyanet Vakfi)
98-Amentü:Islam dininde inanilmasi lazim olan alti temel esas. Imanin sartlari.Arapca da inandim anlamina gelir .Iman esaslarini kisa ve özet olarak ihtiva eden metin.
99-Amentü serhi:Numan Kurtulus`un (ö.1952) esaslarini aciklamak üzere kaleme aldigi akaid kitabi.
100-ABD:Kuzey Amerika`da 50 eyaletten olusan birlesik devlet.
101-Amin alayi:Osmanlilar döneminde okula yeni baslayan cocuklar icin düzenlenen tören.
102-Amine:Hz.Peygamber`in annesi.
103-Ammar b.Yasir:Ilk müslümanlardan, anne ve babasi ilk Islam sehidleri olan meshur sahabi.
104-Amre bint Mes`ud:Vefatindan bir ay sonra kabri basinda Hz.Peygamber tarafindan cenaze namazi kilinan kadin sahabi.
105-Anadolu Hisari:Istanbul Bogazi`nin Anadolu yakasinda 14. yüzyilda yapilmis hisar.
106-Aneze:Hz.Peygamberin kullandigi bir nevi asa-
107-Anglikan Kilisesi:Protestanligin Anglosakson ülkesindeki kolu.
108-A`la Süresi:Allah`in kudretinden örnekler verilir,Allah`a itaat eden kullari ile nasipsizlerden bahseder.
109-Ampirizm:bilginin kaynagi olarak yalniz tecrübeyi kabul eden görüs.
110-Ali:hz.Peygamber`in damadi. Hulefa-i Rasidin`in dördüncüsü.
111-Ali el-Ekber(ö.61/680):Hz.Hüseyin`in Kerbela`da sehid edilen büyük oglu.
112-Ali Evladi:Hz.Ali`nin cocuklari ve torunlari.
113-Ali Sir Nevai(ö.906/1501):Klasik Cagatay edebiyatinin , Osmanli edebiyati sahasinda da tesirleri devam etmis eb büyük sairi; devlet adami.
114-Alim ve`l –Müteallim:Imam-i Azam Ebu Hanife`nin akaid dair risalelerinden biri.
115-Alp Tekin(ö.352/963):Gazneliler Devletinin kurucusu.
116-Alparslan(ö.465/1072):Büyük Selcuklu Devletinin ikinci hükümdari(1064-1072).
117-Alin yazisi :Türkce bir ifadedir.Kaza ve kader teriminin bir karsiligi olarak kullanilmaktadir.
118-Anglikanizm:Ingiliz kilisesisnin itikadi görüsü.
119-Antropoloji:Insani irk ve kültür yönünden inceleyen ilim.
120- Ana Konulari ile Kur`an:Kur`an,melek Cebrail vasitasiyla Hz.Peygambere vahiy yoluyla indirilmis, mushaflarda yazilmis, tevatür yoluyla nakledilmis, okunmasi ile ibadet olunan ve kendisine has özellikleri iceren Allah`in kelemidir.Kur`an-i Kerim`in pek cok ismi vardir:Kur`an, kitap,furkan, mesani, zikir.
Kur`an`in temel gayesi ; insanlari Allah`a ve ahiret gnüne inanmaya ve salih amel islemeye cagirmaktir.”Biz onu Arapca bir okuma olarak indirdik ki, düsünüp anlayasasiniz.” (Yusuf suresi:12/2).Meshur sahabi Ibn Mesud`un söyle dedigi nakledilir:”Bizden bir kisi , 10 ayet okundugu zaman , onlarin anlamlarini ögrenip , onlarla amel etmedikce baska ayetlere gecmezdi.”Kur`an, insanlari karanliklardan aydnliga cikarir.Müslümanklar cevrenin korunmasina dikkat eder.Müslüman topragi kirletmez.Cünkü toprak yasamanin vazgecilmez vesitesi olan” Temiz ve helal rizik(Teyyibat)”`in aynasidir.Su kirletilmez.Cünkü Allah , her seyi sudan yaratmistir.(Enbiya suresi:30) ve her sey suya bagimlidir. Kur`an, insan ahlaki bozulmasiyla dogal cevrenin bozulmasi arasinda siki bir iliski kurar.
Salih bir amelde dört seyin bulunmasi gerekir:Ilim; kisinin yapacagi isi bilmesi, Niyet;Istege bagli olarak yapmasini, sabir;Bir isi yaprken her türlü engellere, bela ve musibetlere karsi tahammüllü olamayi, Samimiyet(Ihlas); Gösteris , riya v.b uzak durmasi.
-Vaftiz:Hiristiyanlarin kücük cocuklara ve dinlerine girenlere uyguladuklari suya sokma veya su serpme merasimi.
-Ibadet-i Mersume:Vakte ve sekle baglanmis ibadetler.
-Bünyan-i Mersus:Kur`an`da müminleri nitelemek icin yapilmis bir benzetme.
-Ilim:Insan ilimleri; sosyoloji, tarih ve psikoloji.Insani ve toplumu Antropoloji, dünyayi inceleyen ilimler;fizik, kimya, astronomi fizik dünyayi inceleyen ilimlerdir.Biyoloji canlilari, botanik bitkileri inceler.Kronolojo; zaman dilimidir.
-Imanin esaslari:Imanin 5 ilkesi; Allah`a, peygamberlere, kitaplara, meleklere, ahiret gününe iman Kur`an`da acikca ifade edilmektedir.
Nisa:4/136,Bakara:2/285; bunlarin arasinda kader inanci yer almamaktadir.Bu inanc ilkesi, ayet ve hadislerden yorum yoluyla cikarilmistir; muhtevasida mezheplere göre yine yorumlarla belirlenmistir.
-Sekülerim:Dinin toplumdan ve bireylerden sökülüp atilmasi; dinin unutulmasi, dine itibar edilmememsidir.Türkcesi”dünyevilesme” demktir.yani; ahireti, Allah`i ve dini unutma. Bu anlamda dünyevilesme.
-Tasavvufun olumsuz ve olumlu yönleri; Tasavvufun yol actigi olumsuzluklar aklin ve bilimin gerilemesine sebebiyet vermistir.Sebeplilik fikrinin zayiflamasina yol acmistir.Yanlis tevekkül ile tembellige tesvik edilmistir.Baglarinin dünya ile olan baglarini gevsetmistir.olumlu yönleri;tekke ve zaviyelerde insanlar egitilmistir.Ibadet ederek temizlenmeye calismislardir. Yoksul insanlar icin sicak bir siginak olmustur.Tasavvuf Selcuklulardan itibaren”Lonca” teskilatiyla esnaflar arasinda ahlaki bir kontrol müessesesi olmustur.Osmanli toplumunda vakif müessesesinin gelismesine önemli katkisi olmustur.
-Tekke-Zaviye:Tekke, tarikat mensuplarinin ayin ve zikir yeri.Zaviye ise, köylerde bulunan kücük tekke.
121-Anayasa:bir devletin rejimini tesbit eden esas kanun, kanun-i esasi, teskilat-i esasiye.
122-Arabistan :Asya ile Afrika arasinda yer alan dünyanin en büyük yarimadasindan biri.
123-A`raf:Cennetle cehennemi birbirinden ayiran bölgedeki surun yüksek kisminin adi.
124-Arafat:Mekke`nin dogusunda, haccin en önemli rüknü olan vakfenin yapildigi yer.
125-Aramiler:Eski bir yari göcebe Bati sami kavmi.
126-Arasat :Kiyamette bütün ölülerin dirildikten sonra toplanacaklari meydan.Kiyamet gününde insanlarin toplanacagi yerin bir adi.
127-Arefe:Kurban bayraminda bir önceki güne verilen ad.
128-Arim:Kur`an-i Kerim`de Sebe halkinin cezalandirildigi bildirilen büyük sel baskini sirasinda yikilan set,baraj.
129-Aristo:Islam felsefesi üzerinde önemli etkileri olan ilkcag Yunan filozofu.
130-Ariyet:Bir kimseye bir süre kullanilmak üzere karsiliksiz verilen mal.
131-Arslan Baba:Yeseviye tarikatinin kurucusu Ahmet Yesevi`nin(ö.562/1166) ilk mürsidi oldugu söylenen kisi.
132-Artuklular:Diyarbakir ve Mardin cevresinde 1102-14 tarihleri arasinda hüküm süren bir Türkmen hanedani.
133-Aruz resmi:Osmanlilarda dügün veya gerdek icin alinan bir vergi.
134-Arz:Osmanlilarda genellikle devlet isiyle ilgili bir mesele hakkinda padisaha sözlü veya yazili olarak bilgi sunma.
135-Ashabu`l-Feraiz:Islam miras hukukunda belirli pay sahibi mirascilar icin kullanilan terim.
136-Ashabu`l-Eyke:K.Kerim`de Hz.Suayb`in peygamber olarak gönderildigi bildirilen ve ashab-i Medyen olarak anilan kavim
137-Arz-i mukaddes:Kutsal ülke.Kudüs, Filistin.
138-Asere-i Mübessere:Hz.Peygamber tarafindan dünyada müjdelenen on kisi. Bu sahabilerin tamami ilk müslümanlardan olup,Kureyislidirler.
139-Ashab:Mümin olarak Hz.Peygamber(sas)`i görüp sohbetinde bulunan kimseye sahabe denir.En son vefat eden sahabe, Ebu Tufeyl Amir b.Vasile el-Leysi`dir.
140-Ashab-i Kehf: Ashab-i Kehf; magara arkadaslari. Keyf; dag da bulunan genisce magara demektir.Ashab-i kehf`in isimleri;Yemliha, mislina, mekselina, mernus, debernus, sazernus ve kefestetayyis.Reisler;Mekselina, haber ve erzak islerini Yemliha yapiyordu.Imanli hükümdar.Tendosis, zalim hükümdar Dakyanus, sehir ise Efsun idi.Ashab-i kehf`, magaraya girince söyle dia etmistir:” Ey Rabbimiz!Bize tarafindan bir rahmet ver ve isimizden bizim icin muaffakiyet hazirla” demislerdi.(Kehf süresi, 101)
141-Ashab- Suffe:Peygamberimizin Medine`deki mescidinde tesis ettigi, bu isimle anilan yere suffe, burada barindirilan sahabelere de ashab-i sffe veya Ehl-i Suffe denir.
142-Ashabü`s-Secere:Hudeybiye`de agac altinda Hz.Peygamber`e biat eden sahabiler hakkinda kullanilan bir tabir.
143-Ashabü`l-Uhdud:Islammiyetten önceki bir devirde müminleri dinlerinden döndürmek ici ates dolu hendeklerde yakarak iskence eden kimseler hakkinda Kur`an-i Kerim`de kullanilan tabir.
144-Ashabü`l-Yemin:Amel defteri sag tarafindan cerilenler, cennetlikler anlaminda bir Kur`an terimi.
145-Asim b. Adi:hz.Peygamberin Mescid-i Dirar`i ortadan kaldirmak icin görevlendirdigi sahabe.
146-Asiye:Islam`a göre Fravun`un Hz.Musa`ya iman etmis olan esi.
147-Asli Günah :hiristiyanlikta Hz.Adem ile Havva`nin cennette »yasak meyve » ibaret yemek suretiyle islediklerine ve nesilden nesile bütün insanliga intikal ettigine inanilan suc.
148-Atabeg:Selcuklularda ve daha sonraki Türk devletleinde kullanilan unvan.
149-Atabetü`l-Hakayik :12 .Yüzyil sairlerinden Edip Ahmed Yükneki`nin Dogu Türkcesiyle yazdigi ahlak ve nasihata dair eseri.
150-Atik :Kabe ve Hz.Ebu Bekir hakkinda kullanilan bir sifat.
151-Atike bint Abdulmattalib :Hz.Peygamberin halasi.
152-Atire :Araplarin Cahiliye devrinde putlara kestikleri kurban.
153-Ateizm:Allah`in varligini inkar etme, tanimama.
154-Asimilasyon:Kendine benzetme, temsil etme, temessül etme, özümseme.
155-Asitane,Astane:Esik,saltanat merkezi.Osmanli devleti döneminde Istanbul, büyük tekke, merkez tekke.
156-Askere Gitmek:Askerlik; mali,cani,namusu, dini, nesli ve bütün bunlarin icinde barindirdigi yurdu korumak icin yapilir.Bu görev dini bir vazifedir.Hakiki sehitlik mertebesine sadece devletin organizesindeki savaslarda ulasilablir.Dini olmayanin vatanin degerini kavrayamadigi gibi vatani olmayanin da esaret altinda dinini yasamasi mümkün olamaz.Bundan dolayi vatani düsman saldirisindan korumak dimizin en önemli emirleri arasindadir.
157-Asr-asir :Asir, 10 sayisini ifade eder.Kur`an- Kerim`den 10 ayet civarindaki bölümlere verilen isim
158-Asr-i Evvel:Imameyn´e (imam-i ebu yusuf ve imami muhammed) `e göre ikindi vaktinin basladigi zaman.
159-Asr-i Saadet:Peygamberimizin, peygamber olarak gönderildigi tarih ile vefat ettigi tarih arasinda gecen zaman icin kullanilir.Hz.Peygamber ve dönemi hakkinda yazilan bazi eserlerin ortak adi.
160-Asr-i Sani:Imam-i azama göre ikindi namazinin baslama zamani.Islam memeleketlerinde ikindi ezanlari, asr-i evvele göre okunmaktadir.Ikindi namazi 161-Asr-i sanide yani yani bu ezandan kisin 36 dakika, yazin ise 72 dakika sonra kilinirsa, imamai azama göre uyulmus olur.
162-Asr süresi:Felaket ve hüsran icinde insanlarin kurtulus olarini ve prensiplrini beyan buyurulmaktadir.
163-Asure günü:Muharremin 10.günü.Adem`in tevbesinin kabul edildigi,Ibrahim (as)`in dogdugu, Musa(as) `in Kizil denizi gecip kurtuldigu, Fravunun boguldugu, Isa(as) `in dogdugu, Nuh(as)`in gemisinin Cudi dagina oturdugu gün.
164-Asya.Dünyanin en büyük kitasi.
165-Asya, Arif Nihat(1904-1975):Sair ve yazar.Asil adi Mehmet Arif`tir.catalca`nin Incegiz köyünde dogdu.Ankara`da vefat etti.
166-Asere-i Mübessere:Hz.Peygamber tarafindan cennete girecekleri daha hayatta iken kendilerine müjdelenen on sahabi.
167-Asik Mehmed(ö.1006/1598`den sonra):Osmanli cografya ve komografya alimi.
168-Ayasofya Camii:Istanbul`un fethine kadar hiristiyan aleminin en büyük kilisesi, bu tarihten itibaren 1934`e kadar Islam aleminin en büyük camilerinden biri idi. 1935`den itibaren müze olarak kullanilmaktadir.29.Mayis 1453 (H.857)`de Istanbul fethedilince F.Sultan Mehmet han Ayasofya`nin camiye cevrilmesini emretmis ve fethi takip eden ilk Cuma namazi burada Aksemseddin hazretleri tarafindan kildirilmistir.Fatih Sultan Mehmet`ten , Ayasofya`yi hayratinin ilk eseri olarak , kiyamete kadar cami kalmasini yazili vasiyet ve vakfetti.cam inin yaninda bir medrese yapti.(yeni rehber ansiklopedisi, cilt.3, sh.65-66)
169-Ayasofya Kürsü Seyhligi:Ayasofya`da alim seyhlerin Cuma namazindan sonra vaaz etmeleri icin tahsis edilmis bir görev.
170-Ayastefanos Antlasmasi:Osmanli devleti ile Rusya arasinda 31 mart 1878 tarihinde Ayastefanos`ta (Yesilköy) yapilan antlasma.
171-Ayazma:Rum Ortodokslarinin kutsallastiripbir kült yeri haline getirdikleri su kaynaklarina verilen ad.
172-Aydinogullari:14.Yüzyil basinda büyük menderes`den itibaren Tire, Ayasuluk ve birgi bölgesinde kurulan bir Türk beyligi.
173-Avarlar:Dagistan ve Azerbaycan`da yasayan müslüman bir kavim.
174-Averroes:Ibn Rüsd adinin Bati dillerinde kullanilan sekli.
175-Avicenna:Ibn Sina adinin Bati dillerinde kullanilan sekli.
176-Avni:Fatih Sultan Mehmed`in siirlerinde kullanilan mahlasi.
177-Avret:Vücutta dinen örtülmesi gereken ve baskasinin bakmasi haram olan yerleri ifade eden bir fikih terimi.
178-Avsarlar:Iran`da hüküm süren bir Türk hanedani.
179-Avrasya:Avrupa ve Asya kitasina birlikte verilen ad.Avrupa ve asyayi kitalarini teskil eden kara kütlesi.
180-Ayak:Halk siirlerinde kafiye karsiligi olarak kullanilan bir terim.
181-Ayet:Fasila adi verilen bir harf ile ayrilmis olan Kur`an-i Kerim cümlelerinden herbirine ayet.
182-Ayetü`l Kürsi :Bakara suresinin tevhid akidesini anlatan 255.ayetinin adi..Bakara suresinin 255.ayetine Peygamberimiz tarafindan”ayetü`l-kürsi” adi verilmistir.Peygamberimiz, bazi hadislerinde , ayetü`l-Kürsi`nin Kur`an`in dörtte birine denk oldugunu belirtip bunu en büyük ayet nitelemis.Bu ayette Yüve Allah´in isim ve sifatlari özlü bir sekild anlatilmistir.
Peygamberimiz bir hadisinde söyle buyurmustur:Kur`an da en büyük ayet Ayetü`l Kürsidir.Onu okuyana Allah bir melek gönderir, onun hasenatini yazar.Icinde okundugu evi,, seytan 30 gün terkeder.O eve 40 gün sihir ve sihirbaz gioremez.Ya Ali! Bunu evladina, ailene ve komsularina ögret. Baska bir hadisde:Günesin önemlisi Cuma, süözlerin en üstünü Kur`an , Kur`an`in en önemli süresi el-Bakara, bakara`nin en büyük ayeti de Ayetü`l- kürsidir, denilmistir.(Kur`an-i Kerim Meali, Sh.41, Diyanet)
83-Ayin:Dinler tarihi, tasavvuf ve Türk dini musikisinde kullanilan bir terim.
184-Ayise :Adetten kesilme(menopoz) yasina ulasan kadin icin kullanilan bir terim.
185-Ayne`l –Yakin:Gözlem yoluyla elde edilen ve dogrulugu apacik olan bilgi manasinda bir terim.
186-Ayneyn:Hz.Peygamberin uhud savasinda okculari yerlestirdigi tepe.
187-Ayniyye:Hz.Ali`nin ilahligini iddia eden asiri sii firkalara verlen ad.
188-Aynülverde savasi:Hz.Hüseyin`in intikaamini almak icin harekete gecen Tevvabin zümresiyle Emevi kuvvetleri arasinda meydana gelen savas.
189-Ayrilik cesmesi:Istanbul Kadiköy`de eski Bagdat sefer ve kervan yolunun baslangici olan menzil yeri ve cesmesi.
190-Ayrilik Cesmesi Mezarligi:Istanbul Kadiköy de bir mezarlik.
191-Ayyildiz:Türk Bayraginin baslica unsurlari ce Türkiye Cumhuriyetinin resmi alameti.
192-Azaim:Cinleri ve seytanlari itaat altina almayi ögrettigi ileri sürülen bir ilim.
193-Azamiye külliyesi:Bagdat`ta Imam-i Azam`in kabri etrafinda tesekkül eden külliye.
194-Azazil:Islam literatüründe seytan veya iblisin bir diger adi.
195-Azeb:Osmanli askeri teskilatinda kara ve deniz hafif piyadeleri icin kullanilan bir tabir.
196-Azebler Namazgahi:Gelibolu`da donanmasiyal sefere cikan azeblerin denize acilmadan önce ibadet ve dua etmeleri icin insa edilmis namazgah.
197-Azer:Hz.Ibrahim`in amcasi veya üvey babasi veya babasi.Kur`an-i Kerim`e göre Hz.Ibrahim`in babasinin adi.
198-Azil :gebeligi önlemek icin basvurulan bir tedbir.
199-Aziz Ahmet:Pakistanli tarihcive romanci(1913-1978)
200-Aziz Dede:Neyzen ve bestekar(ö.1905)
201-Aziz Istanbul:Yahya Kemal Beyatli`nin 1913-1954 yillari arasinda Istanbul üzerine kaleme aldigi arastirma, konferans, makale ve sohbet türündki yazilarini bir araya getiren eser.
202-Aziz Mahmud Hüdayi:Celvetiye tarikatinin kurucusu, mutasavvuf, sair(ö.1038/1628)
203-Azrail:Azrail, ibranice bir kelimedir.Ayet ve hadislerde “Melekü`l-mevt(Ölüm melegi)“ gecmektedir
Dört büyük melekten can almakla görevli olani.
204-Bahailik:Babillikten dogan sapik din.
205-Bab:Sia firkasinin kendi mezhep büyükleri icin kullandiklari unvan.
206- Babek:Abbasi idaresine isyan edenAzerbaycan taraflarindaki Hurremilerin reisi ,Azerbaycan `da domus olup Mecusi bir ailenin cocugudur. 816 yilinda Bizansin kistirtmasi sonucu Abbasi devletine isyan etti.Ermenileride toplayarak Azerbaycan`a hakim oldu. Abbasilerin en önemli meselesi oldu. Sonounda idam edildi.
207-Bab-i Mesihat:Osmanli devletind özellikle Yeniceri Ocaginin kaldirilmasindan sonra seyhülislamlarin resmi dairelerine verilen ad.
208-Babiali Baskini:Balkan harbi sirasinda ittihatcilar tarafindan gerceklestirilen kanli hükümet darbesi.(23 Ocak 1913)
209-Babürlüler:1526-1858 yillari arasinda Hindistan`da hüküm süren bir Türk devleti.
210-Babürname:Babür`ün kendi hayatini anlattigi dünya capinda ilgiye kavusmus hatirat kitabi.
211-Bagdat:Islam dünyasinin önemli tarih, ilim ve kültür merkezlerinden biri ve bu günkü Irak`in bassehri.
212-Bagdat Pakti:1955 yilinda Türkiye, Iran, Pakistan ve Ingiltere arasinda kurulan bölgesel savunma isbirligi ittifaki.
213-Bahadir:Altay dillerinde“yigit, kahraman, cengaver” anlaminda kullanilan bir isim ve unvan.
214-Bahaeddin Veled(ö.628/1231):Mevlana Celaleddin-i Rum-i`nin babasi, mutasavvuf.
215-Bahailik:Iran`da Mirza Hüseyin Ali Nuri(ö.1309/1872) tarafindan kurulan ve görüsleri itibariyle Islam kültürüne dayanmakla beraber Islam dairesinden cikmis bulunan bir mezhep.
216-Bahire:Hz.Peygamberin henüz cocukken Suriye`de görüstügü rivayet edilen rahip.
217-Bahran Gazvesi:Hz.Peygamber`in Süleyman ogullarina yaptigi gazve.
218-Bahreyn:Basra körfezinde 35 adadan olusan ülke.BassehriMename.
219-Bahrü`l-Hakaik:Haci Bektasi Veli`nin Makalat adli eserinin 17. yüzyil sairi Hatipoglu tarafindan yapilan manzum tercümesi.
220-Bahti:Osmanli padisahlarindan Sultan 1. Ahmed`in siirlerinde kullandigi mahlas.
80-Baki:Söhret ve tesiri asirlarca devam eden , klasik Osmanli siirine söyleyis gücü kazandiran ve “Sultanü`s-Suara” diye anilmis büyük divan sairi.
221-Balikesir Kongreleri:Istiklal savasi baslangicinda Yunan isgal kuvvetlerine karsi halkin baslattigi direnis hareketlerini teskilatlandirmak üzere Balikesir`de yapilan kongreler.
222-Balkan savasi:Osmanli devleti ile Balkan devletleri arasinda iki safhada yapilan (8 Ekim 1912-29 Eylül 1913)
223-Bamako:Mali cumhuriyetinin bassehri
224-Barbaros Hayrettin Pasa(M.1466-1546):Tarihin büyük denizcisi Hayrettin pasadir.Müstakil devlet ile Osmanli devletine iltihak etti.Kaplan-i Derya olarak Akdeniz`i bir göl halinde devlete kazandirdi.Preveze`de havli donanmasini perisan etti.Besiktas`daki evinde vefat etti ve orada evine defnedildi.
225-Barnana Incili:Ilk dönem Hiristiyanlarindan Aziz Barnaba`nin yazdigi, kanonik inciller`in aksine teslis ve enkarnasyonu reddeden ve Hz.Muhammed`in risaletini müjdeleyen incil.
226-Ba`s:Kiyametin kopmasindan sonra Allah tarafindan ölülerin diriltilmesi hadisesi.
227-Basra:Güney Irak`ta Hz.Ömer tarafindan kurulan bir sehir.
228-Baslik:Evlenecek erkegin kiz tarafina ödedigi para veya mal.
229-Batn-i Nahle Seriyyesi:Müslümanlarin Kureyisliler`e güclerini hissettirdikleri ilk seriyye.
230-Batuhan:Altin ordu Hanligi`nin kurucusu ve ilk hükümdari(1227-1256).
231-Bayram:Dini ve milli acidan özel önemi olan ve topluca kutlanan gün.
232-Beddua ve Lanet:Bir kimsenin basina kötü seyler gelmesi icin yapilan duaya beddua denir.Allah belani versin, tepe tepe üstüne gidesin, gidisin olur, dönüsün olmaz gibi sözler söylemek.Resulullah(sas) Efendimiz:“ben lanetci gönderilmedim“(Müslim, Birr,87)Yapilan bir lanetin(bedduanin) yerine vardiginda haksiz yere yapildigini görünce sahibine dönecegini haber verir.(Tirmizi, Birr,48;Ebu Davud, Edeb,45)
233-Bedevi:Cöl ve vahalarda develeriyle birlikte konar göcer olarak yasayan Araplar`a verilen ad.
234-Bedir-Uhud-Hendek savaslari:Bedir Medine`ye 60 km. Mesafededir.Islam`da ilk savas burada yapilmistir.Bedir savasinda(624) 14 sehit,70 düsman kayip 70 de esir alinmistir.Uhut savasinda 70 sehit, 22 düsman ölmüstür. Hendek savasinda 6 sehit, 8 düsman ölmüstür.Uhut sehitlerinin cenaze namazlari kilinamamisti.Veda haccindan döndükten sonra Uhud sehitlerini Peygamberimiz ziyaret etti.Namazlarini kildi.(Tecrid Tercemesi, c.11,sh.4)
235-Bektas Veli:Asi adi Seyyid Muhammed bin Ibrahim Ata`dir.Hicri 680 senesinde Horasan`in Nisabur sehrinde tevellüd,773`de Anadolu`da Kirsehir`de vefat etti. Haci Bektas denilen yerdedir.Seyh Lokman-i Horasan`inin halifesi idi.Bu da seyh Ahmet Yesevi`nin halifesi idi.Bu da Yusuf Hamedan`inin halifesi idi.Haci Bektasi veli, sultan Orhan ile sohbet etti.Yeniceri askeri alanlara“Bektasi“denildi.Bu mübarek, iyi Bektasilar zamanla azaldi, 1300`den sonra hic kalmadi.Günümüzdeki Bektasi tarikati, asliyetini kaybedip, dogru yoldan ayrilmis durumdalar.
236-Bektasilik:13.Yüzyilda Kalenderilik icin tesekküle baslayip 15. yüzyilin sonlarinda Haci bektas-i Veli an`aneleri etrafinda Anadolu`da ortaya cikan bir tarikat.
237-Beled süresi:Insanin dünya hayatinda mesakkat icinde bulundugu, inanan ve inanmayan insanlarin durumlari beyan edilmistir.
238-Belkis: Kur`an`da tevhid dinini kabul ettigi bildirilen Sebe meliki.Sebe hükümdarindan olan bir kadindir.Süleyman aleyhisselam zamaninda yasamis, onunla mektuplasmis, Hz.Süleyman aleyhisselamin davetini kabul edip putperestligi(günese tapmayi terketmis ve tek Allah inancina kavusmustur.
239-Bedir:Mekke ve Medine arasinda es-Safra vadisinin tarafinda bir subasi.Islam`da ilk savas burada cereyan etmistir.Bedir medine`ye 60 km. mesafededir.Hz.Peygamber ile Mekkeli müsrikler arasindaki ilk savas.
240-Behcetü`l-Fetava:Seyhülislam Yenisehirli Abdullah Efendi`nin(2/624) fetvalarini toplayan eser.(ö.1156/1743)
241-Behcetü`l-Hadaik:Eski Anadolu Türkce`sinin ilk dönemine ait bir vaaz kitabi.
242-Ben ve ötesi:Necip Fatil Kisa Kürek`in(ö.1983) ücüncü siir kitabi.
243-Berlin Antlasmasi:Osmanli devleti ile Ingiltere, Fransa,Rusya, Almanya, avusturya ve Italya devletleri arasinda 13 Temmuz 1878`de imzalanan antlasma.
244-Berzah:Sözlükte“engel“ anlamina gelen „Berzah“, ölüm ile baslayip, yeniden dirilmeye kadar gecen sureyi ifade eden dini bir terimdir.Insanlarin ölüm anindan itibaren ruhlarin gittigi ve kiyamete kadar gecici olarak bulundugu yer.
245-Besmele:Rahman ve rahim olan Allah`in adiyla anlamina gelen „Bismillahirrahmanirrahim“ cümlesinin adidir.Besmeleye „Allah`in adini anmak“ anlamina gelen „tesmiye“ de denir.Besmelede yüce yaraticinin üc ismi gecmektedir.Allah,Rahman ve Rahim.Besmele ceken Kur`an okumus ve Allah`i anmis olur.Yahudilikte besmele karsiligi“ba-sem Yahve“(yahve`nin adiyla)“ ifadesi, tanri adi olan Yahve kelimesinin gelisi güzel agiza alinmasi yasak oldugu icin ba-sem seklinde kisaltilarak kullanilir.Hiristiyanlar Hz.Isa`yi tanri saydiklari icin sadece“Rab Isa`nin adiyla“ ibaresini kullanirlar.Kur`an `da besmele;Hz.Nuh`un Tufan baslarken gemiye binenlerin“Allah`in adi ile binmelerini istedigi“(Hud:11/41).Hz.Süleyman`in Sebe melikesine(kiraliceye) gönderdigi mektuba“rRahman ve Rahim olan Allah`in adiyal baslanmis oldugu“ 8Neml:27/30) bildirilerek, mesru ve önemli islere ortak besmele ile baslamanin tüm ilahi dinlerin ortak özelliklerin oldugu ima edilmistir.
246-Besir:Hz.Peygamber icin kullanilan isim veya sifatlardan biri.
247-Betul:Hz.Meryem vr Hz.Fatima icin kullanilan“iffet ve namauslu kadin“ anlaminda bir sifat.
248-Bey`atürridvan:hicretin 6. yilinda ashabin Hudeybiye´de Hz.Peygamber`e yaptiklari biat.
249-Beyazid-i Bestami(h.188-161):Ehl-i sünnet ve cemaatin büyük alimlerinden büyük bir evliyadandir. Iran`in Bestam sehrinde dogmustur.Künyesi, Ebu Yezid Fayfur bin Isa El-Bistami`dir.Cafer-i Sadik`tan .. sene sonra dünyaya gelmis ve ondan üveysi olarak feyz almistir.Bekar olarak yasamistir.
250-Beyin Göcü:Yetistirilmesi icin büyük kaynak gerektiren veya yetistigi halde istihdam edilemeyen bilim adami, hekim,mühendis v.b. gibi vasifli insan gücünün daha gelismis bir ülkeye göc etmesi.
251-Beylerbeyi:Osmanli tasra teskilatinda en büyük idari birim olan eyaletin askeri ve idari amiri.
252-Beytullah:Allah`in evi demektir.Kabe icin kullanilmaktadir.Kabe`ye Beytullah(allah`in evi9 denilmesi, onun sirf Allah´a ibadet icin yapilmasindan , orada sadece Allah´a ibadet edilmesinden dolayidir.
253-Beytü`l-haram:Mekke`de Kabe`nin bulundugu sahadaki caminin adidir.Bu haram denilmesini o sahaya saygi ve tazim göstermek vacip oldugu icindir.Kendisine karsi saygisizlik caiz olmadigindan dolayi Mekke`de Belde-i haram denilmistir.
254-Beytülizze:Kur`an-Kerim`in bir bütün halinde indirildigi ve dünya semasinda bulundugu rivayet edilen yerin adi.
255-Beytül-Mamur:ssemada, icinde meleklerin ibadette bulundugu rivayet edilen mabed.Peygamberimizin , mirac hdisesinde 7.kat semada, mescid-i haram ve mescid-i Aksa`dan sonra ugradigi, meleklerin kiyamete kadar hayatlarinda bir defa sira gelerek tavaf ettikleri 7.kattaki mescidin adi.Yer yüzünde müslümanlarin kiblesi ;Kabe-i Muazzama`dir.
256-Beyti- Makdis :Mukaddes ev, Küdus`deki Mescid-i Aksa.
257-Beytülmal:devlet hazinesi, devlete ait mal varliginin bütününü ve bununla ilgili idari-mali kurum.
258-Beytülmidras:Yahudilerin dini egitim ve ögretim yaptiklari yer.
259-Bezm-i Elest:Allah`la yaratilislari sirasinda insanlar arasinda yapildigi kabul edilen sözlesme icin kullanilan bir tabir.Cenab-i Hak, ruhlari yarattigi zaman „Ben sizin Rabbiniz degilmiyim?“ diye sormustur.Bu soruya ruhlar, “Evet, sen bizim Rabbimizsin” diye cevap vermistir.Iste bu sahit tutma olayina”Bezm-i Elest” adi verilmistir.
260-Bi`dat:Resulullah`in sünnetine, dini hükümlerine, sahabe ve tabiinin hepsinin görüslerine muhalif olarak sonradan meydana gelen görüs ve amel anlamina gelinr.
261-Bilal-i Habes:Ibn-i Rebah.Künyesi Ebi Abdullah veya Ebu Abdilkerim`dir.Peygamberimizin ilk müezzini olan sahabe.Medine de ilk defa sabah ezanini, Mekke`nin fethinde Kabe`de ögle ezanini okudu.
262-Bilmen, Ömer Nasuhi(1883-1971):Besinci diyanet isleri baskani, fikih ve tefsir alimi.
263-Bina-i Salat:Namazi bina etmek.
264-Birgivi(8ö.981/1573):cesitli sahalarda eser veren büyük Türk alimi.
265-Bi`rieris:Medine`de Kuba mescidi yaninda Hz.Peygamber´in mührünün düsüp kayboldugu kuyu.
266-Birinci Dünya Savasi:1914-1918 yillari arasinda dünyanin cesitli kitalarinda bir cok devletin iki gruba ayrilarak yaptigi o zamana kadar benzeri görülmemis büyük savas.
267-Bi`set:Muhammediye:Peygamberin,peygamberlikle gönderilisi.
268-Börekci, Rifat(1860-1941):Ilk diyanet isleri baskani.
269-Budizm:Buda`nin milattan önce 6. yüzyilda Hindistan`da kurdugu din ve felsefe sistemi.
270-Buharinin serhleri:Askalani-fethul bari, Kastallani-irsadüs-sari,ayni-umdetü`l Kari.
271-Buhtunnasr:Milattan önce 605-5622 yillari arasinda hüküm süren, Yahuda devletini ortadan kaldirarak Kudüs´ü ve süleyman mabedi´ni yakip yikan Babil krali.
272-Burak: Mi`rac gecesinde Hz.peygamber`i tasidigi icin rivayet edilen binek.Peygamberimizi mirac gecesinde tasiyan binek.Sevgili Peygamberimizin (sas)Mirac gecesinde binmesi icin tahsis edilen bir binek atidir.Buna Burak isminin verilmesi y renginin son derece parlak oldugu ya da hizli gidisi berk(simsek`i) andirdigi icindir.
273-Buruc suresi:Allah`in kuvvet ve azameti ile sifatlari aciklanmis müminlerin nimetleri, kafirlerin akibetinden bahsedilmektedir.
274-Buvat Gazvesi:Hz.Peygamber`in ilk gazvelerinden biri.
275-Caiz:Zatina nisbetle varligi ve yoklugu esit olan anlamindaki akli hüküm.
276-Cakarta:Endonezya cumhuriyetinin baskenti.
277-Cami:Akaid, ahkam, zühd, edeb, tefsir, fitneler, menakib konularindaki hadisleri toplayan eserlere denir.Mesela;Buhari`nin sahihi.
278-Cami:Toplayici, toplayan, kaplayan, müslümamlain ibadet gayesiyle toplandiklari yer, ma´bet.Kur`an`da, hadislerde ve ilk tarihi kaynaklarda cami yerine mescid kelimesi gecmektedir.Mescid, secde edilen yer anlaminda bir mekan ismidir.Bati dillerinde kullanilmakta olan “mosguee” ve benzeri terimler mescidin degisik telaffuzundan dogmustur.Ilk camiler;Hz.Adem(as)`in yeryüzüne ilk geldigi yer olarakkabul edilen Serendip(seylan) adasinda kendisine ait bir mescid oldugu rivayet edilir.(Ibn Haldun, Mukaddime, Beyrut 1967,635).Kur`an`in bildirdigine göre insanlarin tümü icin yapilan ilk ma`bet Kabe`dir.Kabe`yi icine alan genis sahaya”Mescid-i Haram” denilir.Kabe`den sonra Mescid-i Aksa yapilmistir.Bu iki mescid, ilk banileri olarak bilinen Hz.Ibrahim (as) ve Süleyman (as) `dan cok öncelere dayanmaktadir.(Buhari,Enbiya,40;Ibn Mace, Mesacid,7;Ahmed bin Hanbel,5,150-157). Islam`in ilk yillarinda müslümanlar Kabe`de namaz kilamadiklarindan Erkam b.Ebi`l-Erkam`in evinden sonra ilk mescid, Ammar b.Yasir`in gizlice namaz kilmak maksadiyla evinin bir bölümümde bir yer ayirmasiyla gerceklestirilmisti.Ikinci mescid ise hicretten evvel Hz.Ebubekir(r.a)`in kendi evinde insa ettirdigi mescid.Hz.Ebubekir(ra),Habesistana`a hicret etmek istemisti.Onun Mekke`den ayrilmasi ve bir coklarini endiselendirdi.Zengindive Mekke`nin ekonomisine büyük bir katgisi vardi.Bunun üzerine Ibn Dagunna adinda bir Mekkeli, onu himayesine aldi.Mekkeden ayrilmasina engel oldu.Ibn Dagunna`nin bir sarti vardi.Namaz ve ibadetlerini harem-i Serifte yapmayacak Hz.Ebubekir , gizlice yapacakti.Iste bu anlasma üzerine o, evinin avlusunu mescid edinmisti.Islam`da Hz.Peygamberin umuma acik olarak ashabi ile birlikte namaz kildigi ilk mescid hicret esnasinda insa edilen Kuba Mesciddidir.Hicretten sonra Hz,peygamber Medine`de Mescid-i Nebevi`yi insa etti.Sonralari Medine de dokuz mescid daha yaptirilmistir.Mescid-i Nebevi`den sonra icinde Cuma namazi kilinan ilk mescidin Abdi Kaysogullari ülkesindeki Cuvasa Mescididir.Cunasa, mekke ve Medine yöresinde olmayip, bu günkü Riyad ve Zahran arasindadir.
184-Ayise :Adetten kesilme(menopoz) yasina ulasan kadin icin kullanilan bir terim.
185-Ayne`l –Yakin:Gözlem yoluyla elde edilen ve dogrulugu apacik olan bilgi manasinda bir terim.
186-Ayneyn:Hz.Peygamberin uhud savasinda okculari yerlestirdigi tepe.
187-Ayniyye:Hz.Ali`nin ilahligini iddia eden asiri sii firkalara verlen ad.
188-Aynülverde savasi:Hz.Hüseyin`in intikaamini almak icin harekete gecen Tevvabin zümresiyle Emevi kuvvetleri arasinda meydana gelen savas.
189-Ayrilik cesmesi:Istanbul Kadiköy`de eski Bagdat sefer ve kervan yolunun baslangici olan menzil yeri ve cesmesi.
190-Ayrilik Cesmesi Mezarligi:Istanbul Kadiköy de bir mezarlik.
191-Ayyildiz:Türk Bayraginin baslica unsurlari ce Türkiye Cumhuriyetinin resmi alameti.
192-Azaim:Cinleri ve seytanlari itaat altina almayi ögrettigi ileri sürülen bir ilim.
193-Azamiye külliyesi:Bagdat`ta Imam-i Azam`in kabri etrafinda tesekkül eden külliye.
194-Azazil:Islam literatüründe seytan veya iblisin bir diger adi.
195-Azeb:Osmanli askeri teskilatinda kara ve deniz hafif piyadeleri icin kullanilan bir tabir.
196-Azebler Namazgahi:Gelibolu`da donanmasiyal sefere cikan azeblerin denize acilmadan önce ibadet ve dua etmeleri icin insa edilmis namazgah.
197-Azer:Hz.Ibrahim`in amcasi veya üvey babasi veya babasi.Kur`an-i Kerim`e göre Hz.Ibrahim`in babasinin adi.
198-Azil :gebeligi önlemek icin basvurulan bir tedbir.
199-Aziz Ahmet:Pakistanli tarihcive romanci(1913-1978)
200-Aziz Dede:Neyzen ve bestekar(ö.1905)
201-Aziz Istanbul:Yahya Kemal Beyatli`nin 1913-1954 yillari arasinda Istanbul üzerine kaleme aldigi arastirma, konferans, makale ve sohbet türündki yazilarini bir araya getiren eser.
202-Aziz Mahmud Hüdayi:Celvetiye tarikatinin kurucusu, mutasavvuf, sair(ö.1038/1628)
203-Azrail:Azrail, ibranice bir kelimedir.Ayet ve hadislerde “Melekü`l-mevt(Ölüm melegi)“ gecmektedir
Dört büyük melekten can almakla görevli olani.
204-Bahailik:Babillikten dogan sapik din.
205-Bab:Sia firkasinin kendi mezhep büyükleri icin kullandiklari unvan.
206- Babek:Abbasi idaresine isyan edenAzerbaycan taraflarindaki Hurremilerin reisi ,Azerbaycan `da domus olup Mecusi bir ailenin cocugudur. 816 yilinda Bizansin kistirtmasi sonucu Abbasi devletine isyan etti.Ermenileride toplayarak Azerbaycan`a hakim oldu. Abbasilerin en önemli meselesi oldu. Sonounda idam edildi.
207-Bab-i Mesihat:Osmanli devletind özellikle Yeniceri Ocaginin kaldirilmasindan sonra seyhülislamlarin resmi dairelerine verilen ad.
208-Babiali Baskini:Balkan harbi sirasinda ittihatcilar tarafindan gerceklestirilen kanli hükümet darbesi.(23 Ocak 1913)
209-Babürlüler:1526-1858 yillari arasinda Hindistan`da hüküm süren bir Türk devleti.
210-Babürname:Babür`ün kendi hayatini anlattigi dünya capinda ilgiye kavusmus hatirat kitabi.
211-Bagdat:Islam dünyasinin önemli tarih, ilim ve kültür merkezlerinden biri ve bu günkü Irak`in bassehri.
212-Bagdat Pakti:1955 yilinda Türkiye, Iran, Pakistan ve Ingiltere arasinda kurulan bölgesel savunma isbirligi ittifaki.
213-Bahadir:Altay dillerinde“yigit, kahraman, cengaver” anlaminda kullanilan bir isim ve unvan.
214-Bahaeddin Veled(ö.628/1231):Mevlana Celaleddin-i Rum-i`nin babasi, mutasavvuf.
215-Bahailik:Iran`da Mirza Hüseyin Ali Nuri(ö.1309/1872) tarafindan kurulan ve görüsleri itibariyle Islam kültürüne dayanmakla beraber Islam dairesinden cikmis bulunan bir mezhep.
216-Bahire:Hz.Peygamberin henüz cocukken Suriye`de görüstügü rivayet edilen rahip.
217-Bahran Gazvesi:Hz.Peygamber`in Süleyman ogullarina yaptigi gazve.
218-Bahreyn:Basra körfezinde 35 adadan olusan ülke.BassehriMename.
219-Bahrü`l-Hakaik:Haci Bektasi Veli`nin Makalat adli eserinin 17. yüzyil sairi Hatipoglu tarafindan yapilan manzum tercümesi.
220-Bahti:Osmanli padisahlarindan Sultan 1. Ahmed`in siirlerinde kullandigi mahlas.
80-Baki:Söhret ve tesiri asirlarca devam eden , klasik Osmanli siirine söyleyis gücü kazandiran ve “Sultanü`s-Suara” diye anilmis büyük divan sairi.
221-Balikesir Kongreleri:Istiklal savasi baslangicinda Yunan isgal kuvvetlerine karsi halkin baslattigi direnis hareketlerini teskilatlandirmak üzere Balikesir`de yapilan kongreler.
222-Balkan savasi:Osmanli devleti ile Balkan devletleri arasinda iki safhada yapilan (8 Ekim 1912-29 Eylül 1913)
223-Bamako:Mali cumhuriyetinin bassehri
224-Barbaros Hayrettin Pasa(M.1466-1546):Tarihin büyük denizcisi Hayrettin pasadir.Müstakil devlet ile Osmanli devletine iltihak etti.Kaplan-i Derya olarak Akdeniz`i bir göl halinde devlete kazandirdi.Preveze`de havli donanmasini perisan etti.Besiktas`daki evinde vefat etti ve orada evine defnedildi.
225-Barnana Incili:Ilk dönem Hiristiyanlarindan Aziz Barnaba`nin yazdigi, kanonik inciller`in aksine teslis ve enkarnasyonu reddeden ve Hz.Muhammed`in risaletini müjdeleyen incil.
226-Ba`s:Kiyametin kopmasindan sonra Allah tarafindan ölülerin diriltilmesi hadisesi.
227-Basra:Güney Irak`ta Hz.Ömer tarafindan kurulan bir sehir.
228-Baslik:Evlenecek erkegin kiz tarafina ödedigi para veya mal.
229-Batn-i Nahle Seriyyesi:Müslümanlarin Kureyisliler`e güclerini hissettirdikleri ilk seriyye.
230-Batuhan:Altin ordu Hanligi`nin kurucusu ve ilk hükümdari(1227-1256).
231-Bayram:Dini ve milli acidan özel önemi olan ve topluca kutlanan gün.
232-Beddua ve Lanet:Bir kimsenin basina kötü seyler gelmesi icin yapilan duaya beddua denir.Allah belani versin, tepe tepe üstüne gidesin, gidisin olur, dönüsün olmaz gibi sözler söylemek.Resulullah(sas) Efendimiz:“ben lanetci gönderilmedim“(Müslim, Birr,87)Yapilan bir lanetin(bedduanin) yerine vardiginda haksiz yere yapildigini görünce sahibine dönecegini haber verir.(Tirmizi, Birr,48;Ebu Davud, Edeb,45)
233-Bedevi:Cöl ve vahalarda develeriyle birlikte konar göcer olarak yasayan Araplar`a verilen ad.
234-Bedir-Uhud-Hendek savaslari:Bedir Medine`ye 60 km. Mesafededir.Islam`da ilk savas burada yapilmistir.Bedir savasinda(624) 14 sehit,70 düsman kayip 70 de esir alinmistir.Uhut savasinda 70 sehit, 22 düsman ölmüstür. Hendek savasinda 6 sehit, 8 düsman ölmüstür.Uhut sehitlerinin cenaze namazlari kilinamamisti.Veda haccindan döndükten sonra Uhud sehitlerini Peygamberimiz ziyaret etti.Namazlarini kildi.(Tecrid Tercemesi, c.11,sh.4)
235-Bektas Veli:Asi adi Seyyid Muhammed bin Ibrahim Ata`dir.Hicri 680 senesinde Horasan`in Nisabur sehrinde tevellüd,773`de Anadolu`da Kirsehir`de vefat etti. Haci Bektas denilen yerdedir.Seyh Lokman-i Horasan`inin halifesi idi.Bu da seyh Ahmet Yesevi`nin halifesi idi.Bu da Yusuf Hamedan`inin halifesi idi.Haci Bektasi veli, sultan Orhan ile sohbet etti.Yeniceri askeri alanlara“Bektasi“denildi.Bu mübarek, iyi Bektasilar zamanla azaldi, 1300`den sonra hic kalmadi.Günümüzdeki Bektasi tarikati, asliyetini kaybedip, dogru yoldan ayrilmis durumdalar.
236-Bektasilik:13.Yüzyilda Kalenderilik icin tesekküle baslayip 15. yüzyilin sonlarinda Haci bektas-i Veli an`aneleri etrafinda Anadolu`da ortaya cikan bir tarikat.
237-Beled süresi:Insanin dünya hayatinda mesakkat icinde bulundugu, inanan ve inanmayan insanlarin durumlari beyan edilmistir.
238-Belkis: Kur`an`da tevhid dinini kabul ettigi bildirilen Sebe meliki.Sebe hükümdarindan olan bir kadindir.Süleyman aleyhisselam zamaninda yasamis, onunla mektuplasmis, Hz.Süleyman aleyhisselamin davetini kabul edip putperestligi(günese tapmayi terketmis ve tek Allah inancina kavusmustur.
239-Bedir:Mekke ve Medine arasinda es-Safra vadisinin tarafinda bir subasi.Islam`da ilk savas burada cereyan etmistir.Bedir medine`ye 60 km. mesafededir.Hz.Peygamber ile Mekkeli müsrikler arasindaki ilk savas.
240-Behcetü`l-Fetava:Seyhülislam Yenisehirli Abdullah Efendi`nin(2/624) fetvalarini toplayan eser.(ö.1156/1743)
241-Behcetü`l-Hadaik:Eski Anadolu Türkce`sinin ilk dönemine ait bir vaaz kitabi.
242-Ben ve ötesi:Necip Fatil Kisa Kürek`in(ö.1983) ücüncü siir kitabi.
243-Berlin Antlasmasi:Osmanli devleti ile Ingiltere, Fransa,Rusya, Almanya, avusturya ve Italya devletleri arasinda 13 Temmuz 1878`de imzalanan antlasma.
244-Berzah:Sözlükte“engel“ anlamina gelen „Berzah“, ölüm ile baslayip, yeniden dirilmeye kadar gecen sureyi ifade eden dini bir terimdir.Insanlarin ölüm anindan itibaren ruhlarin gittigi ve kiyamete kadar gecici olarak bulundugu yer.
245-Besmele:Rahman ve rahim olan Allah`in adiyla anlamina gelen „Bismillahirrahmanirrahim“ cümlesinin adidir.Besmeleye „Allah`in adini anmak“ anlamina gelen „tesmiye“ de denir.Besmelede yüce yaraticinin üc ismi gecmektedir.Allah,Rahman ve Rahim.Besmele ceken Kur`an okumus ve Allah`i anmis olur.Yahudilikte besmele karsiligi“ba-sem Yahve“(yahve`nin adiyla)“ ifadesi, tanri adi olan Yahve kelimesinin gelisi güzel agiza alinmasi yasak oldugu icin ba-sem seklinde kisaltilarak kullanilir.Hiristiyanlar Hz.Isa`yi tanri saydiklari icin sadece“Rab Isa`nin adiyla“ ibaresini kullanirlar.Kur`an `da besmele;Hz.Nuh`un Tufan baslarken gemiye binenlerin“Allah`in adi ile binmelerini istedigi“(Hud:11/41).Hz.Süleyman`in Sebe melikesine(kiraliceye) gönderdigi mektuba“rRahman ve Rahim olan Allah`in adiyal baslanmis oldugu“ 8Neml:27/30) bildirilerek, mesru ve önemli islere ortak besmele ile baslamanin tüm ilahi dinlerin ortak özelliklerin oldugu ima edilmistir.
246-Besir:Hz.Peygamber icin kullanilan isim veya sifatlardan biri.
247-Betul:Hz.Meryem vr Hz.Fatima icin kullanilan“iffet ve namauslu kadin“ anlaminda bir sifat.
248-Bey`atürridvan:hicretin 6. yilinda ashabin Hudeybiye´de Hz.Peygamber`e yaptiklari biat.
249-Beyazid-i Bestami(h.188-161):Ehl-i sünnet ve cemaatin büyük alimlerinden büyük bir evliyadandir. Iran`in Bestam sehrinde dogmustur.Künyesi, Ebu Yezid Fayfur bin Isa El-Bistami`dir.Cafer-i Sadik`tan .. sene sonra dünyaya gelmis ve ondan üveysi olarak feyz almistir.Bekar olarak yasamistir.
250-Beyin Göcü:Yetistirilmesi icin büyük kaynak gerektiren veya yetistigi halde istihdam edilemeyen bilim adami, hekim,mühendis v.b. gibi vasifli insan gücünün daha gelismis bir ülkeye göc etmesi.
251-Beylerbeyi:Osmanli tasra teskilatinda en büyük idari birim olan eyaletin askeri ve idari amiri.
252-Beytullah:Allah`in evi demektir.Kabe icin kullanilmaktadir.Kabe`ye Beytullah(allah`in evi9 denilmesi, onun sirf Allah´a ibadet icin yapilmasindan , orada sadece Allah´a ibadet edilmesinden dolayidir.
253-Beytü`l-haram:Mekke`de Kabe`nin bulundugu sahadaki caminin adidir.Bu haram denilmesini o sahaya saygi ve tazim göstermek vacip oldugu icindir.Kendisine karsi saygisizlik caiz olmadigindan dolayi Mekke`de Belde-i haram denilmistir.
254-Beytülizze:Kur`an-Kerim`in bir bütün halinde indirildigi ve dünya semasinda bulundugu rivayet edilen yerin adi.
255-Beytül-Mamur:ssemada, icinde meleklerin ibadette bulundugu rivayet edilen mabed.Peygamberimizin , mirac hdisesinde 7.kat semada, mescid-i haram ve mescid-i Aksa`dan sonra ugradigi, meleklerin kiyamete kadar hayatlarinda bir defa sira gelerek tavaf ettikleri 7.kattaki mescidin adi.Yer yüzünde müslümanlarin kiblesi ;Kabe-i Muazzama`dir.
256-Beyti- Makdis :Mukaddes ev, Küdus`deki Mescid-i Aksa.
257-Beytülmal:devlet hazinesi, devlete ait mal varliginin bütününü ve bununla ilgili idari-mali kurum.
258-Beytülmidras:Yahudilerin dini egitim ve ögretim yaptiklari yer.
259-Bezm-i Elest:Allah`la yaratilislari sirasinda insanlar arasinda yapildigi kabul edilen sözlesme icin kullanilan bir tabir.Cenab-i Hak, ruhlari yarattigi zaman „Ben sizin Rabbiniz degilmiyim?“ diye sormustur.Bu soruya ruhlar, “Evet, sen bizim Rabbimizsin” diye cevap vermistir.Iste bu sahit tutma olayina”Bezm-i Elest” adi verilmistir.
260-Bi`dat:Resulullah`in sünnetine, dini hükümlerine, sahabe ve tabiinin hepsinin görüslerine muhalif olarak sonradan meydana gelen görüs ve amel anlamina gelinr.
261-Bilal-i Habes:Ibn-i Rebah.Künyesi Ebi Abdullah veya Ebu Abdilkerim`dir.Peygamberimizin ilk müezzini olan sahabe.Medine de ilk defa sabah ezanini, Mekke`nin fethinde Kabe`de ögle ezanini okudu.
262-Bilmen, Ömer Nasuhi(1883-1971):Besinci diyanet isleri baskani, fikih ve tefsir alimi.
263-Bina-i Salat:Namazi bina etmek.
264-Birgivi(8ö.981/1573):cesitli sahalarda eser veren büyük Türk alimi.
265-Bi`rieris:Medine`de Kuba mescidi yaninda Hz.Peygamber´in mührünün düsüp kayboldugu kuyu.
266-Birinci Dünya Savasi:1914-1918 yillari arasinda dünyanin cesitli kitalarinda bir cok devletin iki gruba ayrilarak yaptigi o zamana kadar benzeri görülmemis büyük savas.
267-Bi`set:Muhammediye:Peygamberin,peygamberlikle gönderilisi.
268-Börekci, Rifat(1860-1941):Ilk diyanet isleri baskani.
269-Budizm:Buda`nin milattan önce 6. yüzyilda Hindistan`da kurdugu din ve felsefe sistemi.
270-Buharinin serhleri:Askalani-fethul bari, Kastallani-irsadüs-sari,ayni-umdetü`l Kari.
271-Buhtunnasr:Milattan önce 605-5622 yillari arasinda hüküm süren, Yahuda devletini ortadan kaldirarak Kudüs´ü ve süleyman mabedi´ni yakip yikan Babil krali.
272-Burak: Mi`rac gecesinde Hz.peygamber`i tasidigi icin rivayet edilen binek.Peygamberimizi mirac gecesinde tasiyan binek.Sevgili Peygamberimizin (sas)Mirac gecesinde binmesi icin tahsis edilen bir binek atidir.Buna Burak isminin verilmesi y renginin son derece parlak oldugu ya da hizli gidisi berk(simsek`i) andirdigi icindir.
273-Buruc suresi:Allah`in kuvvet ve azameti ile sifatlari aciklanmis müminlerin nimetleri, kafirlerin akibetinden bahsedilmektedir.
274-Buvat Gazvesi:Hz.Peygamber`in ilk gazvelerinden biri.
275-Caiz:Zatina nisbetle varligi ve yoklugu esit olan anlamindaki akli hüküm.
276-Cakarta:Endonezya cumhuriyetinin baskenti.
277-Cami:Akaid, ahkam, zühd, edeb, tefsir, fitneler, menakib konularindaki hadisleri toplayan eserlere denir.Mesela;Buhari`nin sahihi.
278-Cami:Toplayici, toplayan, kaplayan, müslümamlain ibadet gayesiyle toplandiklari yer, ma´bet.Kur`an`da, hadislerde ve ilk tarihi kaynaklarda cami yerine mescid kelimesi gecmektedir.Mescid, secde edilen yer anlaminda bir mekan ismidir.Bati dillerinde kullanilmakta olan “mosguee” ve benzeri terimler mescidin degisik telaffuzundan dogmustur.Ilk camiler;Hz.Adem(as)`in yeryüzüne ilk geldigi yer olarakkabul edilen Serendip(seylan) adasinda kendisine ait bir mescid oldugu rivayet edilir.(Ibn Haldun, Mukaddime, Beyrut 1967,635).Kur`an`in bildirdigine göre insanlarin tümü icin yapilan ilk ma`bet Kabe`dir.Kabe`yi icine alan genis sahaya”Mescid-i Haram” denilir.Kabe`den sonra Mescid-i Aksa yapilmistir.Bu iki mescid, ilk banileri olarak bilinen Hz.Ibrahim (as) ve Süleyman (as) `dan cok öncelere dayanmaktadir.(Buhari,Enbiya,40;Ibn Mace, Mesacid,7;Ahmed bin Hanbel,5,150-157). Islam`in ilk yillarinda müslümanlar Kabe`de namaz kilamadiklarindan Erkam b.Ebi`l-Erkam`in evinden sonra ilk mescid, Ammar b.Yasir`in gizlice namaz kilmak maksadiyla evinin bir bölümümde bir yer ayirmasiyla gerceklestirilmisti.Ikinci mescid ise hicretten evvel Hz.Ebubekir(r.a)`in kendi evinde insa ettirdigi mescid.Hz.Ebubekir(ra),Habesistana`a hicret etmek istemisti.Onun Mekke`den ayrilmasi ve bir coklarini endiselendirdi.Zengindive Mekke`nin ekonomisine büyük bir katgisi vardi.Bunun üzerine Ibn Dagunna adinda bir Mekkeli, onu himayesine aldi.Mekkeden ayrilmasina engel oldu.Ibn Dagunna`nin bir sarti vardi.Namaz ve ibadetlerini harem-i Serifte yapmayacak Hz.Ebubekir , gizlice yapacakti.Iste bu anlasma üzerine o, evinin avlusunu mescid edinmisti.Islam`da Hz.Peygamberin umuma acik olarak ashabi ile birlikte namaz kildigi ilk mescid hicret esnasinda insa edilen Kuba Mesciddidir.Hicretten sonra Hz,peygamber Medine`de Mescid-i Nebevi`yi insa etti.Sonralari Medine de dokuz mescid daha yaptirilmistir.Mescid-i Nebevi`den sonra icinde Cuma namazi kilinan ilk mescidin Abdi Kaysogullari ülkesindeki Cuvasa Mescididir.Cunasa, mekke ve Medine yöresinde olmayip, bu günkü Riyad ve Zahran arasindadir.
279-Caiz:Yapilmasindan dini bakimdan bir sakinca olmayan seydir.
280-Calut:Hz.Davud tarafindan öldürülen ünlü bir savasci.
281-Cebrail: Ilahi emirleri meleklere ve peygamberlere ulastiran vahiy melegi.Dört büyük melekten birinin ismi olup,Peygamberlere vahiy getirmekle görevlidir.Kur`an`da bu melegin ismi Cibril,Ruhu`l-Kudüs, Ruhu`l-Emin, Ruh ve Rasul seklinde gecmektedir.cebrail, Peygamberimize asli seklinde iki kere görünmüstür.Biri Hira magarasinda ilk vahyi getirdigi zaman, digeri de Mirac`da“Sidretü`l-Münteha“ da gercejklesmistir. Bazen de Rasulullah`a insan sekilinde ashabtan yüzü nurlu olan Dihye el-Kelbi suresinde görünmüstür.(Dini Kavramlar Söz.DiB.Sh.85)
282-Cebel-i Nur:Nur dagi demektir.Mekke`de bulunan bir dagin adidir.Hz.Muhammed(sas)`e ilk vahiy, Nur daginin tepesinde bulunan Hira magarasinda nazil olmustur.
283-Cebel-i Tur(Tur-i Sina):Hz.Musa`nin Allah ile bir nevi mulakatta bulundugu mahaldir.
284-Cebriyye: Insanlara ait ihtiyari fiillerin ilahi irade ve kudretin zorlayici tesiriyle meydana geldigini savunan gruplarin ortak adi.Cüz`i iradeyi inkar eden mezhep.Kaderiyye ve Mutezile mezhebine bir tepki olarak dogmustur.Hadiseler, insanlarin iradesine tabi degildir.Kul istedigi seyleri yapamaz, ona iyilik ve kötülügü yaptiran Allah`tir.Kaderiyye ise kulun elindedir.Dileyen kendini hidayete götürür, dileyen sapikliga gider.Ehl-i sünnet inancina göre ise, kulun istegine bagli olan ve olmayan bütün fiilerini yaratan Allah`tir.Kullara cuzi irade verilmistir.
285-Cehennem:Inkarcilarin ve günahkarlarin ahirette cezalandirilacaklari yer.
286-Celali isyanlari:16.ci ve 17.ci yüzyillarda Osmanli idaresine karsi Anadolu da meydana gelen isyanlarin genel adi.
287-Celali takvimi:Büyük selcuklu sultani Meliksah tarafindan hazirlatilan günes takvime verilen ad.
288-Celle celalühü:O`nun sani yücedir.Allah Teala hakkinda kullanilan bir saygi ifadesi.
289-Celle sanuh:”Sani yüce olsun.” Manasinda Allah fafzinin gectigi yerde zikredilen bir saygi ifadesi.
300-Celse:Iki secde arasi oturmaktir.Namazda iki secde arasinda bir defa „sübhane rabbiyel-azim“ diyecek kadar oturmaya denir.Bu oturus, namazin tadil erkenindandir.
301-Celuha savasi:Hz.Ömer devrinde Irak`ta müslümanlarla Sasaniler arasinda cerayan eden meydan muharebesi.
302-Cemel Savasi:Hz.Ali ile Hz.Aise arasinda cerayan eden savas(36/656).Hicri 36. senesinde vuku bulan, elem verici ilk muharebedir.Hz.Aise, Hz.Talha ve Hz.Zübeyr`in 30.000 bin,Hz.ali`nin 20.000 .netice de her iki taraftan 10.000 sehid ediliyor.
303-Cenaze namazi:Cenaze namazi farz-i kifayedir.Rükünleri;4 tekbir, kiyamdir.Vacipleri; Namazin sonunda iki tarafa selam vermekten ibarettir.Cenaze namazinin sünnetleri;Cenaze namazi kildiracak imamin cenazenin gügsü hizasinda durmasi, sübhane duasini okumasi,Allahümme salli ve barik dualarini okumasi,ölü icin dua etmesi.Cenaze ve tilavet secdesinde gülmekle abdest bozulmaz, cenaze namazi ve tilavet secdesi bozulur.Cenaze namazinda cemaat sart degildir.YALNIZ BIR KADIN BILE KILSA NAMAZ SAHIHTIR:
304-Cehennem:Kelime olarak“ derin kuyu“ anlamina gelir.Ahirette kafirlerin sürekli olarak, günahkar mü`minlerinde günahlari ölcüsünde gecici olarak cezalandirilacagi azap yeridir.
305-Cennet:Bütün dini inanilara göre müminlerin ölümden veya kiyametin kopmasindan sonra sonsuz mutluluk icinde yasayacaklari yer.Kelime olarak „bahce, bitki ve sik agaclarla örtülü yer“ anlamina gelir.Cesitli nemetlerle bezenmis olan mü`minlerin icinde ebedi kalabilecekleri ahiret yurdudur.
306-Cerh ve Ta`dil;Hadis ravilerinin dini ve ilmi yönden tenkidini konu edinen ilim.
307-Cevamiu`l-Kelim:Hz.Peygamber`in veciz sözlerini ve kendisinin veciz konusma özelligini ifade eden bir tabir.
308-Cevsen:Ehl-i beyt tarikiyle Hz.Peygambere nisbet edilen iki duanin adi.
309-Cilbab:Bastan asagi örten carsaf,ferace,car gibi dis görünüsün adidir.(Elmali,Hak dini Kur`an Dili,6,3027)
310-Cihar-i Yar-i Güzin:Farsca 4 anlamina gelen cihar,dost dost anlamina gelen güzin kelimelerinin birlesmesinden meydana gelmistir.4 seckin dost, 4 halife, Hülefa-i Rasidin:Hz.Ebubekir, Hz.Ömer, Hz.Osman, Hz.Ali (radiyallahu anhum).
311-Ci`rane:Huneyn Gazvesinde elde edilen ganimetlerin dagitildigi yer.
312-Circis:Müslümanlar tarafindan salih bir kimse veya nebi olarak kabul edilen kisi,hiristiyanlara göre ise St.George diye bilinen aziz.
313-Civitler:Katolik Hiristiyanligin Isa Cemiyeti d denilen ikinci büyük tarikati.
314-Cizye.Islam devletindeki gayri müslim tebaanin erkeklerinden alinan bas vergi.
315-Cudi dagi:Kur`an-i Kerim`e göre Hz.Nuh`un gemisinin tufandan sonra üzerine oturdugu dag.
316-Cüneydi Bagdadi:Ilk devir sufiligin en güclü temsilcilerinden olan meshur sufi.
317-Cüveyriye bint Ebu Süfyan:Hz.Peygamber`in baldizi, kadin sahabi.
318-Cüz:Kur`an-i Kerim`in yirmi sayfadan olusan otuz bölümünden her biri.
319-Cüneyd-i Bagdadi;Kücük asker anlamina gelen Cüneyd(H.207-2989.Safi hazretlerinin talebelerinden ders almis,otuz defa hacca gitmistir.
320-Cüzi irade:Külli iradenin, baska bir ifade ile irade gücünün kullanilmasidir, yani herhangi bie seyin yapilmasi veya yapilmamasi siklarindan birinin tercidir.
321-Cuma hutbesinin farzlari:Vakit,Allah`i zikretmek.
322-Cuma selamligi:Cuma namazi dolayisiyla padisahlar icin yapilan törene verilen ad.
323-Cizye :Vergi.Gayr-i müslim vatandaslardan alinan bas vergisi.
324-Cagri Bey:Büyük Selcuklu devletinin kurucularindan.
325-Cah-i Yusuf:Hz.Yusuf`un kardesleri tarafindan icine atildigi kuyu.
326-Cakmak ,Fevzi(1876-1950):Taninmis Türk askeri ve devlet adami.
327-Caldiran Savasi:yavuz Sultan selim ile safevi hükümdari sah Ismail arasinda caldiran ovasinda 23 Agustos 1514`de yapilan meydan savasi.
328-Canakkale Muharebeleri: 1.Dünya savasi icinde 3 Kasim 1914-9 Ocak tarihleri arasinda canakkale bogazinda cereyan eden savaslara verilen ad.
329-Cantay, Hasan Basri(1887-1964):Kur`an-i hakim ve Meali Kerim Kur`an tercümesiyle taninan son devir din alimi.
330-Can:Hiritiyanlikta ayin vaktini haber vermek üzere kullanilan alet.8. yüzyilda piskopaslar tarafindan kullanilan ca „ mukaddes su „ ile yikanan can kilisenin asli unsurlarindan sayilmaya baslanmistir.Hadislerde“ceres“ kelimesi gecmektedir.
331-carmih:Hiristiyanlarin Hz.Isa icin söz konusu ettikleri, tarihin cesitli dönemlerinde uygulanan bir idam sekli..
332-Carsaf:Tesettür amaciyla giyilen kadin sokak kiyafeti.
333-Caryar:Hz.Peygamber`den sonra halifelik görevini üstlenen Hz.Ebu Bekir, Hz.Ömer, Hz,Osman ve Hz.li icin özellikle sünni müslümanlar tarafindan kullanilan bir tabir.
334-Celebi:Asil, zarif, okumus, bilgili kimseler icin kullanilan bir unvan.
335-Cerkez them(ö.1949):Milli mücadele`de önce hizmetleriyle daha sonra muhalefetiyle taninan kuvayi seyyare kumandani.
336-Cesme Vaka`asi:Akdenizde faaliyet gösteren Rus donanmasinin 1770`de Cesme Limani önlerinde Osmanli donanmasini yaktigi deniz savasi.
337-Ceyrek:Mecidiyenin dörtte birine verilen ad.
338-Cinar Vak`asi:4. Mehmet devrinde 1656`da yenicerilerle sipahilerin Istanbul`da cikardiklari isyana verilen ad.
339-Ciragan Vak`asi:Ciragan vak`asinda göz hapsinde tutulan 5.Murad`i kacirma tesebbüsü.
340-Cile:Necip Fazil Kisakürek`in (ö.1983) siirlerini topladigi kitap.
341-Cöle Inen nur:Necip Fazil Kisakürek`in(ö.1983) Hz.Muhammed(sav)`in hayatina dair eseri.
342-Cilehane:Tekkkelerde cile doldurulan yer, cile cekilen yer.
343-Dabbetü`l-arz:Kiyamet alametlerinden biri olarak kabul edilen yaratik.
344-Dandanakan Savasi:Selcuklular ile Gazneliler arasinda 431`de(1040) cereyan eden ve Selcuklu Devletinin kurulusunu saglayan savas.
345.-Danyal:Kitab-i Mukaddese göre beni Israil Peygamberlerinden olan kutsal kitap yazarlarindan biri.
346-Daru`l-erkam:Mekke döneminde sikintili yillarinda Islai teblig faaliyetlerinde merkez olarak kullanilmis ev.Hz.Peygamber`in bi`setin ilk yillarinda Mekke`de islamiyeti teblig ettigi ev.
347-darüleytam:Balkan ve 1. Dünya savaslarinda kimsesiz olan cocuklari barindirmak ve bir meslek edindirmek amaciyla kurulan müesseselrin adi.
348-Darülhadis :Hadis evi,hadis ve hadis ilimlerinin ögretildigi yer.Hadis ögrenimi icin kurulan müessese.
349-Darül harb.islam hukukunun yürürlüte olmadigi yer.
350-Darülhikme:Fatimilerin propaganda amaciyla Kahire´de kurdugu kütüphane.
351-Daru`n –Nedve:Mekke sehri meclisi.
352-Darü`l Islam:Islami hükümlerin acikca icra edildigi veya müslümanlarin islami hükümleri icra imkanlarina sahip oldugu ülkelere „ darü`l-Islam“; bunun aksi olan ülkelerde“darü`l-harb“ denir.Nüfusun ekserisi müslüman olan ülkelerde „Darü`l-Harb“ sayilmaz.Bu itibarla, Türkiye“Darü`l-Islam“ `dir.
353-Dehriyye:Alemin ezeli oldugunu ve bir yaraticinin bulunmadigini savunan materyalist felsefe akimi.Dehri;Dünyanin sonsuzluguna inanip, ahireti inkar eden kimse.Materyalist.
354-Delailu`l Hayrat:Hz.Peygamber icin kullanilan salavat-i serifleri toplayan kitaplarin adidir.
355-Delailu`n-Nübüvve:Peygamberlik müessesini, özellikle Hz.Muhammed`in peygamberligini ispatlamak amaciyla yazilan eserlerin ortak adi.
356-Darülaceze:Kimsesiz cocuklari, yasli ve muhtaclari barindirmak amaciyla 1896`da istanbul`da acilan bir hayir kurumu.
357-Darülelhan:Osmanli devletinde kurulan ilk resmi musiki mektebi.
358-Darussafaka:Öksüz ve yetim müslüman cocuklari okutmak icin ce`miyyet-i Tedrisiye-i Islamiyye tarafindan 1873 yilinda Istanbul`da acilan mektep.
359-Darüttibaa:osmanli topraklarinda ve Islam aleminde kurulan ilk matbaaya verilen ad.
360-Davud:Israilogullarina gönderilen ve kendisine Zebur verilen peygamber.
361-Deccal:Ilahi dinlerde kiyamet alametlerinden sayilan ve insanlari dogru yoldan saptirmaya calisacagi olagan üstü güclere sahip kisi.
362-Dede Korkut:Türk edebiyatinda kendi adiyla anilan hikayelerin anlaticisi yari efsanevi bilge kisi.
363-Dersiam:Medreselerde ögrencilere,camilerde halka acik ders verme yetkisine sahip müderris icin kullanilan unvan.
364-Deplasyon:Bir ekonomi de toplam arzin, toplam talepten cok olmasidir.(Eflasyonun tam tersi.)
365-Dersaadet:Istanbul`a verilen adlardan biri.
366-Determinizm:Kainatta olup biten her hadisenin maddi veya manevi sebeplerin zorunlu sonucu oldugunu ileri süren felsefi doktrin.
367-Devsirme:Osmanli devletinde cesitli hizmetlerde kullanilmak üzere Osmanli tebaasi bazi hiristiyan cocuklarin bir kanun dahilinde tiplanmasi isi(Pencik Kanunu ile)
368-Dicle:Türkiye topraklarindan dogup Irak`ta denize ulasan akarsu.
369-Dimyat:Asagi Misir`da sehir ve bu sehrin merkezi oldugu il.
370-Dinler Tarihi:
-Sihizm:M.S. 6. yüzyilda Hindistan`da kurulmus, kurucusu Guru Nanak`tir.Sihizm, Islam`in ve Hinduizm`in bir takim prensiplerini birlestirerek olusturulan inanc sitemidir.
-Budizm :M.Ö 6. yüzyilda Hindistan`da ortaya cikmistir.
-Teoizm:Cin dinleridir.M.Ö . 6. yüzyilda ortaya cikmis, kurucusu Lao Tacu.Kutsal kitabi Tao-Te-King
-Zerdüstlük:M.ö. 6.yüzyilda Iran`da ortaya cikmis, kurucusu, Zerdüsti`dir.Tanrisinin adi Ahura Mazdah`tir.Bu dine Mahehizm`de denir.
-Yahudilik:Yahudi dinine mensup Israil`de 5, Amerika`da 6, toplam nüfusu 25 milyondur.% 90“ni Sefarad (Ispanya) gigerleri Askenaz`dir.Yahudiler icin;Ibrani, Israili,musevi,yahudi isimleri kullanilir.Yahudilerin ibadet yerlerine Sinagog denir.Museviler Tora adi verilen Tevrat`a inanirlar.Diger önem verdikleri kitap da Talmud`dur.Tevrat`in bölümleri;Tekvin,cikis, leviler, sayilar, tesniye, yesum`un kitabi ile 6 bölüm.Musevilerin önemli sembolleri ise; 7 kollu sam`dan, ve 6 köseli yildiz.yahudi erkekler, sinagog`larda baslarina örttükleritakke´ye Kipa denir.Yahudiler, cocuk dogumdan 8 gün sonra sünnet ettirilir.Türkiye`deki Yahudilerin ysal temsilcilerine Hahambasi denir.Yahudilikte ibadet merkezidir.Toplu ibadet 13 yasina girmis en az 13 kisi ile yapilir.Askenaz;Orta ve dogu yahudileri ile bunlarin soyundan gelenlere verilen addir.Osmanli döneminde Yahudiler arasinda meydana gelen önemli olay Sabatay Selvi`dir.
-Hiristiyanlik:Mektuplari yeni ahid icinde yer alan ve kutsal kabul edilen kisi aziz paul`dur.Hiristiyanlik inancina göre Hz.Isa´nin insanlik icin bir”Kurtulus Fidyesi” olmustur.Dört incil;Matta, nmarkos, luka ve yuhanna`dir.Bu dört incil`in ilk ücüne sinoptik denir.Katolik kilisesinin merkezi, Roma yakininda bir devlet olan Vatikan`dir.Ortadoks`un merkezi, Istanbul Fener Patrikhanesidir.11 yüzyilda kesin olarak Katolik kilisesinden ayrildi.Kur`an.-i Kerim`de Hiristiyanlar icin Nasran(Nasara) kelimesini kullanir.Reform hareketini Alman papazi Martin Luther baslatti.Hiristiyanligin temel ilkeleri;Asli günah, kurtulus,ahit, mesihcilik, teslis.Hiristiyanlarin yillik ibadetleri;Noel, paskalya.Katolik din mezhep din adamlarina papa, kardinal,piskoposlar,rahipler denir.Ortodokslarin ruhani lideri patriktir.Bu günkü Hiristiyanligin kurucusu Pavlos sayilir.Ökümenizm; Kiliselerin evrensel birligini saglar.Bu gün toplam hiristiyan nüfusu 1.750.000.000 dolaylarindadir.Türkiye `de misyonerlik faaliyetlerinde bulunanlar;Hiristiyanlar, yahova sahitleri, bahailer, hinduler, budistler. Günümüzde,Türkiye`de misyonerlik faaliyetlerinde öne cikan Hiristiyan guruplar; Adventistler, Babdistler, Presbiterler, Mesih inanlilar.Türkiye`de faaliyet gösteren diger dini guruplar; Mormonlar, Maonlar, Yehova sahitleri, Bahailer.Dünyada dinlerin nüfus durumu:Müslümanlar 1.250.000.000, hiristiyanlar 1.750.000.000, yahudiler 26.000.000, konfücyüscülük 350.000.000, taoizm 50.000.000, hinduiz 750.000.000, sihizm 15.000, zerdüstlük 500.000.000.
371-Din:Din, akil sahiplerini kendi hür iradeleriyle en iyiyye, en dogruya ve en güzele ulastiran ilahi bir kanundur.
372-Diplomatik:Belgelerin özelligini inceleyen bilim dali.
373-Dirhem :Osmanli zamaninda kullanilan 4.8 gram olan agirlik.Bir agirlik ölcüsü ve gümüs para birimi.
374-Divan:Islam devletlerinde resmi islerin görüsülüp karara baglandigi meclis ve buna bagli devlet daireleri.
375-Divan edebiyati:Türk edebiyatinin islam medeniyeti dairesinde Arap ve fars edebiyatlari yaninda meydana getirdigi büyük edebiyat kolu.
376-Düldül : Hz.Peygamber`e Muvakkis tarafindan hediye edilen katir.Peygamberimizin Hz.Ali`ye verdigi beyaz at.
377-Dünyanin Yedi Büyük Harikasi:Mzusolo`un mezari, artemis tapinagi,rodos heykeli,zeus keykeli, iskenderiye feneri,gize tapinagi, babil`in asma bahceleri.(Büyük Kültür Ansik. C.4,sh.1590).Avrupa kaynaklarina göre meshur olmus yedi büyük eser sunlardir.Misir pramitleri,babil`de semiramis`in asma bahceleri,zeus`un heykeli,rodos heykeli, efes`de artemis-Diane mabedi,Bodrum(Halikarnas) da mosokusun türbesi, Iskenderiye deniz feneri.
378-Duha süresi:Fetreti vahiyden sonra peygamberimizin mahzuniyetini gideren ve ona müjdeler veren mübarek bir süredir.
379-Dursun Fakih(ö.726/1326`den sonra):Osman Gazi adina ilk hutbeyi okuyan kadi,alim ve sair.
380-Dürzilik:Fatimi halifelerinden Hakim Biemrillah döneminde(996-1021) Vezir Hamza b.Ali tarafindan kurulan asiri bir firka.
381-Düyun-i Umumiyye:Osmanli genel borclarina ve bunlarin ödenmesi icin kurulan teskilat.
382-Ebabil:Kur`an-i Kerim`de Ebrehe`nin ordusunu helak eden kuslar hakkinda kullanilan bir tabir.
383-Ebrehe:Tarihte Fil Vak`asi olarak bilinen olayin kahramni, Yemen valisi.
384-Ebtah:Mekke ile Mina arasinda bir yer.
385-Ebu Bekir:Ilk müslümanlardan Hülafa-iRasidi`nin birincisi.
386-Ebucehil:Hz.Muhammed`in ve Islam`in azili düsmanlarindan biri.
387-Ebu Eyyub el-Ensari(ö.49/669):Hicret esnasindaHz.Peygamber`i Medine`de evine misafir eden ve Türkiye`de”Eyüp Sultan” unvaniyla anilan sahabe.
388-Ebu Hanife:Hanefi mezhebinin imami, büyük müctehid.
389-Ebu Kebse(ö13/634):Hz.Peygamber`in azatli kölesi.
390-Ebu Eyub el-Ensari:Peygamberimiz, Medine de Neccar ogullarindan Ebu Eyub el- Ensari`ye Hz.Ebubekir`le misafir oldugu sahabe.
391-Ebü`l-Kasim:Hz.Peygamberin künyesi. Araplar arasinda, ilk dogan cocuga nisbetle künye alma ve bu künye ile anilma adeti eskiden beri mevcuttur.Peygambaerimiz de Hz.Hatice`den olan oglu Kasim`a nisbetle Ebü`l-Kasim künyesini almistir.(Islam Ansk. Cilt.10,sh.332, TDV)
392-Ebu Leheb:Peygamberimizin amcasi olmasina ragmen ona düsmanlik edenlerin en basinda geliyordu.Karisi Ümmü Cemil de bu düsmanliginda kocasina katilir, hatta zaman zaman dikenli calilar tasiyip H.Peygamberin gelecegi yollara dökerdi.“Tebbet süresinde“ , bunlarin hem bu düsmanliklari, hem de bu yüzden ugrayacaklari azap dile getirilmektedir.(Diyanet Meali, Sh.602)
394-Ebu Mahzure(ö.59/678-79):Mescid-i Hram`in müezzini.
395-Ebu Musa el-Es`ari(ö.42/662-63):Hakem vak`asinda Hz.Ali`yi temsil eden fakih sahabi.
396-Ebu Talib:Hz.Peygamber`in amcasi(ö.619)
397-Ebu Türab:Hz.ali`nin lakabi.
398-Ebu Yusuf(ö.182/798):Ebu Hanife`nin önde gelen talebesi, müctehid , hukukcu ve ilk kadilkudat.
399-Ebubekir Efendi:Osmanlilar tarafindan dini egitim vermek üzere Güney Afrika`ya gönderilen Hanefi alimi.
400-Ebukubeys:Kabe`nin yaklasik 100 m. dogusunda bulunan kücük bir dag.
401-Ebü`l-Esved el-Düeli(ö.69/688):Kur`an-i Kerim`e hareke sistemini getiren ve Arap nahvinin ilk esaslarini tesbit eden alim, sair.
402-Ebü`l –Vefa el-Buzcani(ö.388/998):Trigonometri ilminin kurucusu.
403-Ebüssud Efendi8ö.982/1574):Osmanli Seyhülislam`i, hukukcu ve müfessir.
404-Ebu Rudeyha:Peygamber Efendimizin Mekke`den Medine`ye göc ettiginde orada yapmis oldugu ensar- muhacir kardesligi antlasmasinda Hz.Bilal-i Habesi`ye kardes olarak yazilan sahabidir.
405-Ebva:Hz.Peygamber`in annesi Amine`nin kabrinin bulundugu yer.
406-Ecnadeyn Savasi:Müslümanlarin Suriye ve Filistin`i fethi sirasinda Bizanslilar`la yaptiklari ilk savas(13/634)
407-Ecel-i Müsemma:Allah tarafindan tayin edilmis ömrün sonunda gelen ecel.
408-Ecel-i Kaza:Tehlikeye ugramak suretiyle gelen ecel.
409-Eda:Bir namazi vaktinde kilmaya eda denir.
Huda Rabbim nebim Hakka Muhammeddir Resulüllah, Hem Isalm dinidir dinim, kitabimdir kelamullah,Akaidde, Ehl-i sünnet oldu mezhebim, hamdolsun, Amelde, Ebu Hanife mezhebi, mezhebim vallah.(I.Hakki Erzurumi)
410-Edebali(ö.72671326):Ilk Osmanli kadisi ve musavvuf.
411-Edebiyat-i Cedide:Türk edebiyatinda 1896-1901 yillari arasinda faaliyet gösteren edebi topluluk.
412-Edeb:Edeb, güzel ahlak ve terbiyedir.
413-Ed-Din ve`d- devle:Hiristiyan iken ihtida eden Ali b.Rabben et-Taberi`nin (ö.247/861`den sonra)Hz.Muhammed`in Peygamberligini ispat icin yazdigi eser.
414-Edebu`d-Dünya ve`d-Din:Bu eserin yazari Maver`di.
415-EdirneAntlasmasi:1828-1829 Osmanli-Rus savasi sonunda 14 eylül 1829 tarihinde imzalanan antlasma.
416-Efendi:Osmanlilar`da cesitli mevkilerdeki kisilere verilen bir unvan.
417-Efendi daimiz:Padisahlar tarafindan Seyhülislamlar icin kullanilan bir tabir.
418-Ehl-i Beyt:Hz.Peygamber aile fertleri icin kullanilan bir tabir.
419-Ehl-i Kitap:Kur`an-i Kerim`de genellikle yahudiler ve hiristiyanlar icin kullanilan tabir.
420-Ehl-i Sünnet:Hz.peygamber ile ashabin dinin temel konularinda takip ettikleri yolu benimseyenler anlaminda bir tabir.
421-Efalatun(platon):M.Ö.427-347/Aristonun üstadi,sokratin talebesi, eski yunan filozofudur.
422-Egoizm:Bencillik, kendi menfatini ön plana alma.
423-Egzotizm: Baska ülkelerin sanatlarina olan hayranlik.
424-Ehl-i kible:Kabe`ye dogru yönelerek namaz kilmanin farz olusunu kabul eden kimseler icin kullanilan bir kavramdir.
425-Ehl-i sünnet:Peygamberimizin yolunda gidenler.
426-Eimme-i sitte:Eimme-i sitte, hadiste kütüb- ü sitte denen, 6 meshur hadsi mecbuasinin yazarlarina verilen isimdir.
427-Elfiyye:Bazi bilgilerin kolay ögretilmesi ve hatirda tutulmasi icin manzum olarak yazilan 1000 beyitlik eselere verilen ortak ad.
428-Elhamdülillah:Allah`a hamd olsun.
429-Elmalili Muhammed Hamdi(1878-1942):Hak Dini Kur“ an Dili adli tefsiriyla taninan son devir din adamlarindan.
430-El-Hamra sarayi:Ispanya `da Girnata(Granada) sehrine hakim bir tepede insa edilmis olan El Hamra sarayi, kirmizi kil hullanilarak yapildugi icin bu kaleye “El-Hamra “ denilmistir.Islam mimarisininIspanya`daki en önemli ypilarindan biri.
431-Emeviler:Hulefa-i Rasidin`den sonra 661-750 yillari arasinda hüküm suren ilk Islam hanedani.
432-Emin:Islamiyetten önce Hz.Peygambere verilen sifatlardan biri
433.Emir Buhara(ö.922/1516):Islam`da ilk naksibendi tekkesini kuran mutasavvauf.
434-Emir Sultan(ö.833/1429):Bursali meshur sufi,Yildirim Beyazid`in damadi.
435-Emirü`l-Müminin:Islam tarihinde Hz.Ömer`den itibaren devlet baskanlarina verilen unvan..
436-Emperyalizm:bir devletin sinirlarini genisletme politikasi.Gaye, basta memleketlerin zenginlik kaynaklarini ele gecirmek ve insanlari kendi hesabina calistirmaktir.
437-Emsalü`l-hadis:Icerisinde darbi mesel yada mesel bulunan hadisleri derleyen kitaplara”emsalü´l-hadis” denir.
438-Emsalu`l-Kur`an:Kur`an-i Kerim`deki meseleler.
439-Enbiya:”Nebi” kelimesinin coguludur.Nebi ise Peygamber demektir.
440-Enderun:Osmanlilar`da idari ve askeri kadronun yetistirilmesi icin teskiledilen saray egitim kurumu.Osmanli sarayinin teskilati.sarayda devlet adami yetistiren okul
441-Endülüjans:Günahlardan kurtulmak amaciyla kiliseden satin alinan belge.
442-Endülüs:Islam hakimiyetindeki Ispanya.
443-Endülüs Emevi Devleti:Endülüs müslümanlari 711-1492 tarihleri 780 yil boyunca Iberik yarimadasinda hüküm sürmüs; bu dönemde bütün Avrupa`yi ilim ve medeniyet ile tanistirarak, onlarin Rönesans hareketine öncülük etmislerdir,
444-Endülüs:Endülüs, Ispanya`nin güneyinde 8.yüzyil yasamis bir medeniyet, cografya ve imparatorlugun adidir. Önceleri bu devletin adiyla, sonralari bir davanin adi oldu. Fetihlerin yikilisina kadar her safhasinda binbir ibret levhasi tasiyan bir sembldür Endülüs..711 yilinda Tarik bin Ziyad tarafindan fethedildi. 1492 yilina kadar devam etti.
445-Enfal: Genel olarak ganimet, fey veya selep anlamina gelen terim.Kur`an.-Kerim, surelerinden birinin ismidir.Enfal suresinin ilk ayetinde Enfal; Allah`in ihsanlari, lutuflari anlaminda savas ganimetleri demektir.
446-Engizisyon mahkemeleri:Hiristiyanlik`tan uzaklasan veya dini esaslara aykiri davranan kimselri cezalandirmak icin kurulan Katolik kilise mahkemeleri.Kilisenin baskanliginda toplanir, genellikle kilisenin ögretilerine karsi cikanlara ölüm cezasi verirdi.
447-Ensab:Hadis ravilerinin ve muhaddislerin kimliklerini aciklayan ilim dalina ensab” denir.
448-Ensar:Peygamber`e ve muhacirlere yardimci olan Medineli müslümanlar.Peygamberimizi Medineli arkadaslarindan olan ve muhacirlere yardim eden sahabi.
449-Erbain:Kirk sayisi esas alinarak Islami konularda yazilan eserlerin ortak adi.
450-Erbaun:Hadis literatüründe kirk hadis toplayan eserlere denir.
451-Eshab-i Hicr:Salih peygamberin gönderildigi kavim.
452-Esmaü-Hüsna:Allah`in güzel isimleri ve sifatlari.
453-Eshuru`l_hurum:Haram aylar;Zilkade, Zilhicce,Muharremve recep aylari.Araplar bu aylarda savas yapmayi haram sayarlardi.
454-Ertugrul Gazi:Osmanli Devleti`nin kurucusu olan Osman beyin babasi.
455-Esbab-i Nüzul:Tefsir ilminin ayet veya surelerin inis sebeplerini arastiran dali.
456-Esma-i Hüsna:Allah`in isimleri icin kullanilan bir tabir.
457-Etiyopya:Dogu Afrika`da ülke.Eski adi Habesistan.
458-Etnografya :Toplumlarin öz kültürlerini inceleyen bilim dalidir.
459-Evvabin namazi:Aksam namazindan sonra veya kusluk vaktinde kilinan nafile namaz.
460-Eyke halki:Hz.Suayb`in kavmi idi.Eyke, birbirine girmis sik agaclar demktir.Suayb kavmi agaclik bir bölgede yasadigi icin onlara eyke halki denilmistir.
147-Ezan-Kamet:Vakitlerin degil, namazlarin sünnetidir.
148-Ezlam:Cahiliye Araplari`nin fal oklarina verilen ad.
148-Ezvac-i Tahirat:Peygamberimizin ismetli ve iffetli, temiz zevceleri; peygamberimize hanim olma serefine ermis olan kadinlar.Hz.Hatice,Hz.Aise, Hz.Sevde,Hz.Hafsa,Hz.Ümmü Habibe, Hz.Safiye, Hz.Meymune,Hz.Ümmü seleme, Hz.Zeynep binti Cahs, Hz.Zeynep, Hz.Zeynep, Hz.Reyhane ve Hz.Cüveyriye.
149-Fahr-i Kainat:Kainatin övgüsü, serefi;Hz.Muhammed (sas)
150-Fahr:Arap siirlerinde kasidenin bir bölümü.
151-Fahriyye:Klasik sark edebiyatlarinda bir edebi serde sanatkarin kendini övdügü kisim.
150-Faite(Fevait):Vaktinde kilinmamis bir namaza da faite.
151-Faiz:Ödünc islemlerinde ve alisveriste karsiligi bulunmayan hakiki veya hükmi fazlilik.
103-Fakih:Fikih ilminde uzman olan kimselere fakih , cogulu fukahadir.Din bilgini, fikih alimi.
104-Fakirullah:erzurumlu Ismail Hakki`ninmürsidi.
105-Falname:Türk ve Fars kültürlerinde falla ilgili eserlerin genel adi.
106-Farabi(ö.339/950):Islam felsefesini metot, termonoloji ve problemler acisindan temellendiren ünlü Türk filozofi.
107-Faratlit:Incil`de Hz.Isa`nin kendisinden sonra gelecegini müjdeledi kimseye verilen ad.
108-Faruk:Hz.Ömer`in lakabi.
109-
103-Fasik:Allah`a itaat cizgisinin disina cikan kimse demektir. Kelime, Kur`an-i Kerimde“Kafir“, günahkar, yalanci ve kötülük yapan anlamlarinda kullanilmistir.(Diyanet Meali, Sh.4)Ilahi emirlere itaatten ayrilip asi olan mümin ve kafir anlaminda kelam veya fikhi terim.(Islam Ansiklopedisi,Cilt:12)
103-Fatiha suresi:Kur`an- i Kerim`in mukaddimesi durumunda, diger surelerin asli, kökü , tohumu ve Kur`an`in özü durumunda. Allah`i tanimak, haklarin , vazifelerin ve müeyyidelerin kaynagi olarak yalniz O`nun dinini bilmek,yarisindan sonra gelen ayetleri özlü bir duadir.Allah`in verdigi nimetlere hamdediyor, sükrediyor.
104-Fatih:Istanbul`u fetheden yedinci Osmanli padisahi Sultan Mehmet Han`a bu fethinden ötürü verilen ünvan.
104-Fatima(ö.11/632):Hz.Peygamber`in soyunu devam ettiren kizi.
105-Fatima bint Esed:Hz.Ali`nin annesi, sahabi.
106-Fatima bint Hüseyin:Hz.Hüseyin`in kizi.
107-Fatih Tetimmelleri:Sahn-i seman medreselerine talebe yetistirmek üzere kurulan orta ögretim seviyesindeki sekiz maddeye verilen ad.
107-Fecr-i Ati:2.Mesrutiyet`ten sonra tesekkül eden, sanatta ferdiyetciligi ve estetik degerleri benimseyen edebiyatcilar toplulugu.
105-Fecr süresi:Azginlik yapan gecmis ümmetlerin akibetleri ile , on geceye isaret edilmektedir.
106-Fedek:hayber`in fethinden sonra baris yoluyla alinan ve yarisi Hz.Peygamber`e tahsis edilen köy.
107-Feraiz:Islam miras hukukunu inceleyen ilim dali.
108-fetih:Cemaatla kilinan namazlarda imamin yanlis okuyusunu düzeltme veya unuttugu ayeti hatirlatma anlaminda fikih terimi.
109-Fetih:Müslümanlarin ülke veya ehirleri i`la-yi kelimetullah amaciyla Islamiyet`e acmalari, Islam devleti idaresine almalari.
105-Fersah :Bir uzunluk ölcü birimi.5685 metre uzunluk.
106-Fetret:Peygamberimize gelen vahyin bir süre kesilmesi ile ilgili olarak fetret denilmistir.
107-Fetret Devri:Ankara Savasi`ndan sonra Yildirim Beyazid`in ogullarinin birbiriyle saltanat mücadelesi yaptiklaridönem(1402-1413)
108-Fetva:Fikhi bir meselenin dini-hukuki hükmümü aciklayan cevap.
109-Fetvahane:Osmanli devletin`de mesihat makami icerinde fetva islemlerini yürütmekle görevli birim.
110-Fey:Islam devletinin gayri müslim tebaadan aldigi cizye, harac, ve ticaret mallari vergilerinin ortak adi.
106-Ficar savaslari:Islam`dan önce cahiliye devrinde bazi arap kabileleri arasinda haram aylarda meydana gelen ic savas, 4 defa yapilmistir.Peygamberimiz, amcasi Zübeyr ile katildi.Utbe b. Rebia`nin girisimi ile taraflar arasinda baris gerceklestirildi.Bu savas Fil olayindan 25 yil sonra(591) meydana geldi.
107-Figano(ö.938/1532):Divan sairi.
108-Fihi Ma Fih(ö.672/1273):Mevlana`nin sohbetlerinden derlenen eseri.
107-Fil olayi:Kabe`yi yikmak amaciyla Mekke üzerine yürüyen Habes ordusunun Allah tarafindan gönderilen kuslar vasitasiyla imha edilmesi olayi. Ebrehe`nin ilahi bir ceza ile perisan hale düsürülmesi.
108-Filistin Kurtulus Örgütü:Israil isgaline karsi mücadele veren Filistinli direnis grup toplulugu.
109-Firdevsi(ö.411/1020):Iran`in milli destani Sahname`nin müellifi.
110-Fitre:Ramazan ayinin sonunda gücü yeten müslümanin ödemekle yükümlü oldugu sadaka.
108-Filoloji:Dil bilimi.Toplumlarin dillerini inceler.
108-Fitne :Iyi veya kötü seylerle deneme, manevi cöküntü, soyal kargasa ve kaos demektir.
109-Firak-i Dalle:Dogru yoldan ayrilmis, hak yoldan sapmis guruplar, topluluklar demektir.Hariciye,Mutezile,Cebriyye, Murcie, Müsebbihe,Sia.
110-Fikhu`l Ekber:Ebu Hanife`ye nisbet edilen risalesi.
111-Fihu`l-hadis:Hadislerin anlasilmasini ve onlardan hüküm cikartilmasina konu edinen ilim dali.
110-Fikih:Islam ibadet ve hukuk ilmi.
111-Firat:Türkiye topraklarinda dogup Irak`ta Dicle ile birlestikten sonra denize ulasan akarsu.
111-Fizilali`l-Kur`an:Seyyid Kutub`un(ö.1966):Kur`an-i Kerim tefsiri.
110-Fukaha-i Seb`a:Ashab-i Kiram`dan sonra Medine-i Münevvere`de de fetva vermeye baslayan yedi meshur fakihe verilen isimdir.
111-Franklar:Islam dünyasinda Katolik ve protestan mezheplerine ve mensup hiristiyan Avrupalilara verilen.
112.Frenk:Osmanlilarin Bati Avrupalilar hakkinda kullandiklari bir terim.
109-Fravun:Eski Misir hükümdarlarina verilen bir ünvandir.
110-Fuhus:Evlilik disi cinsel iliskiler; dinve ahlak ölcülerine uymayan her türlü asirilik.Medineli yedi tabiin fakihi.
111-Füru:Islam hukukunun ameli-tatbiki bölümünü ve miras hakkinda alt soy hisimlari ifade eden fikih terimi.
110-Gabe Gazvesi(6/627):Hz.Peygamberin Gatafan kabilesi üzerine yaptigi gazve.
111-Ganimet:Gayri müslimlerden savas yoluyla elde edilen her türlü mal ve esirleri ifade eden terim.
110-Garanik olayi:Garanik, arapca da kugu anlamina gelir.Hz.Peygamberin, Mekke döneminin sikintili günlerinden birinde Kabe`de Kur`an okurken , lat, uzza, menat isimli putlardan “Onlar yüce kugulardir, sefaatlari umulur “ diye övgü ile secdeye kapandigi yönündeki carpitilmis bir rivayet oryantalistler tarafindan üzerinde önemle durularak meshur edildiginden , bu olay Garanik olayi diye anilmaktadir.
111-Garibü`l-Kur`an:Kur`an-i Kerim`deki garip lafizlarin tefsirini konu alan ilim dali ve dalda yazilan eserlerin ortak adi.
112-Gasiye süresi:Kiyametin dehsetinden , inanan ve inanmayanlarin niteliklerinden , ahiretteki halleri.
111-Gaye-i hilkat:Yaratilis gayesi.
111-Gazel:Eski siirin en cok kullanilan ve sevilen nazim sekli.
111-Gazi Osman Pasa(1833/1900):Plenve müdafasiyla söhret kazanan Osmanli kumandani ve müsiri.
111-Gazneliler:963-1186 yillari arasinda Horasan, Afganistan ve Kuzey Hindistan`da hüküm süren bir müslüman-Türk hanedani.
111-Gazve ve seriyye:Peygamber Efendimizin bizzat sevk ve idare ettigi savaslara„gazve“ denir.Peygamberimizin gazvelerinin sayisi 27`dir.Seriyye;Ashab-i Kiram `dan bir zatin kumandasi altinda savasa giden az bir kuvvete“seriyye“ denir. Seryyelerin sayisi 44 veya 104`dir.
113-Gazvetü`l-Usre(Tebük Gazvesi):Hazirlik safhasinda büyük güclüklerle(usre) karsilasildigi icin Tebük Gazvesi`ne verilen ad.
114-Gazzali:Esari kelamcisi, safii fakihi, mutasavvuf, filozoflara yönelttigi elestirilerle taninan Islam düsünürü.
112-Gazze:Peygamberimizin bizzat kumandan olarak bulundugu, askeri harekata ve savaslara gazve denilmistir.Bedir ve Uhud gazvekeri gibi.Bilginlerin cogunlugu gazvelerin sayisini 27 seklinde tesbit etmislerdir.Bunlardan 9 tanesinde bilfiil savasilmis, digerlerinde ise carpisma olmustur. Savas vuku bulan gazveler sunlardir:Bedir, Uhut,Müreysi, Huneyn, Hendek, Kureyza, Hayber, Mekke, Taif, ilk gazvesi(623) Ebva veya Veddan, en son ve en fazla askerle(30 bin) ciktigi Tebük gazvesidir.
113-Gelibolu:Canakkale iline bagli oce merkezi.
114-Hayrü`l- Beser:Insanlarin en hayirlisi Hz.muhammed.
114-Hil`at:Halife hükümdarlar tarafindan verilen seref elbise.
115-Hilye:Bilhassa Hz.Peygamber`in fiziki özellikleri, bunlari anlatan edebi eserler ve ayni konuda hüs-i hatla yazilmis levhalar icin kullanilan terim.
116-Himyerler:Milattan önce 115-milattan sonra 525 yillari arasinda Yemen`de hüküm süren Arap hanedani.
117-Hinduizm:Hindistan`in geleneksel dini.
118-Hipokrat:Tibbin babasi sayilan ilkcagin en ünlü hekimi.
119-Hira:Hz.Muhammed`e ilk vahyin geldigi magaranin bulundugu dag.
Hisbe:Islam devletlerinde genel ahlaki, kamu düzenini korumak ve denetlemekle görevli teskilat.
Hittin savasi:Selahaddin-i Eyyubi`nin Haclilar`i bozguna ugrattigi ünlü meydan savasi(583/1187)
120-Hu:Sufilere göre Allah zatina isaret eden ismi.122-Hubbu`n Nebi:Peygamber sevgisi demektir.
121-Hucr b.Adi(ö.51/671):Hz.Ali taraftarligi sebebiyle Muaviye döneminde öldürülen sahabi.
122-Huda:Farsca`da Allah hakkinda kullanilan isimlerden biri.
123-Hulasatü`l-Beyan:mehmet Vehbi Efendinin(ö.1949)Türkce Kur`an tefsiri.
124-Hulefa-i Rasidin(632-661):Hz.Peygamber`den sonra ilk dört halife.
125-GENEL KÜLTÜR(Türkiye –Baskanlik yayinlari)
-Cografi Bölgeler:Türkiye 1941 yilinda 7 cografi bölgeye ayrilmistir.Maramara bölgesi ülke yüzeyinin % 8,5`ini, ege bölgesi % 11`ini, Akdeniz bölgesi% 15`ini, ic anadolu bölgesi % 19`unu,Karadeniz bölgesi % 18`ini, Dogu Anadolu bölgesi ülkenin %21 `ini kaplar.Güneydogu Anadolu bölgesi %9,7`sini kaplar.
-Genel kültür:Sultan Ahmet camii 17.yüzyilda Sultan 1.Ahmet tarafindan 6 minareli olarak yaptirilmis,Istanbul`un semboludur.Anitkabir`in yapimina 1944 yilinda baslanmis(Rasattepe üzerinde) 1953 yilinda tamamlanmistir. 2. Mura ve yavuz Sultan Selim Amasya`da dogdu.Trabzon 1204 yilinda Pontos devletinin baskenti oldu.1471`de Trabzon Fatih Sultan Mehmet tarafindan fethedildi.Kanuni Trabzon`da dogdu.Dogu Anadolunun kalesi Erzurum Dogu Anadulunun kültürel merkezidir. 22 Temmuz 1919 `da Erzurum kongresi yapildi.Kars, Kafkasya kapisi olarak bilinir.KARS ; Ruslar tarafindan 1828,1855,1877 de 3 kez Ruslarca isgal edildi.yaklasik 40 yil Rus egemenligi altinda kalmistir. Ishak Pasa sarayi Agri`nin Dogu Beyazit ilcesinde bulunmaktadir.Van, tarihte Urarti devletinin baskenti Tusba idi. Van gölünde bulunan adalar arasinda en güzeli Akdamar adasi`dir.Cin seddinden sonra dünyanin ikinci uzun surlari “Diyarbakir surlari” dir.
-Tarih Bilgisi:
- Otlukbeli savasi(1473):Fatih ile Akkoyunlu devleti Uzun Hasan arasinda oldu. Fakat osmanli hükümdari fatih Sultan mehmet ilk yaptigi Otlukbeli savasini kaybetti.
-Ulusal Kurtulus Savasi:1919-1923
-Sevr Antlasmasi :22 Agustos.1920
-Mudanya Mütarekesi :11 Ekim .1922
-Lozan Baris Görüsmesi:21 Kasim .1922
-Lozan baris antlasmasi :24 Temmuz .1923
-Cumhuriyeti ilani :29 Ekim .1923
-1928 yilinda devletin dininin Islam oldugu hükmü anayasadan cikarildi.
-1937 yilinda Türkiye´nin laik bir devlet oldugu ilkesi Anayasaya konuldu.
-1931 yyilinda Türk tarih Kurumu kuruldu.
-1932 yilinda Türk dil kurumu kuruldu.
-1936 yilinda Motreux antlasmasi.
-1934 yilinda balkan, 1937 yilinda sadabad pakti kuruldu.
-Anayasa:Ilk anayasa 1876,(Kanuni esasi),1921 anayasasi, 1924 , 1961 ve 1982 anayasasi.
-Devletin temel organlari:yasama, yürütme, yargi.
-Cumhurbaskanlari:M.Kemal Atatürk 1923-1938, Ismet Inönü1938-1950,Celal Bayar 1950-1960,Cemal Gürsel 1961-1966,Cevdet Sunay 1966-1973,Fahri S.Korutürk 1973-1980,Kenan Evren 1982-1989,Turgut Özal 1989-1993, Süleyman Demirel 1993-2000,A.Necdet Sezer 2000-2007,…
-Polis Teskilati:1845 yilinda kuruldu.Polis koleji ve devami polis akademileri.
-Jandarma teskilati:81 il jandarma komutanligi,896 ilce jandarma komutanligi,2581 jandarma ic güvenlik karakolu.
-Kibris: 300 yil Türk hakimiyetinde kaldi. 1878 de ingiltere yönetimine girdi.
-D-8 ülkeleri:Bangledes,misir,endonezya, iran, malezya, nizerya ve pakistan Disisleri bakanlari 18 ocak 1997`de Istanbul`da bir arayagelerek, ülkelerin ekonomik büyüme ve sosyal gelismesiyle ilgili D-8 adli yeni bir isbirligi projesi baslatmistir.
-Türk Isci Sendikalari:Türkis:1952`de kuruldu.35 bagli sendika 2091.891 üyesi var.
-Disk:1967 `de kuruldu. 26 bagli sendikasi 347 bin üyesi var.
-Hakis: 1976 da kuruldu.7 bagli sendikasi, 345 bin üyesi var.
-Tisk(Türkiye Isveren Sendikalari9: 1962 de kuruldu.18 isveren sendikasi var.
-Dini Hayat:Türkiye nüfusunun % 99`u müslümandir. Geri kalan % 1 `lik kisim Ortodoks, yahudi, Katolik, protestan ve hiristiyan mezheplerinden olanlar olusturmaktadir.Islam dini hosgörüye önem vermektedir.Ispanya`da Engizisyon mahkemeleri zulmüne ugrayan Yahudiler 15.yüzyilda Türkiye`ye siginmistir.
-Matbaa:Ilk matba 1464 yilinda Yahudiler tarafindan kurulmus ve Tevrat tefsiri sanilan ilk kitapta ayni tarihte basilmistir.Ilk Türk Matbaasi 1779 yilinda yayin hayatina baslamis, ilk basilan eser“lugat-i Vankulu“ denilen Türk-Arapca bir sözlük olusmustur.
-Edebiyat:
-Destanlar:Alp Eren Destani,Bozkurt Destani,Ergenokon Destani.
-Orhun yazitlari:Tonyokuk, Kül Tigin ve Bilge Kagan adina.
-Kutadgu Bilik:Yusuf Has Hacib
-Divan-i lügat-i Türk:Kasgarli Mahmut
-Divan Edebiyati:Dehhani,Kadi Burhanettin,Nesimi,Ahmedi,Fuzuli,Baki,Bagdatli Ruhi,Nedimi.
-Halk Edebiyati:Karagöz oyunlari,Orta oyunu,Dede Korkut
-Alevi-Bektasi Edebiyati:Pir Sultan Aptal
-Tasavvuf Edebiyati:Ahmet Yesevi,Yunus Emre, Nasrettin Hoca.
-Asik edebiyati:Köroglu,Karacaoglan, Emrah, Seyrani,Dadaloglu, Gevheri.
-Tanzimat Edebiyati:Namik Kemal, Ziya Pasa,Semsettin sami,Recaizade Ekrem.
-Edebiyati Cedide:Halit Ziya Usakligil, Mehmet Rauf.
-Milli edebiyat akimi:Ali canip Yöntem, Ömer seyfettin,Ziya Gökalp,yakup Kadri Karaosmanoglu, Halide edip Adivar, resat Nuri Güntekin, Refik halit karay,mehmet Akif, yahya Kemal Beyatli.
-Milli Edebiyatcilar(Cumhuriyet dönemi):Resat Nuri Güntekin,Peyami Safa, Yakup Kadri Karaosman, Nazim Hikmet,Ziya Osman saba, Ahmet Hamdi tanpinar, Kemalettin kamu,Fazil Hüsnü daglarca,Ilhan Berk,N.Fazil Kisakürek,Tarik Bugra,Oktay Akbal,Haldun Taner, Orhan Veli Kanik,Oktay Rifat,Orhan Seyfi Orhan,Necati Cumali,Bedri rahmi eyyüpoglu,Yasar Kemal,Kemal Tahir,Arif Nihat asya,Ilhan Selcuk, Cetin altan, Ayla Kutlu,Adalet Aloglu.
114-Goldziher ignaz(1850-1921):Yahudi asilli Macat asilli sarkiyatci.
115-Gömen, Mehmet Fatih(1877-1955):Kandilli rsathanesinin ilk kurucusu, ve ilk müdürü.
116-Gönenli Mehemet Efendi(1903-1991):Vaiz, reisulkurra.
117-Gülbahar Hatun(ö.988/1492):2.Beyazid`in annesi.
118-Gülbank:Tarikat toplantilarinda, bazi dini ve resmi törenlerinde belli bir eda ile veya makamda okunan dua.
119-Gümilcine:Yunanistan`in Trakya kesiminde eski bir Osmanli kasabasi.
120-Günah:Ilahi emir ve yasaklara aykiri fiil ve davranislari io´fade eden bir terim.
121-Gültekin Resat Nuri(1889-1956):Cumhuriyet döneminin önde gelen roman, hikaye ve tiyatro yazarlarindan.
122-Gürsel, Cemal(1895-1966):Türkiye Cumhuriyetinin dürdüncü cumhurbaskani.
123-haber-i Vahid:Mütevatir derecesine ulasmayan haber.
124-Habib en-Neccar:Islami kaynaklara göreYasin suresinde anlatilan kisi.
125-Habil ve kabil:Hz.Adem ileHz.havva`nin ilk iki oglu.
126-Hacamat:Sagligi koruma veya tedavi amaciyla kan alma.
127-Hacer:Hz.Ibrahim`in esi ve Hz.Ismail`in annesi.
128-Haci Bayram-i Veli(ö.833/1430):Bayramiyye tarikatinin kurucusu .
129-Haci Bektas-i Veli(ö.669/1271):Bektasilik tarikatinin kurucusu olarak kabul edilen Türkmen seyhi.
129-Hac:Hiristiyanlikta büyük önem tasiyan dini figürü.
130-Haclilar:11.Yüzyilin sonlarinda Avrupa dünyasinin“Kudüs`ü kurtarma „ slogani ile, Türkleri Anadolu`dan atmak ve bütün Ortadogu`yu ele gecirmek icin baslattigi siyasi amacli askeri harekata katilanlara verilen ad.
113-Habil ve Kabil:Adem Aleyhisselamin iki oglu Habil ve Kabil idi.Habil`in kurbani kabul edilmis , kabil`in ki kabul edilmemis, bunun üzerine Kabil, Habil`i öldürmüstü.
114-Haham.Yahudilerin , musevilerin din adami.
115-Hahambasi:Yahudi cemaatinin dini lideri.
116-Habesistan:Müslümanlarin ilk kez hicret ettikleri ve iyi karsinlandiklari, halki Hristiyan olan ülke(Etopya).Habesistan`a 1.ci hicret de 11 erkek, 4 kadin toplam 15 , 2.hicrette 77 erkek , 13 kadin toplam 117 kisi. Peygamberligin 5.yilinda ilk kafile yla ciktilar.
118-Hacer`ül Esved`in öpülmesi:Peygamberimiz, Mekke`yi fethedip Kabe`deki putlari kirdiktan sonra tavaf ederken hacer-i esved`e ellerini sürmüs ve onu öpmüstür ki, buna bir tazim olarak istilam denir.(Ilahiyat Ans.c:2, Sh.120)
119-Hacli seferlerine karsi koyan devletler:Anadolu selcuklu devleti,Musul atabeyligi,Eyyübiler,Memlukler,Suriye selcuklulari, Sam atabeyligi, Danismendler, Fatimiler, Saltuklar, Artukklar.
120-Hacli seferlerini baslatan devletler:Bizans imparatorlugu.Papalik, Almanya, Fransa, Ingiltere, Napolik kralligi.
121-Hacli seferlerinin nedeni:Batili hiristiyanlarin, papalarin tesvikiyle Kudüs`ü müslümanlarin elinden kurtarmak Anadolu ile Avrupa`da bulunan müslümanlari buralardan atmak amaciyla gerceklestirdikleri seferlerin genel adi.
123-Hadim:genellikle harem hizmetlerinde calistirilan erkekligi giderilmis erkek.
124-Hadikatü-s Suada:Fuzuli`nin Kerbela vak`asini isledigi meshur eseri.
Hafiz Osman(ö.111=/1698):Aklam-i sitte de devir acan Türk hattati.
122-Hafsa(ö.45/665):hz.Ömer`in kizi ve Hz.Peygamber`in hanimi.
123-Hafsa hatun(ö.940/1534):Kanuni Sultan Süleymanin annesi.
124-Haham:Yahudi dini teskilatinda unvan.
125-Hak Dini Kur`an Dini:Elmalili Muhammed Hamd`nin(ö.1942)Türkce Kur`an tefsiri.
126-Hakem b.Ebü`l-As(ö.31/651):Hz.Peygamberin Taife sürgüne gönderdigi sahabi.
127- Hala Sultan Tekkesi:Kibris`ta Hz.Peygamberin süt halasi Ümmü Haram`in türbesini barindiran tekke.
128-Halid b. Velid(ö.21/642):Hz.Peygamberin seyfullah unvani verdigi kumandan sahabi.
129-Halime:Hz.Peygamberin süt annesi.
122-Hamdele:el-Hamdülillahi Rabil alemin cümlesinin kisaltilmisidir.Anlami, hamd alemlerin Rabbine mahsustur.Hz.Peygambere , O`nun ashabina ve ehl-i beytine salat ve selam okumaya ise salvele denilir ve hamdele – salvele birlikte kullanilir.
123-Hanbeli mezhebi: Dört büyük sünni fikik mezhepten biri.
121-Hanefi Mezhebi:Hanefi mezhebi su yedi esas üzere kurulmustur:Kitap, sünnet, sahabenin sözleri, kiyas, istihsan, icma ve örf.
Hanefi Mezhebine dair imam Muhammed`in yazdigi meshur 6 kitabi sunlardir:Mebsut, ziyadat, cami-us Sagir, cami-ul kebir, siyer-i sagir, siye-i kebir.
122-Hanim Sultan:Osmanlilarda padisah ve sehzade kiz cocuklari icin kullanilan unvan.
123-Hanif:Islam öncesi dönemde Hz.Ibrahim`in teblig ettigi dine tabi olanlara verilen ad.
124-Hanzale b.Ebu Amir(ö.3/625):Uhud savasinda sehit oldu. Boy abdesti almaya firsat bulamadan Islam ordusuna katildi.Hanzale`nin nasini meleklerin yikadigini Hz.Peygamber`den ögrenen müslümanlar, meleklerin yikadigi kimse lakabini verdiler.
125-Haram:Din tarafindan yasaklanan fiil.
126-Haram aylar:Islami literatürde savasin haram kabul edildigi 4 kutsal ay.Zilkade,zilhicce,muharrem, recep.
127-Harbi:Gayri müslim devletin vatandasi anlaminda fikhi terimi.
128-Harbiye:2.Mahmud zamaninda 1835`de subay yetistirmek üzere acilan askeri mektep.
129-Hareket ordusu:31 Mart Vak`asini bastirmak üzereSelanik`ten Istanbul`a gelen ordu.
130-Harem:Mekke ve Medine sehirleriyle cevrelerindeki belirli bölgeler icin kullanilan terim.
131-Haremeyn:Mekke ve Medine sehirleri birlikte ifade eden tabir.
132-Hariciye nezareti:Osmanli devletinde 1836`da kurulan ve Cumhuriyet döneminde Disisleri Bakanligi adini alan teskilat.
133-Harran:Sanli Urfa iline bagli bir ilce merkezi.
134-Hartum:Sudan cumhuriyetinin bassehri.
135-Harura:Siffin savasinda Hz.Ali`nin saflarindan ayrilan Haricilerin toplandigi yer.
136-Harut ve Marut:Kur`an-i Kerim`de adlari gecen ve insanlara sihir ögrettiklerine inanilan iki melek.
136-Hasan:Hz.Peygamberin torunu.Hz.Fatima ile Hz.Ali`nin büyük oglu.
137-Hasan el –Benna(1906/1949):Ihvan-i müslimin teskilatinin kurucusu, Misirli fikir ve mücadele adami.
128-Haset:Baskalarinin sahip oldugu imkanlari kiskanma anlaminda bir terim.
129-Hassan b.Sabit(ö.60/680):Hz.Peygamberin sairi olarak taninan sahabi.
130-Hasiye:Kitaplarin sayfa bosluklarina yazilan cogu kisa aciklamalar icin kullanilan terim.
131-Hatice:Hz.Peygamberin ilk hanimi.
132-Hatun:Türkler de ve Mogallarda hükümdar ailesine mensup kadinlar icin kullanilan bir unvan.
121-Havaic-i Asliye:Asil ihtiyaclar, temel ihtiyaclar.Zekat matrahi disinda tutulan temel ihtiyac mallari disinda tutulan temel ihtiyac mallari anlaminda fikih terim.
122-Hariciler:Hz.ali ile Hz.Muaviye arasinda meydana gelenen Siffin savasindaki hakem olayindan sonra meydana cikmistir.”Hüküm Allah`indir diyerek hakem olayina karsi ciktilar.Hakem olayini küfür, taraflarini da kafir ilan ettiler.
121-Havariler:Hz.Isa`ya herkesten önce inanan ve yardimci olan , onun Allah`in kulu ve peygamberi oldugunu tasdik edenlerdir.
123-Havelan-i havl:Senenin devretmesi, gecmesi demektir.
122-Havkale:La havle ve la kuvvete illa bi`llahil-aliyyi`l –azim cümlesini söylemeye denir.
122-Hayber:Hicaz`da Medine-Suriye yolu üzerinde bulunan eski bir ticaret ve ziraat merkezi.
123-Haydar:Hz.Ali`nin lakabi.
124-Haremeyn:Iki mukadde sey demektir. Mekke medine sehirleri icin kullanilir.
125-Hasan(r.a):H.3(624) Ramazan ayinda Medine` de dogdu.H.50(670) tarihinde vefat etti. Baki mezarligina defnedildi.
126-Hasan-i Basri(ö.110/728):Tabiinden, Medine `de dogdu.Hadis ve fikihta büyük alimlerdendir.Alim ve zahid.
1126-Harun (as):Hz.Musa Aleyhisselamin kardesi.
125-Hatemü´l-Enbiya:Peygamberlerin sonuncusu;Hz.Muhammed(sas).
126-Hatem-i Nübüvvet:Hz.Muhammed(sas)` in Peygamberligine denir.
126-Havariler:Hz.Isa`ya herkesten önce inanan yardimci olan ,O`nun Allah`in kulu ve peygamberi oldugunu tasdik edenlerdir.Hz.Isa`nin kendisine yardimci olamak üzere sectigi on iki kisiden herbiri icin kullanilan tabir.
127-Havva:Ilk kadin, Hz.Adem`in zevcesi, ve insan neslinin annesi.
128-Havz-i Kevser:Ahirette Hz.Muhammed`in ümmetiyle yaninda bulusacagi bildirilen havuz ve nehir.
126-Hayrü`l-beser:Insanlarin en hayirlisi Hz.Muhammed.
127-Hedy:Hac ve umre yapan kimselerin harem sinirlari icinde kestikleri kurban.
128-Helal:Yapilmasi dinen serbest olan fiil.
129-Helenizm:yunan medeniyet, yunan medeniyetine has.
130-Hendek gazvesi:Müslümanlarla Mekkeli müsrikler ve müttefikleri arasinda yapilan savas(5/627)
131-Heraldik:Mühür bilimi.Eski mühürleri inceler.
131-Hicret:Peygamberimizin Mekke`den Medine`ye göcü. Hicret, 12 Rebiulevvel/23 Eylül 622`de olmustur.Bu tarih Peygamberimizin 53`üncü dogum yil dönümüdür.
132-Hicr:Kayalik böge demek olup Medine`in Kuzeyeinde bir yerin adidir.Salih peygamberin kavmi semud burada yasardi.
133-Hilye-i Seaadet:Hz.Peygamber(sas)Efendimizin yüce sifatlarini anlatan manzum veya nesir halindeki yazilara hilye-i seaadet veya hilye-i serif denir.
134-Hira:Cebel- Nur(Nur Dagi):Mekke`nin Kuzey dogusunda Kabe`ye yaklasik 5 km. Mesafe de bulunan ve zirvenin 20 km. Altindaki magara.Hz.Peygambere ilk vahyin geldigi dagdir.
135-Hitabet Türleri:Asker, siyasi, dini hitabet, panel.
135-Hiristiyan mezhepler arasinda catisma:Katolik ve protestanlar arasinda din ve mezhep kavgalarinda hesapsiz kanlar akti.Engizisyon mahkemeler masum canlara kiydi.Iskence altinda ölenlerin deftere kaydolanlarin 390 bin kisidir.Bunlarin: 200 bini ateste yakilmistir. Islamiyette böyle bir vahset görülmüs müdür?
136-Hiristiyanlik:Hz.Isa`nin peygamberi oldugu Ilahi 136-Hiritiyan mezhepler:Katolik mezhebi(Roma kilisesi),Ortodoks mezhebi,Protestan mezhebi.Temelde ayni inanclari paylasmakla beraber, ayrintilara ait konularda katolik mezhebinden ayrilarak ortaya cikan bazi kücük mezhepler vardir.Bunlar;Keldani mezhebi, ermeni mezhebi, süryani mezhebi, maruni mezhebi ve kipti mezhebi.Kurulus döneminde bütün dogu Ortodoks kiliseleri Istanbul Ortodoks Kilise`sinin idare ve kontrolu altinda iken, daha sonralari parcalanmalar olmus su kiliselere ayrilmis; Süryani ortodoks kilisesi,, rum ortodoks kilisesi, ermeni ortodoks kilisesi, rus ortodoks kilisesi.Protestan mezhebi öncelikle kendi bünyesinde su 3 ana kola ayrildi:Lutheryanizm, kalvanizm, anlikanizm.
137:Hidane:Kücük cocuklarin bakimi, gözetimi ve terbiyesi anlaminda bir fikih terimi.
138-Hilafet:Islam tarihinde devlet baskanligi kurumu.
139-Hirka-i Saadet:Peygamberimizin Topkapi Sarayinda mukaddes emanetler dairesinde korunan hirka.
140-Hitan:Sünnet, sünnet ameliyesi.Sünnet olmak , erkekler icin sünnettir.Ilk sünnet olan Ibrahim Aleyhisselam`dir,Sünnet olmak hem dinin ve hem dindarligin siaridir.Usaym b. Kelb`in babasindan naklettigine göre, dedesi demiski;“Peygamberimize geldim ve Islamiyeti kabul ettim Bunun üzerine Efendimiz(sas) söyle buyurdular:“Kendinden küfrün killari temizle, tiras et ve sünnet ol.“(Ahmet b. Hanbel,3,41;Ebu davud, Taharet,129)141-Hizir:Hz.Musa döneminde yasayan , kendisine ilahi bilgi ve hikmet ögretilen kisi.
142-Hizirbe(ö.86371459):Osmanli alimi, Istanbul`un ilk kadisi.
143-Hüdhüd:Cavuskusu veya ibibik denilen ve Hz.Süleyman ile Sebe meliki Belkis arasinda haberlesmeyi saglayan kus.Kur`an- Kerim`de Hz.Süleyman kissasiyla ilgili olarak zikredilen bir kus.
144-Hülafa-i rasidin:Dört halife.Hz.Ebubekir, Hz.Ömer, Hz.Osman, Hz.Ali.
145-Hülagü(ö.663/1265):Ilhanli Devletinin kurucusu ve ilk hükümdari(1256-1265)
145-Hümanizm:Insancilik, Avrupa`da ortaya cikan ve mücerred bir insan sevgisini esas alan görüs.
146-Hümeze süresi:Sapitan bazi insanlarin vasiflarinin beyan edildigi, mal varliginin insani ilahi azbtan kurtaramayacaginin haber verildigi.
147-Hüsn ü ask(ö.1213/1799):Seyh Galib`in kaleme aldigi divan edebiyatinin son büyük tasavvufi mesnevi
148-Hüvelbaki:Allah`in edediligini ifade eden ve Osmanlilarda mezar taslarina yazilmasi adet olan Arapca ifade.
146-Hüsn-i Hatime:Son nefeste, ruhunu iman ile teslim etme.Su-i hatime ise imansiz gitme demektir-
146-Hüsuf Namazi:Ay tutuldugu zaman iki rekat kendi basina kilinan namaza da Hüsuf namazi denir.
147-Hüseyin(r.a):Peygamberimizin torunu,hicretten 5 yil sonra saban ayinin besinde Medine´de dünyaya geldi.Hz.Peygamber`in torunu,Hz.Fatima ile Hz.Ali`nin kücük oglu, Kerbela sehidi.
147-Hüzün yili:Hz.Peygamberimizin amcasi ile zevcesi Hz.Hatice`nin (Bisetin 10.yili) vefat ettigi yila denir.(Bi`setin 10.yili)
148-Hudeybiye:Mekke`nin kuzey batisinda bir yer adi.
148-Hud(as):Ad kavmine gönderilen peygamberin adidir.Ad kavmi Ahkaf denilen yerde yasarlardi.Ad kavmi irem adinda meshur bir sehir insa etmislerdi.Ad kavmi putlara tapardi.Inanmayanlari Allah(c.c), Hud Aleyhisselam ile beraber iman edenleri kurtulusa erdirip kafirleri helak etti.
149-Hukuku`l-ibad:Kul haklari anlamina gelen “hukuku`l –ibad“ kavrami; temel insan haklari ifadesinin karsiligidir.Kur`an`in inmesi ile kemale eren hak din Islam`in amaci;malin,canin, aklin, irzin ve dinin korunmasidir. Bu bse esas, kul haklarini korumaya yöneliktir.
149-Hulül:Tanrinin insanda bedenlesmesi inancina hulül denir.
149-Humeyra:Peygamber Efendimizin, Hz.Aise validemize verdigi lakab.
149-Huneyn:Taif yakinlarinda Mekke`ye 10 mil bir yer.
150-Hurafe:Mantiki temeli olmayan telakki ve uygulamalari, din adina sürülüp benimsenen batil inanc ve davranislariifade eden bir terim.
151-Hutbe:Cuma ve bayram namazlari basta olmak üzere bazi ibadet ve merasimlerin icrasi esnasinda topluluga hitaben yapilan konusma.Hutbenin vacipleri:Hatibin taharet üzere bulunmasi, avret sayilan yerlerini örtülü olmasi ve hutbeyi ayakta okumasi.
151-Huzeyfe:sahabeyi kiramdan olup cumadan önce vaz ve nasihat eder. Ya Huzeyfe ! Fitneden nasil kurtulalim?Dua eden kurtulur der. Ne zaman dua edelim? Namazdan sonra cevabini verir. 656 senesinde sirlari ile beraber Hz.Peygambere kavustu.Huzeyfe bin Yeman (r.a), babasi ile Medine`ye gelip müslüman oldu.Huzeyfe , peygamberimizin sirdasi.Peygamberimi ona, ashab-i kiram arasina karisarak kendilerini gizleyen münafiklarin kim oldugunu tek tek bildirmisti.Hz.Huzeyfe, Hz.Ömer döneminde Nusaybin halkina vali gönderilir.Hz.Ömer mektubu yazar. Valiye itaat edilmesini ister.Huzeyfe varir , halk karsilar. Hayvan üstünde bir kuru etle ekmek yiyordu.Halk bizden istediklerin ne diye sorar. Yeni vali, tebessüm ederek sizlerden; sadece, kendimin ve hayvanlarimin yiyecegini istiyorum dedi.
153-Huzeyme b. Sabit(ö.37/657):Züssehateyn (sehadeti iki sahit yerine gecen) diye taninan sahabi.
154-Huzur Dersleri:Osmanlilarda 1759`dan itibaren 1924 yilinda hilafetin kaldirilmasina kadar ramazan ayinda padisahin huzurunda yapilan tefsir dersleri.
152-Ibadet:Ibadet, Allah`a kulluk etmek, saygi göstermek ve O `nun bize verdigi nimetlere sükretmektir.Dini mana da ise, namaz, oruc, zekat ve hac gibi dini görevlerimizi kapsamakla beraber Allah`in bizden yapmamaizi istedigi her türlü güzel is ve davranis, bütün dini ve ahlaki görevleri yerine getirmektir.
153-ibn Batutta(ö.770/1368-69):Ortacagin en büyük müslüman seyyahi.
154-Ibn Haldun(ö.808/1406):Meshur tarihci, sosyolog, filozof, siyaset ve devlet adami.
155-ibn Irak(ö.427/1036`dan önce):Biruni`nin hocasi, matematik ve astronomi alimi.
156-Ibn Ishak(ö.151/768):Siyer, megazi müellifi, muhaddis.
157-Ibn Mülcem(Abdurrahman b. Amr b.Mülcem ö.40/661):Hz.Ali`nin katili.
158-Ibn Rüst(ö.595/1198):Messai okulunun son temsilcisi, filozof, fakih, hekim.
159-Ibn Sina(ö.595/1037):islam messai okulunun en büyük temsilcisi, filozofu, Ortacag tibbinin önde gelen temsilcisi.
160-Ibn Teymiye Takiyyüddin(ö.728/1328):Görüs ve elestirileriyle Islam düsüncesinin geleismesine tesir eden Selefi alimi, müctehid.
161-Ibn Ümmü Mektum(ö.89/708):Hz.Peygamberin müezzini, ama sahabi.
154-Ibrahim bin Ethem (ö.161/778): Zahid , sufi ve muhaddis.Babasi Belh sehrinin hükümdari idi.Hicri 3. asirda yetismis büyük bir evliyullahtir.Bir cok kerematleri görülmüs, Allah rizasi yolunda dünya saltanatini terkederek fakirligi kabul etmis ve bütün ömrünü ibadet ve itaat ile gecirmistir.Kerametleri dillere destandir.
155-Ibrahim Hakki Erzurumi(ö.161/1780):18 Mayis 1702 de Erzurum`un Hasankale ilcesindem dogdu. Ma`rifetname adli eseriyle taninan alim, sufi ve sair.Babasi dervis Osman Efendi, annaesi Serife hanife hanim`dir.
156-Ibrahim Müteferrika(ö.1160/1747):Ilk Türk matbaasinin kurucusu, yayimci , Osmanli devlet adami ve aydini.
154-Ibn Ya`mer(ö.89/1240):Tasavvuf ve Islam düsünce tarihinde büyük etkileri bulunan sufi müellif.
155-Ibnü`l-Cezeri(ö.833/1429):Kitaat ve hadis alimi.
156-Ibnü`l-Hadrami(ö.38/658):Hz.Osman`in Mekke valisi, Muaviye taraftari.
157-Ibnü`l-Heysem(ö.432/1040):Optigin gelismesine yaptigi önemli katkilarla taninan Ortacag`in en büyük fizikcisi;Matematikci-astronom, filozof.Bati dünyasinda Alhazen , Alhacen veya Avenetan, Avennathan adlariyla bilinir.
153-Iblis:Allah`in emrine karsi gelip Adem`e secde etmeyince, Allah Teala onu cennetten veya meleklerin icindeki yüksek makamindan kovdu
154-Ibnü`l –Kuf(ö.685/1286):Filistin`de 21 Agustos 1233 de dogdu.Islam dünyasinda bilinen ilk operatör doktor ve ilk müstakil cerrahi kitabinin yazari.
155-Ibrahim:yahudilik, Hiristiyanlik ve Islam`in müstereken kabul ettigi büyük peygamber.
156-Ibrahim(ö.10/632):Hz.Peygamber in kücük yasta ölen oglu.
157-Ibranice:Yahudilerin ve yahudi kutsal kitabinin dili.
152-Icma:Ashab-i Kiram`in ittifaklari üzere akaid hükmüne gecmis dini emirlerin tamami.?
153-Icma-i ümmet:Ayni asirda yasamis olan Islam alimlerinden müctehid olanlarin , Islam`in bir konusu hakkinda verilen hüküm üzerinde birlesmesidir.
154-Ictihad:Ictihad; dini hükümleri delillerden cikarmak icin müctehidin bütün gücünü sarfedebilmesidir.Ictihad yapabilecek bir yetenege sahip olan zata müctehid denir.
156-Ic oglani:Devsirme olarak saraya alinip cesitli devlet hizmetleri icin yetistirilen kimse.
157-Idadi:Rüstiye mezunlarini yüksek okullara hazirlamak icin acilan, günümüzde liseye denk orta ögretim kurumu.
152-Iddet:Islam hukukunda kocasindan bosanan bir kadinin 100 gün,kocasi ölen kadinin 130 gün bekleme müddeti.Henüz adet görmeyenlerin iddet müddeti ise 3 aydir.Hamile kadinlarin bekleme sureleri, dogum yapincaya kadar, yaslilik sebebiyle hayizdan kesilen kadinlarin bekleme suresi 3 ay iddet beklemek.(Islami Bilgiler Ansiklopedisi,c.2,sh.22)
153-Idris(as):Adem Aleyhisselamdan sonra, kalem ile ilk kez yazi yazan, ilk kez yildizlar ve hesap ilmini gözden geciren bir zatti.gecmis devirlerin büzü ilimleri kendisinde toplamisti. Bütün ilimler kendisine ögretilmisti. Kendisi terzi idi.. Ilk defa igne ile dikis diken, ilk defa elbise dikip giyen de Idris Aleyhisselamdir. Halbuki ondan önce insanlar hayvanlarin derilerini giyerdi.
153-Ihsan:Allah`a onu görür gibi ibadet etmesidir.
152-Ihtikar:Ihtiyac maddelerini toplayarak, darlik aninda pahali satma, vurgunculuk.
153-Iffet:Insanin bedeni ve maddi hazlara asiri düskünlükten korunmasini saglayan erdem icin kullanilan ahlak terimi.
154-Ifk hadisesi:Hz.Aise´ye zina isnadi atilmasi olayi.
155-Ifrit:cinlerin reisi veya en güclü, zeki; kurnaz ve karli olani.
157-Iftar:Orucu acmak anlaminda fikhi terimi.
158-Iftira:bir kimseye islemdigi bir sucu isnat etme anlaminda ahlak terimi.
159-Ihdad:Kocasi ölen veya kesin bosanmasiyla evliligi sona eren kadinin belli bir süre bazi davranislardan kacinmasi anlaminda fikhi terimi.
160-Ihlas:Kulun bütün davranislari ve sözlerinde sade ve Allah`in rizasini gözetmesi anlaminda ve tasavvuf terimi.
161-Ihtida:Diger dinlerden veya dinsiz iken Islam`a girme anlaminda bir terim.
152-Ihvan-i Safa:Ansiklopedik risalesiyle taninan felsefe toplulugu.
153-Ikbal, Muhammed(1877-1938):Hindistanli müslüman düsünür, sair.
154-Iktida:Namazda imama uyma anlaminda fihih terim.
153-Ila:Islam hukukunda bir erkegin bir müddet hanimina yaklasmayacagina dair yemin etmesi demektir. Ila süresi 4 aydir.Bu süreden önce karisi ile birlesen erkek yemini bozmus olur ve bunun keffaretini ödemek durumdadir. 4 ay gecerde karisina yaklasmazsa, karisi bain talak ile bosanmis olur.Bu durumda ancak kadinin rizasi ile yeniden nikahlanarak kendisiyle evlenebilir.
154-Ilham:feyiz yoluyla insanin kalbine ulasan bildi.
155-Ilhanlilar(1256-1353):Iran`da kurulan bi mogol devleti.
156-Illiyyin:Iyilerin amel defterinin bulundugu yer anlaminda Kur`an terimi.
153-Ilk Cuma namazi:Hicret esnasinda Salim ogullari yurdunda Ranuna mevkiine geldiginde Cuma vakti olmustu.Bura da ilk Cuma namazi kilindi.Peygamberimiz(sas9:“Günesin dogdugu günlerin en hayirlisi Cuma günüdür.“(Sünen-i Tirmizi Terc.c.1,sh.487)
154-Ilk sehitler:Kuresy kafirleri, Ammar ile babasi Yasir ve anasi Sümeyye`yi , zorla dinlerinden döndürmeye kalkistilar.Onlar bunu kabullenmeyince, Sümeyye`nin iki ayagini iki deveye baglayip ters istikamette cekerek parcaladilar.Yasir`i de sehit ettiler.
154-Ilk Türkce Ezan:Ilk Türkce ezan 29 Ocak 1932 yilinda Istanbul`da okundu.
155-Ilk Türkce Hutbe:Ilk Türkce hutbe,06.Ocak.1932 de Süleymaniye camiinde okundu.
156-Ilham:Allah`in, kulun kalbine feyz yoluyla ilka ettigi(koydugu) bilgi veya özel mana demektir.Insanin kalbine Allah tarafindan ilka edilen manaya“ilham“; seytan tarafindan ilka edilen manaya da „vesvese“ denir.
156-Ilmihal:Namaz, abdest ve temel akaid bilgilerinin yer aldigi ögretici kitap.temel dini bilgileri iceren el kitabinin genel adi.
157-Imam-i Azam ebu Hanife:Imam-i azam(büyük imam) lakabiyla bilinen, Ebu Hanife künyesi ile meshur Numan b. sabit b.zevta(Zuta), mutlak müctehid ve fikihta hanefi mezhebinin imami.hicri 80 yilinda Kufe`de dogdu.Babasi Kufe`de ipek ve yün kumas ticaretiyle ugrasti.Kücük yasta Kur`an`i hifzetti.Gencliginde ashab-i kiram`dan enes b. Malik`i,Abdullah b.Ebi Evfa`yi, Vasile b. Eska`i, Sehl b.Saide`yi ve hicri 102 de en son vefat Mekke`de vefat eden Ebu`t-Tufeyl Amr b.Vasile`yi görmüs, bunlardan hadis dinlemistir.Imam-i azam`in eserleri;Fikhu`l aekber,alim ve muteallim, fikh-i ebsat, vasiyetler.
159-Imameyn:Imam-i Ebu Yusuf ile imam-i Muhammed` e birden verilen bir isimdir.Bazende imam-i azam ile imami safi icin kullanilir.
160-Imam-i Rabbani(ö.1034/1624):Naksibendiyye tarikatinin Müceddidiyye kolunun kurucusu.
158-Imran:Hz.Meryem`in babasi ve Hz.Isa`nin dedesi.Allah (c.c)Hz.Meryem`in yetistirilmesiyle ilgili olarak Hz.zekeriya`yi görevlendirilmistir.Zekeriya Aleyhisselam, Hz.Meryem`in teyzesinin kocasi.
159-Imaret:Osmanli döneminde fakirlere ve medrese talebesine sicak yiyecek dagitmak amaciyla kurulmus hayir müessesesi.
159-Imza:Hz.peygamberin bazi belgeleri ve mektuplari sag eliyle bizzat imzaladigi veya mühürledigi bilinmektedir.
160-Inayet:Allah`in kainat hakkindaki külli bilgisi ve takdiri anlaminda felsefe terimi.
161-Incil:Hz.Isa`ya verilen ilahi kitabin Kur`an`daki adi.
162-Incili Cavus:Fikra ve nükteleriyle taninan saray muhasibi.Asil adinin Mehmet veya Mustafa oldugu.
163-Inebahti Deniz Savasi:Osmanli donanmasi ile müttefik Hacli donanmalri arasinda meydana gelen deniz savasi(7 Ekim 1571)
164-Infak:Allah`in hosnutlugunu kazanma niyetiyle harcamada bulunma.
159-Infitar süresi:Kiyamet gününde meydana gelecek olaylar hakkinda kisaca bilgiler verilip, insanin yaptiklarini meleklerin tesbit ettigini bu sebeple imanli iyi bir kul olmasi gerektigi.
159-Insikak süresi:Kiyametin hallerini, kiyametin gününü haber vermektedir
160-Ingiliz Kerim Efendi(ö.1303/1886):Ingiliz diline ve kültürüne vakif ilk osmanli alimlerinden biri.
161-Inguslar:Kuzey Kafkasya`da yasayan müslüman halk.
162-Insaallah:Yapilacak her seyin ilahi irade ve izne bagli olarak gerceklesebilecegini belirtmek amaciyla isin öncesinde söylenmesi gereken bir söz.
163-Insikakau`l-Kamer:Ayin yarilmasini ifade eden bir Kur`an terimi.
164-Ipek Yolu:Ilkcag ve ortacag`da Cin ile Ortadogu ve Bati ülkeleri arasinda kullanilan ana ticaret yolu.
164-Isbat-i –vacib:Allah`in varligini kanitlama anlaminda kelam ve felsefe terimi.
165-Iskender Mirza(1899-1969):Pakistan`in ilk cumhurbaskani.
159-Irem:Ad kavmi zamaninda, Seddat tarafindan cennete karsilik olarak yapildigina inanilan sutünleriyle, bah ve bahceleriyle ünlü sehir.
160-Iskat:Bir hak veya mükellefiyeti düsürme anlaminda fikhi bir terimi.
161-Iskilipli Mehmet Atif Efendi(1875-1926):Türk din alimi ve yazari.
158-Islam: Son ilahi din.Allah `a yönelmek, O`na teslim olmak. Peygamberimiz(s.a.s)`in bildirdiklerinin hepsini kalp ile kabul etmek, dil ile söylemek ve onlari uygulamaktir.
159-Islam Arastirmalar Merkezi:Türkiye Diyanet Vakfi tarafindan kurulan ilmi arastirmalar merkezi(1983)
160-Islam Düsünce tarihi:Islam düsüncesi, müslüman bilginlerin tarihi icerisinde ortaya koyduklari düsüncenin ortak adi.Islam düsüncesinin temelinde islam vardir.Batililarin kendi tarihleri icin ,“karanlik devir ve ortacag“ dedikleri bir devirde, Islam dünyasi, Islam düsüncesiyle“Aydinlik Devrini“ yasamistir.Hz.Peygamber,ilk müslümanlarin saglik ihtiyaclarini bilimsel olarak cözmek icin, müslüman olmamis yakinlarindan teyzesinin kocasi, Harise adli kisiyi, Iran`daki Cündisapur medresesine Tipp ögrenmesi icin göndermistir.Cündisapur mektebi, Iran`in Hazistan bölgesinde sasani hükümdari 1.Sapur tarafindan kuruldu.Tasavvuf; Kafanda ne varsa birakman, elinde olani vermen ve basina gelenden sizlanmamandir.Mutasavvuflara göre tasavvuf düsüncesinin mensei dogrudan dogruya Kur`an ve Peygamberin sünnetidir.Hz.Peygamber“Ölmedn önce ölünüz, Allah`in ahlaki ile ahlaklaniniz“.Islam düsüncesi birinci yüzyilda ortaya cikan ilk kareket tasavvuf hareketidir. Bu hareketi baslatan , ashaptan, Ebu Derda, ebu Zerr el-Gifari, Huzeyfe ibn Huzeyl el- Yeman ve Imran Huzai gibi ileri gelen kimselerdir.Hz.Osman, el-Gifari`yi Sam`a sürmüs, zamanin valisi olan Muaviye`de onu hapsetmistir.Tasavvufun gercek kurucusu Hasan el-Basri(ö.728).Tasavvufun ikinci gelisim evresi Hasan el-basr-i ile gazali`ye kadar gelen devredir. Tasavvufi düsünce iki ana kola ayrilmistir:
1-Melamiyye:Ibrahim b.Ethem, Belhi, Davut Tai, abdullah b. Mübarek, Fudayl b. Iyaz ve Besir gibi kimseler bu yolu baslatanlardir.Asil kurucusu , Beyazit Bistami(ö.874).
2-Isbatiyye:Isbatiyye`nin kurucusu Cüneyd el-bagdadi(ö.909) gösterildigi icin, buna ayni zamanda Cüneydiyye(Güneydilik) de denir. Bu anlayisi benimseyen mutasavvuflara göre ayni zamanda“Ehl-i Ma´rifet“ de denir.Mutasavvufun tarikat olarak müesselesmesi, ortaya cikmasi 14. yüzyilda görülmeye baslar. Tariketlesmeler, genel olarak iki tiptir. Birincisi, Üveysi tipidir.Ikincisi yasayan bir sufi önderin etrafinda olusan tariketlesmedir.
Kelami Ekoller:Mutezile, Esarilik, Maturidilik, Sia.
Muztezilenin Inanc esaslari(el-usulu`l-Hamse):Tevhid, adalet, va`d ve va`id, el-menzile Beyne`l-menziletynel-emru bi`l-ma`ruf ve`n-Nehyu anil –münker.
Ehl-i Sünnet Mezhepleri:Selefiyye, Es`ariyye, Maturidiyye. Maturidiyye`nin kurucusu Ebu Mensur Muhammed b.Muhammed el – maturi(ö.333/944)`nin kurdugu mezhebe Maturidiyye mezhebi denir. Imamu`l-Huda, alemü`l –Hüda, Imamu`l Mütekellimin, reissu`s-Sünne gibi ünvanlarla anilir. Esariyye Mezhebinin kurucusu Ebu`l-hasan Ali b.Ismail el Esari el Basri(D.875/ ö.936).
-Gazali, kendisinden öncekileri felsefecileri üc kisma ayirir; Dehriler(materyalist), Tabiiyyun(Naturalistler)Ilahiyyun gibi üc zümreye ayirmistir.
-Ilkler; ilk müslüman astronomisi Ibrahim el-Fezari, ilk Islam kimyacisi, ikinci Ümeyye hükümdari, Yezid`in oglu Halit(ö.704 veya 708), sol anahtari ve 5 cizgili notayi ilk müslümanlar bulmustur.
-Ilmi Matlablar:Kendileri ile ilim elde edilen sorulara “ilmi matlablar” denir(mi, ne, icin, nasil, kac, nerede , ne zaman, hangi).
-Ontoloji: Varlik bilimi.
-Tabib-Hekim:Ibn Sina`ya göre; tip ilminde iki cesit doktor vardir.Tabib-Hekim.Tabib; Ögrendigi bilgileri, hastalarinda uygulayan doktordur, yani tibbin teknisyenidir.Hekim ise hastalarla ilgilenmek yerine dogrudean tip ilminin kendisiyle ugrasan , tipta hikmet sahibi olan kimsedir.
-Issizlik:Issizlik ahlaken kötü davranislar yapmasina sebep olmaktadir.Hirsizlik, cinayet, aile ici kavga, gecimsizlik, srhosluk ve uyusturuculuk vb. Batililar devlet bütcesine büyük bir kismini issizlere, issizlik ücreti olarak vermektedir.
160-Islam Konferansi Teskilati:Islam ülkelerini bir cati altinda toplayan milletlerarasi kurulsu(l969)
161-Islamabad:Pakistan Islam Cumhuriyetinin baskenti.
162-Ism-i A` zam:Allah`in en büyük ismi anlaminda bir tabir.
163-Ismail El-Ezheri(1900-l969):Sudan`in bagimsizligini kazandiktan sonraki ilk baskani.
164-Ismail Hakki Bursevi(ö.1137/1725):Celceti seyhi, müfessir, sair.
164-Israil:Akdeniz`in güneydogu kiyilarinda bulunan Yahudi devleti.Nüfusu 1.180.400(1998)
165-Istiklal Harbi:1919`dan 1922 yilina kadar devam eden ve Bati Anadolu`yu isgal eden Yunan ordusunun inhasiyla sonuclanan , Mustafa Kemal Atatürk`ün önderliginde Türk Milletinin kurulus mücadelesi.
166-Istiklal Mahkemeleri:Milli mücadele döneminde ve Cumhuriyet`in ilk yillarinda faaliyet gösteren özel mahkemelerdir.
167-Istiklal marsi:Mehmet Akif Ersoy`un Büyük millet Meclisi tarafindan 1921`de resmi mili mars olarak kabul edilen siiri.Istiklal marsinin günümüzde bestesini yapan Osman Zeki Üngör`dür.
158-Islam`in ilk emri ve son emri:Islam`in ilk emri oku, ikinci emri temizliktir.
159-Islam`da ilk cemaat:Islam`da ilk cemaat, peygamberimizinCebrail(as) `e iktidaen kildigi namazdir.Daha sonra Peygamberimizin Hz.Hatice ile kildigi namazdir.
160-Islambol:Istanbul`a verilen adlardan biri.
161-Israil:hz.Yakub(as)`un lakabi olup sonradan bütün o soydan gelenlere”Beni Israil” denilmistir.
162-Istidrac:Bir kul günahini yeniledikce Allah`´n , onun sagligini, mevkiini, sanini, söhretini, nimetini artirmasi, ona sükrünü, tevbesini, istigfarini unutturmasi, böylece onu asama asama azabina yaklastirmasi ve sonunda kendisini ansizin yakalamasi anlamina gelir.(Hasan Basri Cantay Meali, 3,1078)
161-Istigfar:yapilan günahlarin Allah tarafindan örtülmesini ve bagislanmasini istemek demektir.Kur`an da 114 surenin bir adi da tevbe dir.Kur`an `da 80´den fazla yerde tevbe kelimesi gecer.Gufran ismi de 90`dan ziyade yerde gecer.
162-Istibra:Kücük abdesten sonra temizlenme.
164-Istihlaf:Namazda abdesti bozulan insanin, yerine cemaattan birini gecirmesine istihlaf denir.
163-Istinaf:Namazda abdesti kasten kendi istegi ile bozulmussa namazi yenidn baslar. Buna istinaf denir.
163-Istinca:Büyük abdesten sonra temizlenmek.
165-Iznik Konsili:Hiristiyanlik tarihindeki ilk genel konsil(325)
166-Jön Türkler:Daha cok 2.Abdul hamid dönemindeki siyasi muhalefet hareketleri ve bu hareketlere katilan ksi ve guruplar icin kullanilan bir tabir.
164-Kabe:Allah`a kulluk amaciyla yeryüzünde ilk defa bina edilen ma`beddir.Mü`minlerin kiblesidir.Arap yarim adasinin merkezi ve en büyük sehri olan Mekke`de insa edilmistir.Kabe ve civarina Kur`an.i Kerim dilinde “Mescid-i Haram” denilmistir.Islam inanisina göre yeryüzünde yapilan ilk mabed, müslümanlarin ilk kiblesi.
165-Ka`b b.Esref(ö.3/624):Islam`a düsmanligi ile taninan yahudi sairi
166-Ka`b b.Malik(ö.50/670):Hz.Peygamberin meshur üc sairinden biri.
167-Kabakci isyanINizam-i Cedid ve 3.Selm devrini sona erdiren isyan.
165-Kabil:Afganistan`in bassehri.
164-Kabir azabi:Kabir azabi vardir ve haktir.(Al-i Imran 169)Peygamberimiz(sas);“Kabir ya cennet bahcelerinden bir bahce veya cehennem cukurlarindan bir cukurdur“ buyurmustur.Kabir namazi adiyla bir namaz yoktur.
165-Kabire gömme gelenegi:Hz.Adem`in oglu Kabil`in, öldürdügü kardesi habil`in yerieseliyerek kargadan ilham alarak gömmesiyle baslayan bir gelenek(Maide:20/55) ve bütün Peygamberlerin ümmetlerine emrettigi bir görevdir.
166-Kaderiyye:Sorumlluluk doguran fiillerin sadece insan iradesiyle gerceklestirdigini ileri süren itikadi mezhep.
166-Kadil-Kudat:islam devletlerinde yargi sisteminin basinda bulunan görevliye verilen unvan.Sözlükte „Kadilar kadisi“ anlamina gelen bir terkiptir.;baskadi olarak gecer.(Islam Ansk.c:24,Sh.77 Diyanet )
167-Kadiefendi:18. yüzyilin baslarindan itibaren Osmanli padisah naimlerine verilen unvan.
168-Kadi Iyaz(ö.544/1149):Maliki kadisi, hadis, fikih ve dil alimi.
169-Kadi Sureyh(ö.80/699):Tabiin devrinin ileri gelen fakihlerinden Kufe kadisi.
170-Kadir Gecesi:Kur`an-i Kerim`in indirildigi gece.
171-Kadriyye:Abdulkadir-i Geylaniye(ö.561/1165-66) nisbet edilen Islam dünyasinin ilk ve en yaygin tarikati.
172-Kadiyanlik:Mirza Gulam Ahmet Kadiyani(ö.1908) tarafindan kurulan dini hareket.
173-Kafiye(el-Kafiye:Ibnü`l-hacib`in (ö.646/1249) Arap nahvine dair muhtasari.
174-Kafkasya:Karadeniz ile Hazar denizi arasindaki daglik bölge.
175-Kahin:izli ilimler; bildigini ve gaibten haber verdigini ileri süren kisi.
175-Kahire:Misir`in bassehri.
176-Kaime:Osmanli maliyesinde kagit para icin kullanilan tabir.
177-Kalem:Uluhiyyet aleminde bütün nesne ve olaylarin kaydedilmesinisaglayan arac.Kalem suresi, Kur`an-i Kerim`in 80.ci suresi.
167-Kameri aylar:Hicri senenin 12 ayi(arabi aylar) hicri takvim de kullanilan kameri aylarin adlari sirasiyla sunlardir:Muharrem,safer, rebiulevvel, rebiul ahir,cemaziyel evvel , cemaziyel ahir,recep, saban ,ramazan,sevval, zilkade, zilhicce.
168-Kameri yil:Ayin hareketlerine göre belirlenen takvim yili.
169-Kameriyye:Hz.Ali`yi tanrilastirarak ayda bulundugunu iddia eden Nusayri firkasi.
170-Kanaat:Elindekine razi olma, azla yetinme ahlak terimi.
172-Kandil:Müslümanlarca mübarek sayilip kutlanan özel geceler.
173-kandilli rasashanesi:Osmanli döneminde kurulup calismlarina halen Bogazici Üniversitesi bünyesinde devam eden rasathane.
174-Kanun-i Esasi:1876 yilinda kabul edilen Osmanli Devleti Anayasasi.
175-Kanun-i Fi`t-Tib:Ibn Sinan`in(ö.428/1037) ansiklopedik ve sistematik tibbi eseri.
176-Kapikulu:Osmanli devletinin merkez kuvvetlerini teskil eden maasli askerlerin genel adi.
177-Kapitülasyon:Bir müslüman devlette güven icinde faaliyetlerde bulunmak üzere hiristiyan devletlere verilen imtiyaz.
178-Karabag:Azerbaycan`da tarihi öneme sahip bir idari bölde.
179-Karaca Ahmet:Abdalan-i Rum zümresine mensup Türkmen dervisi ve halk hekimi.
180-Karacaoglan:Ünlü saz sairi.
181-Karahanlilar:Maveraünnehir ve Dogu Türkistan`da hüküm süren Türk_Islam hanedani(840-1212)
182-Karahitaylilar:Dogu ve Bati Türkistan`in büyük bir kisminda hüküm süren Mogal devleti(1130-1211)
183-Karakoyunlular:Dogu Anadolu, Azerbaycan, Iran ve Irak`ta hüküm süren Türkmen hanedani(1351)
184-KaramanliOsmanli Devletinin Trablusgarp eyaletini 1711-1815 yillari arasinda idarelri altinda bulunduran Türk asilli aile.
185-Karamanogullari:1256-1474 yillari arasinda Nigde, Karaman, Konya, Ic il, Tasili ve Alanya yöresinde hüküm süren hanedan ve beylik.
186-Karluklular:Orta Asya tarihinde önemli roller oynayan bir Türk boyu.
168-Karia Süresi:Tamamiyla kiyametin dehset ve ahvalini beyan eden bu sürede bundan önceki süreler gibi peygamberimizin faziletine isaret buyurdugu mufassal grubunu olusturdugu sürelerden bir tanesidir.
167-Karun: Zenginligiyle taninan, Hz.Musa ve Harun`un sahsinda Allah`in emirlerine karsi ciktigi icin cezalandirilan kisi.Musa(as) zamaninda yasamis olan azgin bir zengin.Allah`in kendisine vermis oldugu nimetlerin coklugundan sarhosluga kapilmis, magrur olmus, insanlari hor ve hakir görmüs, fakirlere tepeden bakmis ve bu yüzden de ilahi azaba ducar olmus bir zengin.Gururlandigi servetiyle birlikte helak olmustur.(Kur`an- Kerim, Kasas suresi:76-84)
169-Kasidiye Savasi:Müslümanlara Kuzey Irak ve Iran`in kapilarini acan meydan savasi(15/636)
170-Kasim:Hz.Peygamber Efendimizin oglu.
171-Kasim Hanligi:Altin Ordu Devletinin parcalanmasindan sonra Moskova yakinlarinda kurulan Türk hanliklarindan biri(1445/1681)
172-Kasidetü`l-Bürde:Ka`b b.Züheyr`in(ö.24/645):Hz.Peygamber`e sundugu ünlü kasidesi.
172-Kasidetü`lBürde:Busiri`nin(ö.695/1296):Hz.Peygamber icin yazdigi ünlü kasidesi.
168-Kasva:Hz.Peygamberin devesi.
168-Kasr-i Salat(Namazi kisaltmak):Misafir olanin , 4 rekatli farz namazlarini iki rekat olarak kilar.Buna kasr-i salat denir.
169-Kasgarli Mahmud:11. yüuyilda yasamis, Türk dilinin ilk sözlügü Divanü Lugati`t-Türk`ün müellifi ve en eski Türk dili arastiricisi.
170-Kasrisirin Antlasmasi:Osmanlilarla safeviler arasinda 1639`da imzalanan ve bu günkü Türkiye-Iran dogu sinirini belirleyen antlasma.
169-Katan seferi:Hz.Peygamberin Esedogullarina karsi gönderdigi seriyye(3./625)
169-Katip Celebiö.1067/1657):17. yüzyil Türk ilim dünyasinin müsbet düsünceyi temsileden büyük simasi ve cestli konulara dair cok eserin müellifi.
169-Katolikler :Basindaki kisiye Papa denir.Dinsel merkezi Roma`dir.Inanc ve ahlak alaninda papanin otorite kabul edildigi, Hiristiyanligin en kalabalik cemaatini teskil eden hiristiyan kilisesi/merkezi.
170-Kavame:Rüku halinden dogrulup da bir defa“sübhane rabbiyel´azim“ diyecek kadar ayakta durmaktir.
171-Kader:Cenab-i Hakk`in kainatta mevcut her seyin bütün özelliklerini ezelden bilip takdir etmesidir.
172-Kasva:Peygamberimizin devesi.
173-Kavim:Topluluk, halk ve irk.
173-Kavmiyet:ayni soy, dil, ülke, kültür ve tarihe mensup olmaktan, ayni ülküleri paylasmaktan dogan birlik ve dayanisma duygusu icin kullanilan terim.
173-Kaygusuz Abdal(ö.488/1444):Alevi-Bektasi edebiyatinin kurucusu olarak kabul edilen mutasavvuf sair.
174-Kaynuka(beni Kaynuka):Hz.Peygamberin Medine`den sürdügü yahudi kabilesi.
173-Kaza namazlari:Kaza namazlarinin belli vakitleri yoktur.3 kerahat vakti disinda istenilen her vakitte kaza namazi kilinabilir.
174-Kaza:Ilahi takdirin zamani gelince gerceklestirilmesi anlaminda bir terim.
175-Kazaklar:Orta Asya`da Hazar denizinden Cin sinirina kadar uzanan topraklarda yasayan bir Türk toplulugu.
176-Kazan Hanligi:1437-1556 yillari arasinda Karadeniz`in kuzeyinde Idil-Ural bölgesinde hükum suren bir Türk devleti.
177-Kazf:Iffetli bir kimseye zina iftirasinda bulunma anlaminda fikih terimi.
178-Kazim Karabekir(1882-1948):Istanbul`da dogdu.Asil adi Musa Kazim`dir.Babasi Mehmet Emin Pasa, annesi Havva hanimdir.Türk kumandani ve devlet adamidir.
178-Kelam ekolleri:Mu`tezile, Esaeiyye, Maturidiyye ve Sia.
179-Kepikec:El yazma kitaplari güveden korumak icin üzerlerine yazilan ve tilsimli olduguna inanilan kelime.
173-Kebire:Büyük günahlar.
174-Keffaret ve cesitleri: Dinin belirli yasaklarinin ihlali durumunda yapilmasi istenen mali veya bedeni ibadet.Keffaret cesitleri;Oruc,zihar,tiras olma,adam öldürme ve yemin keffareti.
175-Kefen:Cenazenin yikanip kurulandiktan sonra gömülmek üzere sarildigi bez.
176-Kelam:Allah`in isimleri, ahiret ahvali, kissalari; Kur`an `da bir tasnif yapilirsa kelam ilminin konusuna girer.Islam dininin ana ilkelerini konu edinen ilim.
175-Kelile ve Dimne:Ögüt vermek amacini tasiyan Hind kökenli masal kitabi.
176-Kelime-i tevhid:Iman esaslarinin özünü ifade eden cümle icin kullanilan bir tabir.
280-Calut:Hz.Davud tarafindan öldürülen ünlü bir savasci.
281-Cebrail: Ilahi emirleri meleklere ve peygamberlere ulastiran vahiy melegi.Dört büyük melekten birinin ismi olup,Peygamberlere vahiy getirmekle görevlidir.Kur`an`da bu melegin ismi Cibril,Ruhu`l-Kudüs, Ruhu`l-Emin, Ruh ve Rasul seklinde gecmektedir.cebrail, Peygamberimize asli seklinde iki kere görünmüstür.Biri Hira magarasinda ilk vahyi getirdigi zaman, digeri de Mirac`da“Sidretü`l-Münteha“ da gercejklesmistir. Bazen de Rasulullah`a insan sekilinde ashabtan yüzü nurlu olan Dihye el-Kelbi suresinde görünmüstür.(Dini Kavramlar Söz.DiB.Sh.85)
282-Cebel-i Nur:Nur dagi demektir.Mekke`de bulunan bir dagin adidir.Hz.Muhammed(sas)`e ilk vahiy, Nur daginin tepesinde bulunan Hira magarasinda nazil olmustur.
283-Cebel-i Tur(Tur-i Sina):Hz.Musa`nin Allah ile bir nevi mulakatta bulundugu mahaldir.
284-Cebriyye: Insanlara ait ihtiyari fiillerin ilahi irade ve kudretin zorlayici tesiriyle meydana geldigini savunan gruplarin ortak adi.Cüz`i iradeyi inkar eden mezhep.Kaderiyye ve Mutezile mezhebine bir tepki olarak dogmustur.Hadiseler, insanlarin iradesine tabi degildir.Kul istedigi seyleri yapamaz, ona iyilik ve kötülügü yaptiran Allah`tir.Kaderiyye ise kulun elindedir.Dileyen kendini hidayete götürür, dileyen sapikliga gider.Ehl-i sünnet inancina göre ise, kulun istegine bagli olan ve olmayan bütün fiilerini yaratan Allah`tir.Kullara cuzi irade verilmistir.
285-Cehennem:Inkarcilarin ve günahkarlarin ahirette cezalandirilacaklari yer.
286-Celali isyanlari:16.ci ve 17.ci yüzyillarda Osmanli idaresine karsi Anadolu da meydana gelen isyanlarin genel adi.
287-Celali takvimi:Büyük selcuklu sultani Meliksah tarafindan hazirlatilan günes takvime verilen ad.
288-Celle celalühü:O`nun sani yücedir.Allah Teala hakkinda kullanilan bir saygi ifadesi.
289-Celle sanuh:”Sani yüce olsun.” Manasinda Allah fafzinin gectigi yerde zikredilen bir saygi ifadesi.
300-Celse:Iki secde arasi oturmaktir.Namazda iki secde arasinda bir defa „sübhane rabbiyel-azim“ diyecek kadar oturmaya denir.Bu oturus, namazin tadil erkenindandir.
301-Celuha savasi:Hz.Ömer devrinde Irak`ta müslümanlarla Sasaniler arasinda cerayan eden meydan muharebesi.
302-Cemel Savasi:Hz.Ali ile Hz.Aise arasinda cerayan eden savas(36/656).Hicri 36. senesinde vuku bulan, elem verici ilk muharebedir.Hz.Aise, Hz.Talha ve Hz.Zübeyr`in 30.000 bin,Hz.ali`nin 20.000 .netice de her iki taraftan 10.000 sehid ediliyor.
303-Cenaze namazi:Cenaze namazi farz-i kifayedir.Rükünleri;4 tekbir, kiyamdir.Vacipleri; Namazin sonunda iki tarafa selam vermekten ibarettir.Cenaze namazinin sünnetleri;Cenaze namazi kildiracak imamin cenazenin gügsü hizasinda durmasi, sübhane duasini okumasi,Allahümme salli ve barik dualarini okumasi,ölü icin dua etmesi.Cenaze ve tilavet secdesinde gülmekle abdest bozulmaz, cenaze namazi ve tilavet secdesi bozulur.Cenaze namazinda cemaat sart degildir.YALNIZ BIR KADIN BILE KILSA NAMAZ SAHIHTIR:
304-Cehennem:Kelime olarak“ derin kuyu“ anlamina gelir.Ahirette kafirlerin sürekli olarak, günahkar mü`minlerinde günahlari ölcüsünde gecici olarak cezalandirilacagi azap yeridir.
305-Cennet:Bütün dini inanilara göre müminlerin ölümden veya kiyametin kopmasindan sonra sonsuz mutluluk icinde yasayacaklari yer.Kelime olarak „bahce, bitki ve sik agaclarla örtülü yer“ anlamina gelir.Cesitli nemetlerle bezenmis olan mü`minlerin icinde ebedi kalabilecekleri ahiret yurdudur.
306-Cerh ve Ta`dil;Hadis ravilerinin dini ve ilmi yönden tenkidini konu edinen ilim.
307-Cevamiu`l-Kelim:Hz.Peygamber`in veciz sözlerini ve kendisinin veciz konusma özelligini ifade eden bir tabir.
308-Cevsen:Ehl-i beyt tarikiyle Hz.Peygambere nisbet edilen iki duanin adi.
309-Cilbab:Bastan asagi örten carsaf,ferace,car gibi dis görünüsün adidir.(Elmali,Hak dini Kur`an Dili,6,3027)
310-Cihar-i Yar-i Güzin:Farsca 4 anlamina gelen cihar,dost dost anlamina gelen güzin kelimelerinin birlesmesinden meydana gelmistir.4 seckin dost, 4 halife, Hülefa-i Rasidin:Hz.Ebubekir, Hz.Ömer, Hz.Osman, Hz.Ali (radiyallahu anhum).
311-Ci`rane:Huneyn Gazvesinde elde edilen ganimetlerin dagitildigi yer.
312-Circis:Müslümanlar tarafindan salih bir kimse veya nebi olarak kabul edilen kisi,hiristiyanlara göre ise St.George diye bilinen aziz.
313-Civitler:Katolik Hiristiyanligin Isa Cemiyeti d denilen ikinci büyük tarikati.
314-Cizye.Islam devletindeki gayri müslim tebaanin erkeklerinden alinan bas vergi.
315-Cudi dagi:Kur`an-i Kerim`e göre Hz.Nuh`un gemisinin tufandan sonra üzerine oturdugu dag.
316-Cüneydi Bagdadi:Ilk devir sufiligin en güclü temsilcilerinden olan meshur sufi.
317-Cüveyriye bint Ebu Süfyan:Hz.Peygamber`in baldizi, kadin sahabi.
318-Cüz:Kur`an-i Kerim`in yirmi sayfadan olusan otuz bölümünden her biri.
319-Cüneyd-i Bagdadi;Kücük asker anlamina gelen Cüneyd(H.207-2989.Safi hazretlerinin talebelerinden ders almis,otuz defa hacca gitmistir.
320-Cüzi irade:Külli iradenin, baska bir ifade ile irade gücünün kullanilmasidir, yani herhangi bie seyin yapilmasi veya yapilmamasi siklarindan birinin tercidir.
321-Cuma hutbesinin farzlari:Vakit,Allah`i zikretmek.
322-Cuma selamligi:Cuma namazi dolayisiyla padisahlar icin yapilan törene verilen ad.
323-Cizye :Vergi.Gayr-i müslim vatandaslardan alinan bas vergisi.
324-Cagri Bey:Büyük Selcuklu devletinin kurucularindan.
325-Cah-i Yusuf:Hz.Yusuf`un kardesleri tarafindan icine atildigi kuyu.
326-Cakmak ,Fevzi(1876-1950):Taninmis Türk askeri ve devlet adami.
327-Caldiran Savasi:yavuz Sultan selim ile safevi hükümdari sah Ismail arasinda caldiran ovasinda 23 Agustos 1514`de yapilan meydan savasi.
328-Canakkale Muharebeleri: 1.Dünya savasi icinde 3 Kasim 1914-9 Ocak tarihleri arasinda canakkale bogazinda cereyan eden savaslara verilen ad.
329-Cantay, Hasan Basri(1887-1964):Kur`an-i hakim ve Meali Kerim Kur`an tercümesiyle taninan son devir din alimi.
330-Can:Hiritiyanlikta ayin vaktini haber vermek üzere kullanilan alet.8. yüzyilda piskopaslar tarafindan kullanilan ca „ mukaddes su „ ile yikanan can kilisenin asli unsurlarindan sayilmaya baslanmistir.Hadislerde“ceres“ kelimesi gecmektedir.
331-carmih:Hiristiyanlarin Hz.Isa icin söz konusu ettikleri, tarihin cesitli dönemlerinde uygulanan bir idam sekli..
332-Carsaf:Tesettür amaciyla giyilen kadin sokak kiyafeti.
333-Caryar:Hz.Peygamber`den sonra halifelik görevini üstlenen Hz.Ebu Bekir, Hz.Ömer, Hz,Osman ve Hz.li icin özellikle sünni müslümanlar tarafindan kullanilan bir tabir.
334-Celebi:Asil, zarif, okumus, bilgili kimseler icin kullanilan bir unvan.
335-Cerkez them(ö.1949):Milli mücadele`de önce hizmetleriyle daha sonra muhalefetiyle taninan kuvayi seyyare kumandani.
336-Cesme Vaka`asi:Akdenizde faaliyet gösteren Rus donanmasinin 1770`de Cesme Limani önlerinde Osmanli donanmasini yaktigi deniz savasi.
337-Ceyrek:Mecidiyenin dörtte birine verilen ad.
338-Cinar Vak`asi:4. Mehmet devrinde 1656`da yenicerilerle sipahilerin Istanbul`da cikardiklari isyana verilen ad.
339-Ciragan Vak`asi:Ciragan vak`asinda göz hapsinde tutulan 5.Murad`i kacirma tesebbüsü.
340-Cile:Necip Fazil Kisakürek`in (ö.1983) siirlerini topladigi kitap.
341-Cöle Inen nur:Necip Fazil Kisakürek`in(ö.1983) Hz.Muhammed(sav)`in hayatina dair eseri.
342-Cilehane:Tekkkelerde cile doldurulan yer, cile cekilen yer.
343-Dabbetü`l-arz:Kiyamet alametlerinden biri olarak kabul edilen yaratik.
344-Dandanakan Savasi:Selcuklular ile Gazneliler arasinda 431`de(1040) cereyan eden ve Selcuklu Devletinin kurulusunu saglayan savas.
345.-Danyal:Kitab-i Mukaddese göre beni Israil Peygamberlerinden olan kutsal kitap yazarlarindan biri.
346-Daru`l-erkam:Mekke döneminde sikintili yillarinda Islai teblig faaliyetlerinde merkez olarak kullanilmis ev.Hz.Peygamber`in bi`setin ilk yillarinda Mekke`de islamiyeti teblig ettigi ev.
347-darüleytam:Balkan ve 1. Dünya savaslarinda kimsesiz olan cocuklari barindirmak ve bir meslek edindirmek amaciyla kurulan müesseselrin adi.
348-Darülhadis :Hadis evi,hadis ve hadis ilimlerinin ögretildigi yer.Hadis ögrenimi icin kurulan müessese.
349-Darül harb.islam hukukunun yürürlüte olmadigi yer.
350-Darülhikme:Fatimilerin propaganda amaciyla Kahire´de kurdugu kütüphane.
351-Daru`n –Nedve:Mekke sehri meclisi.
352-Darü`l Islam:Islami hükümlerin acikca icra edildigi veya müslümanlarin islami hükümleri icra imkanlarina sahip oldugu ülkelere „ darü`l-Islam“; bunun aksi olan ülkelerde“darü`l-harb“ denir.Nüfusun ekserisi müslüman olan ülkelerde „Darü`l-Harb“ sayilmaz.Bu itibarla, Türkiye“Darü`l-Islam“ `dir.
353-Dehriyye:Alemin ezeli oldugunu ve bir yaraticinin bulunmadigini savunan materyalist felsefe akimi.Dehri;Dünyanin sonsuzluguna inanip, ahireti inkar eden kimse.Materyalist.
354-Delailu`l Hayrat:Hz.Peygamber icin kullanilan salavat-i serifleri toplayan kitaplarin adidir.
355-Delailu`n-Nübüvve:Peygamberlik müessesini, özellikle Hz.Muhammed`in peygamberligini ispatlamak amaciyla yazilan eserlerin ortak adi.
356-Darülaceze:Kimsesiz cocuklari, yasli ve muhtaclari barindirmak amaciyla 1896`da istanbul`da acilan bir hayir kurumu.
357-Darülelhan:Osmanli devletinde kurulan ilk resmi musiki mektebi.
358-Darussafaka:Öksüz ve yetim müslüman cocuklari okutmak icin ce`miyyet-i Tedrisiye-i Islamiyye tarafindan 1873 yilinda Istanbul`da acilan mektep.
359-Darüttibaa:osmanli topraklarinda ve Islam aleminde kurulan ilk matbaaya verilen ad.
360-Davud:Israilogullarina gönderilen ve kendisine Zebur verilen peygamber.
361-Deccal:Ilahi dinlerde kiyamet alametlerinden sayilan ve insanlari dogru yoldan saptirmaya calisacagi olagan üstü güclere sahip kisi.
362-Dede Korkut:Türk edebiyatinda kendi adiyla anilan hikayelerin anlaticisi yari efsanevi bilge kisi.
363-Dersiam:Medreselerde ögrencilere,camilerde halka acik ders verme yetkisine sahip müderris icin kullanilan unvan.
364-Deplasyon:Bir ekonomi de toplam arzin, toplam talepten cok olmasidir.(Eflasyonun tam tersi.)
365-Dersaadet:Istanbul`a verilen adlardan biri.
366-Determinizm:Kainatta olup biten her hadisenin maddi veya manevi sebeplerin zorunlu sonucu oldugunu ileri süren felsefi doktrin.
367-Devsirme:Osmanli devletinde cesitli hizmetlerde kullanilmak üzere Osmanli tebaasi bazi hiristiyan cocuklarin bir kanun dahilinde tiplanmasi isi(Pencik Kanunu ile)
368-Dicle:Türkiye topraklarindan dogup Irak`ta denize ulasan akarsu.
369-Dimyat:Asagi Misir`da sehir ve bu sehrin merkezi oldugu il.
370-Dinler Tarihi:
-Sihizm:M.S. 6. yüzyilda Hindistan`da kurulmus, kurucusu Guru Nanak`tir.Sihizm, Islam`in ve Hinduizm`in bir takim prensiplerini birlestirerek olusturulan inanc sitemidir.
-Budizm :M.Ö 6. yüzyilda Hindistan`da ortaya cikmistir.
-Teoizm:Cin dinleridir.M.Ö . 6. yüzyilda ortaya cikmis, kurucusu Lao Tacu.Kutsal kitabi Tao-Te-King
-Zerdüstlük:M.ö. 6.yüzyilda Iran`da ortaya cikmis, kurucusu, Zerdüsti`dir.Tanrisinin adi Ahura Mazdah`tir.Bu dine Mahehizm`de denir.
-Yahudilik:Yahudi dinine mensup Israil`de 5, Amerika`da 6, toplam nüfusu 25 milyondur.% 90“ni Sefarad (Ispanya) gigerleri Askenaz`dir.Yahudiler icin;Ibrani, Israili,musevi,yahudi isimleri kullanilir.Yahudilerin ibadet yerlerine Sinagog denir.Museviler Tora adi verilen Tevrat`a inanirlar.Diger önem verdikleri kitap da Talmud`dur.Tevrat`in bölümleri;Tekvin,cikis, leviler, sayilar, tesniye, yesum`un kitabi ile 6 bölüm.Musevilerin önemli sembolleri ise; 7 kollu sam`dan, ve 6 köseli yildiz.yahudi erkekler, sinagog`larda baslarina örttükleritakke´ye Kipa denir.Yahudiler, cocuk dogumdan 8 gün sonra sünnet ettirilir.Türkiye`deki Yahudilerin ysal temsilcilerine Hahambasi denir.Yahudilikte ibadet merkezidir.Toplu ibadet 13 yasina girmis en az 13 kisi ile yapilir.Askenaz;Orta ve dogu yahudileri ile bunlarin soyundan gelenlere verilen addir.Osmanli döneminde Yahudiler arasinda meydana gelen önemli olay Sabatay Selvi`dir.
-Hiristiyanlik:Mektuplari yeni ahid icinde yer alan ve kutsal kabul edilen kisi aziz paul`dur.Hiristiyanlik inancina göre Hz.Isa´nin insanlik icin bir”Kurtulus Fidyesi” olmustur.Dört incil;Matta, nmarkos, luka ve yuhanna`dir.Bu dört incil`in ilk ücüne sinoptik denir.Katolik kilisesinin merkezi, Roma yakininda bir devlet olan Vatikan`dir.Ortadoks`un merkezi, Istanbul Fener Patrikhanesidir.11 yüzyilda kesin olarak Katolik kilisesinden ayrildi.Kur`an.-i Kerim`de Hiristiyanlar icin Nasran(Nasara) kelimesini kullanir.Reform hareketini Alman papazi Martin Luther baslatti.Hiristiyanligin temel ilkeleri;Asli günah, kurtulus,ahit, mesihcilik, teslis.Hiristiyanlarin yillik ibadetleri;Noel, paskalya.Katolik din mezhep din adamlarina papa, kardinal,piskoposlar,rahipler denir.Ortodokslarin ruhani lideri patriktir.Bu günkü Hiristiyanligin kurucusu Pavlos sayilir.Ökümenizm; Kiliselerin evrensel birligini saglar.Bu gün toplam hiristiyan nüfusu 1.750.000.000 dolaylarindadir.Türkiye `de misyonerlik faaliyetlerinde bulunanlar;Hiristiyanlar, yahova sahitleri, bahailer, hinduler, budistler. Günümüzde,Türkiye`de misyonerlik faaliyetlerinde öne cikan Hiristiyan guruplar; Adventistler, Babdistler, Presbiterler, Mesih inanlilar.Türkiye`de faaliyet gösteren diger dini guruplar; Mormonlar, Maonlar, Yehova sahitleri, Bahailer.Dünyada dinlerin nüfus durumu:Müslümanlar 1.250.000.000, hiristiyanlar 1.750.000.000, yahudiler 26.000.000, konfücyüscülük 350.000.000, taoizm 50.000.000, hinduiz 750.000.000, sihizm 15.000, zerdüstlük 500.000.000.
371-Din:Din, akil sahiplerini kendi hür iradeleriyle en iyiyye, en dogruya ve en güzele ulastiran ilahi bir kanundur.
372-Diplomatik:Belgelerin özelligini inceleyen bilim dali.
373-Dirhem :Osmanli zamaninda kullanilan 4.8 gram olan agirlik.Bir agirlik ölcüsü ve gümüs para birimi.
374-Divan:Islam devletlerinde resmi islerin görüsülüp karara baglandigi meclis ve buna bagli devlet daireleri.
375-Divan edebiyati:Türk edebiyatinin islam medeniyeti dairesinde Arap ve fars edebiyatlari yaninda meydana getirdigi büyük edebiyat kolu.
376-Düldül : Hz.Peygamber`e Muvakkis tarafindan hediye edilen katir.Peygamberimizin Hz.Ali`ye verdigi beyaz at.
377-Dünyanin Yedi Büyük Harikasi:Mzusolo`un mezari, artemis tapinagi,rodos heykeli,zeus keykeli, iskenderiye feneri,gize tapinagi, babil`in asma bahceleri.(Büyük Kültür Ansik. C.4,sh.1590).Avrupa kaynaklarina göre meshur olmus yedi büyük eser sunlardir.Misir pramitleri,babil`de semiramis`in asma bahceleri,zeus`un heykeli,rodos heykeli, efes`de artemis-Diane mabedi,Bodrum(Halikarnas) da mosokusun türbesi, Iskenderiye deniz feneri.
378-Duha süresi:Fetreti vahiyden sonra peygamberimizin mahzuniyetini gideren ve ona müjdeler veren mübarek bir süredir.
379-Dursun Fakih(ö.726/1326`den sonra):Osman Gazi adina ilk hutbeyi okuyan kadi,alim ve sair.
380-Dürzilik:Fatimi halifelerinden Hakim Biemrillah döneminde(996-1021) Vezir Hamza b.Ali tarafindan kurulan asiri bir firka.
381-Düyun-i Umumiyye:Osmanli genel borclarina ve bunlarin ödenmesi icin kurulan teskilat.
382-Ebabil:Kur`an-i Kerim`de Ebrehe`nin ordusunu helak eden kuslar hakkinda kullanilan bir tabir.
383-Ebrehe:Tarihte Fil Vak`asi olarak bilinen olayin kahramni, Yemen valisi.
384-Ebtah:Mekke ile Mina arasinda bir yer.
385-Ebu Bekir:Ilk müslümanlardan Hülafa-iRasidi`nin birincisi.
386-Ebucehil:Hz.Muhammed`in ve Islam`in azili düsmanlarindan biri.
387-Ebu Eyyub el-Ensari(ö.49/669):Hicret esnasindaHz.Peygamber`i Medine`de evine misafir eden ve Türkiye`de”Eyüp Sultan” unvaniyla anilan sahabe.
388-Ebu Hanife:Hanefi mezhebinin imami, büyük müctehid.
389-Ebu Kebse(ö13/634):Hz.Peygamber`in azatli kölesi.
390-Ebu Eyub el-Ensari:Peygamberimiz, Medine de Neccar ogullarindan Ebu Eyub el- Ensari`ye Hz.Ebubekir`le misafir oldugu sahabe.
391-Ebü`l-Kasim:Hz.Peygamberin künyesi. Araplar arasinda, ilk dogan cocuga nisbetle künye alma ve bu künye ile anilma adeti eskiden beri mevcuttur.Peygambaerimiz de Hz.Hatice`den olan oglu Kasim`a nisbetle Ebü`l-Kasim künyesini almistir.(Islam Ansk. Cilt.10,sh.332, TDV)
392-Ebu Leheb:Peygamberimizin amcasi olmasina ragmen ona düsmanlik edenlerin en basinda geliyordu.Karisi Ümmü Cemil de bu düsmanliginda kocasina katilir, hatta zaman zaman dikenli calilar tasiyip H.Peygamberin gelecegi yollara dökerdi.“Tebbet süresinde“ , bunlarin hem bu düsmanliklari, hem de bu yüzden ugrayacaklari azap dile getirilmektedir.(Diyanet Meali, Sh.602)
394-Ebu Mahzure(ö.59/678-79):Mescid-i Hram`in müezzini.
395-Ebu Musa el-Es`ari(ö.42/662-63):Hakem vak`asinda Hz.Ali`yi temsil eden fakih sahabi.
396-Ebu Talib:Hz.Peygamber`in amcasi(ö.619)
397-Ebu Türab:Hz.ali`nin lakabi.
398-Ebu Yusuf(ö.182/798):Ebu Hanife`nin önde gelen talebesi, müctehid , hukukcu ve ilk kadilkudat.
399-Ebubekir Efendi:Osmanlilar tarafindan dini egitim vermek üzere Güney Afrika`ya gönderilen Hanefi alimi.
400-Ebukubeys:Kabe`nin yaklasik 100 m. dogusunda bulunan kücük bir dag.
401-Ebü`l-Esved el-Düeli(ö.69/688):Kur`an-i Kerim`e hareke sistemini getiren ve Arap nahvinin ilk esaslarini tesbit eden alim, sair.
402-Ebü`l –Vefa el-Buzcani(ö.388/998):Trigonometri ilminin kurucusu.
403-Ebüssud Efendi8ö.982/1574):Osmanli Seyhülislam`i, hukukcu ve müfessir.
404-Ebu Rudeyha:Peygamber Efendimizin Mekke`den Medine`ye göc ettiginde orada yapmis oldugu ensar- muhacir kardesligi antlasmasinda Hz.Bilal-i Habesi`ye kardes olarak yazilan sahabidir.
405-Ebva:Hz.Peygamber`in annesi Amine`nin kabrinin bulundugu yer.
406-Ecnadeyn Savasi:Müslümanlarin Suriye ve Filistin`i fethi sirasinda Bizanslilar`la yaptiklari ilk savas(13/634)
407-Ecel-i Müsemma:Allah tarafindan tayin edilmis ömrün sonunda gelen ecel.
408-Ecel-i Kaza:Tehlikeye ugramak suretiyle gelen ecel.
409-Eda:Bir namazi vaktinde kilmaya eda denir.
Huda Rabbim nebim Hakka Muhammeddir Resulüllah, Hem Isalm dinidir dinim, kitabimdir kelamullah,Akaidde, Ehl-i sünnet oldu mezhebim, hamdolsun, Amelde, Ebu Hanife mezhebi, mezhebim vallah.(I.Hakki Erzurumi)
410-Edebali(ö.72671326):Ilk Osmanli kadisi ve musavvuf.
411-Edebiyat-i Cedide:Türk edebiyatinda 1896-1901 yillari arasinda faaliyet gösteren edebi topluluk.
412-Edeb:Edeb, güzel ahlak ve terbiyedir.
413-Ed-Din ve`d- devle:Hiristiyan iken ihtida eden Ali b.Rabben et-Taberi`nin (ö.247/861`den sonra)Hz.Muhammed`in Peygamberligini ispat icin yazdigi eser.
414-Edebu`d-Dünya ve`d-Din:Bu eserin yazari Maver`di.
415-EdirneAntlasmasi:1828-1829 Osmanli-Rus savasi sonunda 14 eylül 1829 tarihinde imzalanan antlasma.
416-Efendi:Osmanlilar`da cesitli mevkilerdeki kisilere verilen bir unvan.
417-Efendi daimiz:Padisahlar tarafindan Seyhülislamlar icin kullanilan bir tabir.
418-Ehl-i Beyt:Hz.Peygamber aile fertleri icin kullanilan bir tabir.
419-Ehl-i Kitap:Kur`an-i Kerim`de genellikle yahudiler ve hiristiyanlar icin kullanilan tabir.
420-Ehl-i Sünnet:Hz.peygamber ile ashabin dinin temel konularinda takip ettikleri yolu benimseyenler anlaminda bir tabir.
421-Efalatun(platon):M.Ö.427-347/Aristonun üstadi,sokratin talebesi, eski yunan filozofudur.
422-Egoizm:Bencillik, kendi menfatini ön plana alma.
423-Egzotizm: Baska ülkelerin sanatlarina olan hayranlik.
424-Ehl-i kible:Kabe`ye dogru yönelerek namaz kilmanin farz olusunu kabul eden kimseler icin kullanilan bir kavramdir.
425-Ehl-i sünnet:Peygamberimizin yolunda gidenler.
426-Eimme-i sitte:Eimme-i sitte, hadiste kütüb- ü sitte denen, 6 meshur hadsi mecbuasinin yazarlarina verilen isimdir.
427-Elfiyye:Bazi bilgilerin kolay ögretilmesi ve hatirda tutulmasi icin manzum olarak yazilan 1000 beyitlik eselere verilen ortak ad.
428-Elhamdülillah:Allah`a hamd olsun.
429-Elmalili Muhammed Hamdi(1878-1942):Hak Dini Kur“ an Dili adli tefsiriyla taninan son devir din adamlarindan.
430-El-Hamra sarayi:Ispanya `da Girnata(Granada) sehrine hakim bir tepede insa edilmis olan El Hamra sarayi, kirmizi kil hullanilarak yapildugi icin bu kaleye “El-Hamra “ denilmistir.Islam mimarisininIspanya`daki en önemli ypilarindan biri.
431-Emeviler:Hulefa-i Rasidin`den sonra 661-750 yillari arasinda hüküm suren ilk Islam hanedani.
432-Emin:Islamiyetten önce Hz.Peygambere verilen sifatlardan biri
433.Emir Buhara(ö.922/1516):Islam`da ilk naksibendi tekkesini kuran mutasavvauf.
434-Emir Sultan(ö.833/1429):Bursali meshur sufi,Yildirim Beyazid`in damadi.
435-Emirü`l-Müminin:Islam tarihinde Hz.Ömer`den itibaren devlet baskanlarina verilen unvan..
436-Emperyalizm:bir devletin sinirlarini genisletme politikasi.Gaye, basta memleketlerin zenginlik kaynaklarini ele gecirmek ve insanlari kendi hesabina calistirmaktir.
437-Emsalü`l-hadis:Icerisinde darbi mesel yada mesel bulunan hadisleri derleyen kitaplara”emsalü´l-hadis” denir.
438-Emsalu`l-Kur`an:Kur`an-i Kerim`deki meseleler.
439-Enbiya:”Nebi” kelimesinin coguludur.Nebi ise Peygamber demektir.
440-Enderun:Osmanlilar`da idari ve askeri kadronun yetistirilmesi icin teskiledilen saray egitim kurumu.Osmanli sarayinin teskilati.sarayda devlet adami yetistiren okul
441-Endülüjans:Günahlardan kurtulmak amaciyla kiliseden satin alinan belge.
442-Endülüs:Islam hakimiyetindeki Ispanya.
443-Endülüs Emevi Devleti:Endülüs müslümanlari 711-1492 tarihleri 780 yil boyunca Iberik yarimadasinda hüküm sürmüs; bu dönemde bütün Avrupa`yi ilim ve medeniyet ile tanistirarak, onlarin Rönesans hareketine öncülük etmislerdir,
444-Endülüs:Endülüs, Ispanya`nin güneyinde 8.yüzyil yasamis bir medeniyet, cografya ve imparatorlugun adidir. Önceleri bu devletin adiyla, sonralari bir davanin adi oldu. Fetihlerin yikilisina kadar her safhasinda binbir ibret levhasi tasiyan bir sembldür Endülüs..711 yilinda Tarik bin Ziyad tarafindan fethedildi. 1492 yilina kadar devam etti.
445-Enfal: Genel olarak ganimet, fey veya selep anlamina gelen terim.Kur`an.-Kerim, surelerinden birinin ismidir.Enfal suresinin ilk ayetinde Enfal; Allah`in ihsanlari, lutuflari anlaminda savas ganimetleri demektir.
446-Engizisyon mahkemeleri:Hiristiyanlik`tan uzaklasan veya dini esaslara aykiri davranan kimselri cezalandirmak icin kurulan Katolik kilise mahkemeleri.Kilisenin baskanliginda toplanir, genellikle kilisenin ögretilerine karsi cikanlara ölüm cezasi verirdi.
447-Ensab:Hadis ravilerinin ve muhaddislerin kimliklerini aciklayan ilim dalina ensab” denir.
448-Ensar:Peygamber`e ve muhacirlere yardimci olan Medineli müslümanlar.Peygamberimizi Medineli arkadaslarindan olan ve muhacirlere yardim eden sahabi.
449-Erbain:Kirk sayisi esas alinarak Islami konularda yazilan eserlerin ortak adi.
450-Erbaun:Hadis literatüründe kirk hadis toplayan eserlere denir.
451-Eshab-i Hicr:Salih peygamberin gönderildigi kavim.
452-Esmaü-Hüsna:Allah`in güzel isimleri ve sifatlari.
453-Eshuru`l_hurum:Haram aylar;Zilkade, Zilhicce,Muharremve recep aylari.Araplar bu aylarda savas yapmayi haram sayarlardi.
454-Ertugrul Gazi:Osmanli Devleti`nin kurucusu olan Osman beyin babasi.
455-Esbab-i Nüzul:Tefsir ilminin ayet veya surelerin inis sebeplerini arastiran dali.
456-Esma-i Hüsna:Allah`in isimleri icin kullanilan bir tabir.
457-Etiyopya:Dogu Afrika`da ülke.Eski adi Habesistan.
458-Etnografya :Toplumlarin öz kültürlerini inceleyen bilim dalidir.
459-Evvabin namazi:Aksam namazindan sonra veya kusluk vaktinde kilinan nafile namaz.
460-Eyke halki:Hz.Suayb`in kavmi idi.Eyke, birbirine girmis sik agaclar demktir.Suayb kavmi agaclik bir bölgede yasadigi icin onlara eyke halki denilmistir.
147-Ezan-Kamet:Vakitlerin degil, namazlarin sünnetidir.
148-Ezlam:Cahiliye Araplari`nin fal oklarina verilen ad.
148-Ezvac-i Tahirat:Peygamberimizin ismetli ve iffetli, temiz zevceleri; peygamberimize hanim olma serefine ermis olan kadinlar.Hz.Hatice,Hz.Aise, Hz.Sevde,Hz.Hafsa,Hz.Ümmü Habibe, Hz.Safiye, Hz.Meymune,Hz.Ümmü seleme, Hz.Zeynep binti Cahs, Hz.Zeynep, Hz.Zeynep, Hz.Reyhane ve Hz.Cüveyriye.
149-Fahr-i Kainat:Kainatin övgüsü, serefi;Hz.Muhammed (sas)
150-Fahr:Arap siirlerinde kasidenin bir bölümü.
151-Fahriyye:Klasik sark edebiyatlarinda bir edebi serde sanatkarin kendini övdügü kisim.
150-Faite(Fevait):Vaktinde kilinmamis bir namaza da faite.
151-Faiz:Ödünc islemlerinde ve alisveriste karsiligi bulunmayan hakiki veya hükmi fazlilik.
103-Fakih:Fikih ilminde uzman olan kimselere fakih , cogulu fukahadir.Din bilgini, fikih alimi.
104-Fakirullah:erzurumlu Ismail Hakki`ninmürsidi.
105-Falname:Türk ve Fars kültürlerinde falla ilgili eserlerin genel adi.
106-Farabi(ö.339/950):Islam felsefesini metot, termonoloji ve problemler acisindan temellendiren ünlü Türk filozofi.
107-Faratlit:Incil`de Hz.Isa`nin kendisinden sonra gelecegini müjdeledi kimseye verilen ad.
108-Faruk:Hz.Ömer`in lakabi.
109-
103-Fasik:Allah`a itaat cizgisinin disina cikan kimse demektir. Kelime, Kur`an-i Kerimde“Kafir“, günahkar, yalanci ve kötülük yapan anlamlarinda kullanilmistir.(Diyanet Meali, Sh.4)Ilahi emirlere itaatten ayrilip asi olan mümin ve kafir anlaminda kelam veya fikhi terim.(Islam Ansiklopedisi,Cilt:12)
103-Fatiha suresi:Kur`an- i Kerim`in mukaddimesi durumunda, diger surelerin asli, kökü , tohumu ve Kur`an`in özü durumunda. Allah`i tanimak, haklarin , vazifelerin ve müeyyidelerin kaynagi olarak yalniz O`nun dinini bilmek,yarisindan sonra gelen ayetleri özlü bir duadir.Allah`in verdigi nimetlere hamdediyor, sükrediyor.
104-Fatih:Istanbul`u fetheden yedinci Osmanli padisahi Sultan Mehmet Han`a bu fethinden ötürü verilen ünvan.
104-Fatima(ö.11/632):Hz.Peygamber`in soyunu devam ettiren kizi.
105-Fatima bint Esed:Hz.Ali`nin annesi, sahabi.
106-Fatima bint Hüseyin:Hz.Hüseyin`in kizi.
107-Fatih Tetimmelleri:Sahn-i seman medreselerine talebe yetistirmek üzere kurulan orta ögretim seviyesindeki sekiz maddeye verilen ad.
107-Fecr-i Ati:2.Mesrutiyet`ten sonra tesekkül eden, sanatta ferdiyetciligi ve estetik degerleri benimseyen edebiyatcilar toplulugu.
105-Fecr süresi:Azginlik yapan gecmis ümmetlerin akibetleri ile , on geceye isaret edilmektedir.
106-Fedek:hayber`in fethinden sonra baris yoluyla alinan ve yarisi Hz.Peygamber`e tahsis edilen köy.
107-Feraiz:Islam miras hukukunu inceleyen ilim dali.
108-fetih:Cemaatla kilinan namazlarda imamin yanlis okuyusunu düzeltme veya unuttugu ayeti hatirlatma anlaminda fikih terimi.
109-Fetih:Müslümanlarin ülke veya ehirleri i`la-yi kelimetullah amaciyla Islamiyet`e acmalari, Islam devleti idaresine almalari.
105-Fersah :Bir uzunluk ölcü birimi.5685 metre uzunluk.
106-Fetret:Peygamberimize gelen vahyin bir süre kesilmesi ile ilgili olarak fetret denilmistir.
107-Fetret Devri:Ankara Savasi`ndan sonra Yildirim Beyazid`in ogullarinin birbiriyle saltanat mücadelesi yaptiklaridönem(1402-1413)
108-Fetva:Fikhi bir meselenin dini-hukuki hükmümü aciklayan cevap.
109-Fetvahane:Osmanli devletin`de mesihat makami icerinde fetva islemlerini yürütmekle görevli birim.
110-Fey:Islam devletinin gayri müslim tebaadan aldigi cizye, harac, ve ticaret mallari vergilerinin ortak adi.
106-Ficar savaslari:Islam`dan önce cahiliye devrinde bazi arap kabileleri arasinda haram aylarda meydana gelen ic savas, 4 defa yapilmistir.Peygamberimiz, amcasi Zübeyr ile katildi.Utbe b. Rebia`nin girisimi ile taraflar arasinda baris gerceklestirildi.Bu savas Fil olayindan 25 yil sonra(591) meydana geldi.
107-Figano(ö.938/1532):Divan sairi.
108-Fihi Ma Fih(ö.672/1273):Mevlana`nin sohbetlerinden derlenen eseri.
107-Fil olayi:Kabe`yi yikmak amaciyla Mekke üzerine yürüyen Habes ordusunun Allah tarafindan gönderilen kuslar vasitasiyla imha edilmesi olayi. Ebrehe`nin ilahi bir ceza ile perisan hale düsürülmesi.
108-Filistin Kurtulus Örgütü:Israil isgaline karsi mücadele veren Filistinli direnis grup toplulugu.
109-Firdevsi(ö.411/1020):Iran`in milli destani Sahname`nin müellifi.
110-Fitre:Ramazan ayinin sonunda gücü yeten müslümanin ödemekle yükümlü oldugu sadaka.
108-Filoloji:Dil bilimi.Toplumlarin dillerini inceler.
108-Fitne :Iyi veya kötü seylerle deneme, manevi cöküntü, soyal kargasa ve kaos demektir.
109-Firak-i Dalle:Dogru yoldan ayrilmis, hak yoldan sapmis guruplar, topluluklar demektir.Hariciye,Mutezile,Cebriyye, Murcie, Müsebbihe,Sia.
110-Fikhu`l Ekber:Ebu Hanife`ye nisbet edilen risalesi.
111-Fihu`l-hadis:Hadislerin anlasilmasini ve onlardan hüküm cikartilmasina konu edinen ilim dali.
110-Fikih:Islam ibadet ve hukuk ilmi.
111-Firat:Türkiye topraklarinda dogup Irak`ta Dicle ile birlestikten sonra denize ulasan akarsu.
111-Fizilali`l-Kur`an:Seyyid Kutub`un(ö.1966):Kur`an-i Kerim tefsiri.
110-Fukaha-i Seb`a:Ashab-i Kiram`dan sonra Medine-i Münevvere`de de fetva vermeye baslayan yedi meshur fakihe verilen isimdir.
111-Franklar:Islam dünyasinda Katolik ve protestan mezheplerine ve mensup hiristiyan Avrupalilara verilen.
112.Frenk:Osmanlilarin Bati Avrupalilar hakkinda kullandiklari bir terim.
109-Fravun:Eski Misir hükümdarlarina verilen bir ünvandir.
110-Fuhus:Evlilik disi cinsel iliskiler; dinve ahlak ölcülerine uymayan her türlü asirilik.Medineli yedi tabiin fakihi.
111-Füru:Islam hukukunun ameli-tatbiki bölümünü ve miras hakkinda alt soy hisimlari ifade eden fikih terimi.
110-Gabe Gazvesi(6/627):Hz.Peygamberin Gatafan kabilesi üzerine yaptigi gazve.
111-Ganimet:Gayri müslimlerden savas yoluyla elde edilen her türlü mal ve esirleri ifade eden terim.
110-Garanik olayi:Garanik, arapca da kugu anlamina gelir.Hz.Peygamberin, Mekke döneminin sikintili günlerinden birinde Kabe`de Kur`an okurken , lat, uzza, menat isimli putlardan “Onlar yüce kugulardir, sefaatlari umulur “ diye övgü ile secdeye kapandigi yönündeki carpitilmis bir rivayet oryantalistler tarafindan üzerinde önemle durularak meshur edildiginden , bu olay Garanik olayi diye anilmaktadir.
111-Garibü`l-Kur`an:Kur`an-i Kerim`deki garip lafizlarin tefsirini konu alan ilim dali ve dalda yazilan eserlerin ortak adi.
112-Gasiye süresi:Kiyametin dehsetinden , inanan ve inanmayanlarin niteliklerinden , ahiretteki halleri.
111-Gaye-i hilkat:Yaratilis gayesi.
111-Gazel:Eski siirin en cok kullanilan ve sevilen nazim sekli.
111-Gazi Osman Pasa(1833/1900):Plenve müdafasiyla söhret kazanan Osmanli kumandani ve müsiri.
111-Gazneliler:963-1186 yillari arasinda Horasan, Afganistan ve Kuzey Hindistan`da hüküm süren bir müslüman-Türk hanedani.
111-Gazve ve seriyye:Peygamber Efendimizin bizzat sevk ve idare ettigi savaslara„gazve“ denir.Peygamberimizin gazvelerinin sayisi 27`dir.Seriyye;Ashab-i Kiram `dan bir zatin kumandasi altinda savasa giden az bir kuvvete“seriyye“ denir. Seryyelerin sayisi 44 veya 104`dir.
113-Gazvetü`l-Usre(Tebük Gazvesi):Hazirlik safhasinda büyük güclüklerle(usre) karsilasildigi icin Tebük Gazvesi`ne verilen ad.
114-Gazzali:Esari kelamcisi, safii fakihi, mutasavvuf, filozoflara yönelttigi elestirilerle taninan Islam düsünürü.
112-Gazze:Peygamberimizin bizzat kumandan olarak bulundugu, askeri harekata ve savaslara gazve denilmistir.Bedir ve Uhud gazvekeri gibi.Bilginlerin cogunlugu gazvelerin sayisini 27 seklinde tesbit etmislerdir.Bunlardan 9 tanesinde bilfiil savasilmis, digerlerinde ise carpisma olmustur. Savas vuku bulan gazveler sunlardir:Bedir, Uhut,Müreysi, Huneyn, Hendek, Kureyza, Hayber, Mekke, Taif, ilk gazvesi(623) Ebva veya Veddan, en son ve en fazla askerle(30 bin) ciktigi Tebük gazvesidir.
113-Gelibolu:Canakkale iline bagli oce merkezi.
114-Hayrü`l- Beser:Insanlarin en hayirlisi Hz.muhammed.
114-Hil`at:Halife hükümdarlar tarafindan verilen seref elbise.
115-Hilye:Bilhassa Hz.Peygamber`in fiziki özellikleri, bunlari anlatan edebi eserler ve ayni konuda hüs-i hatla yazilmis levhalar icin kullanilan terim.
116-Himyerler:Milattan önce 115-milattan sonra 525 yillari arasinda Yemen`de hüküm süren Arap hanedani.
117-Hinduizm:Hindistan`in geleneksel dini.
118-Hipokrat:Tibbin babasi sayilan ilkcagin en ünlü hekimi.
119-Hira:Hz.Muhammed`e ilk vahyin geldigi magaranin bulundugu dag.
Hisbe:Islam devletlerinde genel ahlaki, kamu düzenini korumak ve denetlemekle görevli teskilat.
Hittin savasi:Selahaddin-i Eyyubi`nin Haclilar`i bozguna ugrattigi ünlü meydan savasi(583/1187)
120-Hu:Sufilere göre Allah zatina isaret eden ismi.122-Hubbu`n Nebi:Peygamber sevgisi demektir.
121-Hucr b.Adi(ö.51/671):Hz.Ali taraftarligi sebebiyle Muaviye döneminde öldürülen sahabi.
122-Huda:Farsca`da Allah hakkinda kullanilan isimlerden biri.
123-Hulasatü`l-Beyan:mehmet Vehbi Efendinin(ö.1949)Türkce Kur`an tefsiri.
124-Hulefa-i Rasidin(632-661):Hz.Peygamber`den sonra ilk dört halife.
125-GENEL KÜLTÜR(Türkiye –Baskanlik yayinlari)
-Cografi Bölgeler:Türkiye 1941 yilinda 7 cografi bölgeye ayrilmistir.Maramara bölgesi ülke yüzeyinin % 8,5`ini, ege bölgesi % 11`ini, Akdeniz bölgesi% 15`ini, ic anadolu bölgesi % 19`unu,Karadeniz bölgesi % 18`ini, Dogu Anadolu bölgesi ülkenin %21 `ini kaplar.Güneydogu Anadolu bölgesi %9,7`sini kaplar.
-Genel kültür:Sultan Ahmet camii 17.yüzyilda Sultan 1.Ahmet tarafindan 6 minareli olarak yaptirilmis,Istanbul`un semboludur.Anitkabir`in yapimina 1944 yilinda baslanmis(Rasattepe üzerinde) 1953 yilinda tamamlanmistir. 2. Mura ve yavuz Sultan Selim Amasya`da dogdu.Trabzon 1204 yilinda Pontos devletinin baskenti oldu.1471`de Trabzon Fatih Sultan Mehmet tarafindan fethedildi.Kanuni Trabzon`da dogdu.Dogu Anadolunun kalesi Erzurum Dogu Anadulunun kültürel merkezidir. 22 Temmuz 1919 `da Erzurum kongresi yapildi.Kars, Kafkasya kapisi olarak bilinir.KARS ; Ruslar tarafindan 1828,1855,1877 de 3 kez Ruslarca isgal edildi.yaklasik 40 yil Rus egemenligi altinda kalmistir. Ishak Pasa sarayi Agri`nin Dogu Beyazit ilcesinde bulunmaktadir.Van, tarihte Urarti devletinin baskenti Tusba idi. Van gölünde bulunan adalar arasinda en güzeli Akdamar adasi`dir.Cin seddinden sonra dünyanin ikinci uzun surlari “Diyarbakir surlari” dir.
-Tarih Bilgisi:
- Otlukbeli savasi(1473):Fatih ile Akkoyunlu devleti Uzun Hasan arasinda oldu. Fakat osmanli hükümdari fatih Sultan mehmet ilk yaptigi Otlukbeli savasini kaybetti.
-Ulusal Kurtulus Savasi:1919-1923
-Sevr Antlasmasi :22 Agustos.1920
-Mudanya Mütarekesi :11 Ekim .1922
-Lozan Baris Görüsmesi:21 Kasim .1922
-Lozan baris antlasmasi :24 Temmuz .1923
-Cumhuriyeti ilani :29 Ekim .1923
-1928 yilinda devletin dininin Islam oldugu hükmü anayasadan cikarildi.
-1937 yilinda Türkiye´nin laik bir devlet oldugu ilkesi Anayasaya konuldu.
-1931 yyilinda Türk tarih Kurumu kuruldu.
-1932 yilinda Türk dil kurumu kuruldu.
-1936 yilinda Motreux antlasmasi.
-1934 yilinda balkan, 1937 yilinda sadabad pakti kuruldu.
-Anayasa:Ilk anayasa 1876,(Kanuni esasi),1921 anayasasi, 1924 , 1961 ve 1982 anayasasi.
-Devletin temel organlari:yasama, yürütme, yargi.
-Cumhurbaskanlari:M.Kemal Atatürk 1923-1938, Ismet Inönü1938-1950,Celal Bayar 1950-1960,Cemal Gürsel 1961-1966,Cevdet Sunay 1966-1973,Fahri S.Korutürk 1973-1980,Kenan Evren 1982-1989,Turgut Özal 1989-1993, Süleyman Demirel 1993-2000,A.Necdet Sezer 2000-2007,…
-Polis Teskilati:1845 yilinda kuruldu.Polis koleji ve devami polis akademileri.
-Jandarma teskilati:81 il jandarma komutanligi,896 ilce jandarma komutanligi,2581 jandarma ic güvenlik karakolu.
-Kibris: 300 yil Türk hakimiyetinde kaldi. 1878 de ingiltere yönetimine girdi.
-D-8 ülkeleri:Bangledes,misir,endonezya, iran, malezya, nizerya ve pakistan Disisleri bakanlari 18 ocak 1997`de Istanbul`da bir arayagelerek, ülkelerin ekonomik büyüme ve sosyal gelismesiyle ilgili D-8 adli yeni bir isbirligi projesi baslatmistir.
-Türk Isci Sendikalari:Türkis:1952`de kuruldu.35 bagli sendika 2091.891 üyesi var.
-Disk:1967 `de kuruldu. 26 bagli sendikasi 347 bin üyesi var.
-Hakis: 1976 da kuruldu.7 bagli sendikasi, 345 bin üyesi var.
-Tisk(Türkiye Isveren Sendikalari9: 1962 de kuruldu.18 isveren sendikasi var.
-Dini Hayat:Türkiye nüfusunun % 99`u müslümandir. Geri kalan % 1 `lik kisim Ortodoks, yahudi, Katolik, protestan ve hiristiyan mezheplerinden olanlar olusturmaktadir.Islam dini hosgörüye önem vermektedir.Ispanya`da Engizisyon mahkemeleri zulmüne ugrayan Yahudiler 15.yüzyilda Türkiye`ye siginmistir.
-Matbaa:Ilk matba 1464 yilinda Yahudiler tarafindan kurulmus ve Tevrat tefsiri sanilan ilk kitapta ayni tarihte basilmistir.Ilk Türk Matbaasi 1779 yilinda yayin hayatina baslamis, ilk basilan eser“lugat-i Vankulu“ denilen Türk-Arapca bir sözlük olusmustur.
-Edebiyat:
-Destanlar:Alp Eren Destani,Bozkurt Destani,Ergenokon Destani.
-Orhun yazitlari:Tonyokuk, Kül Tigin ve Bilge Kagan adina.
-Kutadgu Bilik:Yusuf Has Hacib
-Divan-i lügat-i Türk:Kasgarli Mahmut
-Divan Edebiyati:Dehhani,Kadi Burhanettin,Nesimi,Ahmedi,Fuzuli,Baki,Bagdatli Ruhi,Nedimi.
-Halk Edebiyati:Karagöz oyunlari,Orta oyunu,Dede Korkut
-Alevi-Bektasi Edebiyati:Pir Sultan Aptal
-Tasavvuf Edebiyati:Ahmet Yesevi,Yunus Emre, Nasrettin Hoca.
-Asik edebiyati:Köroglu,Karacaoglan, Emrah, Seyrani,Dadaloglu, Gevheri.
-Tanzimat Edebiyati:Namik Kemal, Ziya Pasa,Semsettin sami,Recaizade Ekrem.
-Edebiyati Cedide:Halit Ziya Usakligil, Mehmet Rauf.
-Milli edebiyat akimi:Ali canip Yöntem, Ömer seyfettin,Ziya Gökalp,yakup Kadri Karaosmanoglu, Halide edip Adivar, resat Nuri Güntekin, Refik halit karay,mehmet Akif, yahya Kemal Beyatli.
-Milli Edebiyatcilar(Cumhuriyet dönemi):Resat Nuri Güntekin,Peyami Safa, Yakup Kadri Karaosman, Nazim Hikmet,Ziya Osman saba, Ahmet Hamdi tanpinar, Kemalettin kamu,Fazil Hüsnü daglarca,Ilhan Berk,N.Fazil Kisakürek,Tarik Bugra,Oktay Akbal,Haldun Taner, Orhan Veli Kanik,Oktay Rifat,Orhan Seyfi Orhan,Necati Cumali,Bedri rahmi eyyüpoglu,Yasar Kemal,Kemal Tahir,Arif Nihat asya,Ilhan Selcuk, Cetin altan, Ayla Kutlu,Adalet Aloglu.
114-Goldziher ignaz(1850-1921):Yahudi asilli Macat asilli sarkiyatci.
115-Gömen, Mehmet Fatih(1877-1955):Kandilli rsathanesinin ilk kurucusu, ve ilk müdürü.
116-Gönenli Mehemet Efendi(1903-1991):Vaiz, reisulkurra.
117-Gülbahar Hatun(ö.988/1492):2.Beyazid`in annesi.
118-Gülbank:Tarikat toplantilarinda, bazi dini ve resmi törenlerinde belli bir eda ile veya makamda okunan dua.
119-Gümilcine:Yunanistan`in Trakya kesiminde eski bir Osmanli kasabasi.
120-Günah:Ilahi emir ve yasaklara aykiri fiil ve davranislari io´fade eden bir terim.
121-Gültekin Resat Nuri(1889-1956):Cumhuriyet döneminin önde gelen roman, hikaye ve tiyatro yazarlarindan.
122-Gürsel, Cemal(1895-1966):Türkiye Cumhuriyetinin dürdüncü cumhurbaskani.
123-haber-i Vahid:Mütevatir derecesine ulasmayan haber.
124-Habib en-Neccar:Islami kaynaklara göreYasin suresinde anlatilan kisi.
125-Habil ve kabil:Hz.Adem ileHz.havva`nin ilk iki oglu.
126-Hacamat:Sagligi koruma veya tedavi amaciyla kan alma.
127-Hacer:Hz.Ibrahim`in esi ve Hz.Ismail`in annesi.
128-Haci Bayram-i Veli(ö.833/1430):Bayramiyye tarikatinin kurucusu .
129-Haci Bektas-i Veli(ö.669/1271):Bektasilik tarikatinin kurucusu olarak kabul edilen Türkmen seyhi.
129-Hac:Hiristiyanlikta büyük önem tasiyan dini figürü.
130-Haclilar:11.Yüzyilin sonlarinda Avrupa dünyasinin“Kudüs`ü kurtarma „ slogani ile, Türkleri Anadolu`dan atmak ve bütün Ortadogu`yu ele gecirmek icin baslattigi siyasi amacli askeri harekata katilanlara verilen ad.
113-Habil ve Kabil:Adem Aleyhisselamin iki oglu Habil ve Kabil idi.Habil`in kurbani kabul edilmis , kabil`in ki kabul edilmemis, bunun üzerine Kabil, Habil`i öldürmüstü.
114-Haham.Yahudilerin , musevilerin din adami.
115-Hahambasi:Yahudi cemaatinin dini lideri.
116-Habesistan:Müslümanlarin ilk kez hicret ettikleri ve iyi karsinlandiklari, halki Hristiyan olan ülke(Etopya).Habesistan`a 1.ci hicret de 11 erkek, 4 kadin toplam 15 , 2.hicrette 77 erkek , 13 kadin toplam 117 kisi. Peygamberligin 5.yilinda ilk kafile yla ciktilar.
118-Hacer`ül Esved`in öpülmesi:Peygamberimiz, Mekke`yi fethedip Kabe`deki putlari kirdiktan sonra tavaf ederken hacer-i esved`e ellerini sürmüs ve onu öpmüstür ki, buna bir tazim olarak istilam denir.(Ilahiyat Ans.c:2, Sh.120)
119-Hacli seferlerine karsi koyan devletler:Anadolu selcuklu devleti,Musul atabeyligi,Eyyübiler,Memlukler,Suriye selcuklulari, Sam atabeyligi, Danismendler, Fatimiler, Saltuklar, Artukklar.
120-Hacli seferlerini baslatan devletler:Bizans imparatorlugu.Papalik, Almanya, Fransa, Ingiltere, Napolik kralligi.
121-Hacli seferlerinin nedeni:Batili hiristiyanlarin, papalarin tesvikiyle Kudüs`ü müslümanlarin elinden kurtarmak Anadolu ile Avrupa`da bulunan müslümanlari buralardan atmak amaciyla gerceklestirdikleri seferlerin genel adi.
123-Hadim:genellikle harem hizmetlerinde calistirilan erkekligi giderilmis erkek.
124-Hadikatü-s Suada:Fuzuli`nin Kerbela vak`asini isledigi meshur eseri.
Hafiz Osman(ö.111=/1698):Aklam-i sitte de devir acan Türk hattati.
122-Hafsa(ö.45/665):hz.Ömer`in kizi ve Hz.Peygamber`in hanimi.
123-Hafsa hatun(ö.940/1534):Kanuni Sultan Süleymanin annesi.
124-Haham:Yahudi dini teskilatinda unvan.
125-Hak Dini Kur`an Dini:Elmalili Muhammed Hamd`nin(ö.1942)Türkce Kur`an tefsiri.
126-Hakem b.Ebü`l-As(ö.31/651):Hz.Peygamberin Taife sürgüne gönderdigi sahabi.
127- Hala Sultan Tekkesi:Kibris`ta Hz.Peygamberin süt halasi Ümmü Haram`in türbesini barindiran tekke.
128-Halid b. Velid(ö.21/642):Hz.Peygamberin seyfullah unvani verdigi kumandan sahabi.
129-Halime:Hz.Peygamberin süt annesi.
122-Hamdele:el-Hamdülillahi Rabil alemin cümlesinin kisaltilmisidir.Anlami, hamd alemlerin Rabbine mahsustur.Hz.Peygambere , O`nun ashabina ve ehl-i beytine salat ve selam okumaya ise salvele denilir ve hamdele – salvele birlikte kullanilir.
123-Hanbeli mezhebi: Dört büyük sünni fikik mezhepten biri.
121-Hanefi Mezhebi:Hanefi mezhebi su yedi esas üzere kurulmustur:Kitap, sünnet, sahabenin sözleri, kiyas, istihsan, icma ve örf.
Hanefi Mezhebine dair imam Muhammed`in yazdigi meshur 6 kitabi sunlardir:Mebsut, ziyadat, cami-us Sagir, cami-ul kebir, siyer-i sagir, siye-i kebir.
122-Hanim Sultan:Osmanlilarda padisah ve sehzade kiz cocuklari icin kullanilan unvan.
123-Hanif:Islam öncesi dönemde Hz.Ibrahim`in teblig ettigi dine tabi olanlara verilen ad.
124-Hanzale b.Ebu Amir(ö.3/625):Uhud savasinda sehit oldu. Boy abdesti almaya firsat bulamadan Islam ordusuna katildi.Hanzale`nin nasini meleklerin yikadigini Hz.Peygamber`den ögrenen müslümanlar, meleklerin yikadigi kimse lakabini verdiler.
125-Haram:Din tarafindan yasaklanan fiil.
126-Haram aylar:Islami literatürde savasin haram kabul edildigi 4 kutsal ay.Zilkade,zilhicce,muharrem, recep.
127-Harbi:Gayri müslim devletin vatandasi anlaminda fikhi terimi.
128-Harbiye:2.Mahmud zamaninda 1835`de subay yetistirmek üzere acilan askeri mektep.
129-Hareket ordusu:31 Mart Vak`asini bastirmak üzereSelanik`ten Istanbul`a gelen ordu.
130-Harem:Mekke ve Medine sehirleriyle cevrelerindeki belirli bölgeler icin kullanilan terim.
131-Haremeyn:Mekke ve Medine sehirleri birlikte ifade eden tabir.
132-Hariciye nezareti:Osmanli devletinde 1836`da kurulan ve Cumhuriyet döneminde Disisleri Bakanligi adini alan teskilat.
133-Harran:Sanli Urfa iline bagli bir ilce merkezi.
134-Hartum:Sudan cumhuriyetinin bassehri.
135-Harura:Siffin savasinda Hz.Ali`nin saflarindan ayrilan Haricilerin toplandigi yer.
136-Harut ve Marut:Kur`an-i Kerim`de adlari gecen ve insanlara sihir ögrettiklerine inanilan iki melek.
136-Hasan:Hz.Peygamberin torunu.Hz.Fatima ile Hz.Ali`nin büyük oglu.
137-Hasan el –Benna(1906/1949):Ihvan-i müslimin teskilatinin kurucusu, Misirli fikir ve mücadele adami.
128-Haset:Baskalarinin sahip oldugu imkanlari kiskanma anlaminda bir terim.
129-Hassan b.Sabit(ö.60/680):Hz.Peygamberin sairi olarak taninan sahabi.
130-Hasiye:Kitaplarin sayfa bosluklarina yazilan cogu kisa aciklamalar icin kullanilan terim.
131-Hatice:Hz.Peygamberin ilk hanimi.
132-Hatun:Türkler de ve Mogallarda hükümdar ailesine mensup kadinlar icin kullanilan bir unvan.
121-Havaic-i Asliye:Asil ihtiyaclar, temel ihtiyaclar.Zekat matrahi disinda tutulan temel ihtiyac mallari disinda tutulan temel ihtiyac mallari anlaminda fikih terim.
122-Hariciler:Hz.ali ile Hz.Muaviye arasinda meydana gelenen Siffin savasindaki hakem olayindan sonra meydana cikmistir.”Hüküm Allah`indir diyerek hakem olayina karsi ciktilar.Hakem olayini küfür, taraflarini da kafir ilan ettiler.
121-Havariler:Hz.Isa`ya herkesten önce inanan ve yardimci olan , onun Allah`in kulu ve peygamberi oldugunu tasdik edenlerdir.
123-Havelan-i havl:Senenin devretmesi, gecmesi demektir.
122-Havkale:La havle ve la kuvvete illa bi`llahil-aliyyi`l –azim cümlesini söylemeye denir.
122-Hayber:Hicaz`da Medine-Suriye yolu üzerinde bulunan eski bir ticaret ve ziraat merkezi.
123-Haydar:Hz.Ali`nin lakabi.
124-Haremeyn:Iki mukadde sey demektir. Mekke medine sehirleri icin kullanilir.
125-Hasan(r.a):H.3(624) Ramazan ayinda Medine` de dogdu.H.50(670) tarihinde vefat etti. Baki mezarligina defnedildi.
126-Hasan-i Basri(ö.110/728):Tabiinden, Medine `de dogdu.Hadis ve fikihta büyük alimlerdendir.Alim ve zahid.
1126-Harun (as):Hz.Musa Aleyhisselamin kardesi.
125-Hatemü´l-Enbiya:Peygamberlerin sonuncusu;Hz.Muhammed(sas).
126-Hatem-i Nübüvvet:Hz.Muhammed(sas)` in Peygamberligine denir.
126-Havariler:Hz.Isa`ya herkesten önce inanan yardimci olan ,O`nun Allah`in kulu ve peygamberi oldugunu tasdik edenlerdir.Hz.Isa`nin kendisine yardimci olamak üzere sectigi on iki kisiden herbiri icin kullanilan tabir.
127-Havva:Ilk kadin, Hz.Adem`in zevcesi, ve insan neslinin annesi.
128-Havz-i Kevser:Ahirette Hz.Muhammed`in ümmetiyle yaninda bulusacagi bildirilen havuz ve nehir.
126-Hayrü`l-beser:Insanlarin en hayirlisi Hz.Muhammed.
127-Hedy:Hac ve umre yapan kimselerin harem sinirlari icinde kestikleri kurban.
128-Helal:Yapilmasi dinen serbest olan fiil.
129-Helenizm:yunan medeniyet, yunan medeniyetine has.
130-Hendek gazvesi:Müslümanlarla Mekkeli müsrikler ve müttefikleri arasinda yapilan savas(5/627)
131-Heraldik:Mühür bilimi.Eski mühürleri inceler.
131-Hicret:Peygamberimizin Mekke`den Medine`ye göcü. Hicret, 12 Rebiulevvel/23 Eylül 622`de olmustur.Bu tarih Peygamberimizin 53`üncü dogum yil dönümüdür.
132-Hicr:Kayalik böge demek olup Medine`in Kuzeyeinde bir yerin adidir.Salih peygamberin kavmi semud burada yasardi.
133-Hilye-i Seaadet:Hz.Peygamber(sas)Efendimizin yüce sifatlarini anlatan manzum veya nesir halindeki yazilara hilye-i seaadet veya hilye-i serif denir.
134-Hira:Cebel- Nur(Nur Dagi):Mekke`nin Kuzey dogusunda Kabe`ye yaklasik 5 km. Mesafe de bulunan ve zirvenin 20 km. Altindaki magara.Hz.Peygambere ilk vahyin geldigi dagdir.
135-Hitabet Türleri:Asker, siyasi, dini hitabet, panel.
135-Hiristiyan mezhepler arasinda catisma:Katolik ve protestanlar arasinda din ve mezhep kavgalarinda hesapsiz kanlar akti.Engizisyon mahkemeler masum canlara kiydi.Iskence altinda ölenlerin deftere kaydolanlarin 390 bin kisidir.Bunlarin: 200 bini ateste yakilmistir. Islamiyette böyle bir vahset görülmüs müdür?
136-Hiristiyanlik:Hz.Isa`nin peygamberi oldugu Ilahi 136-Hiritiyan mezhepler:Katolik mezhebi(Roma kilisesi),Ortodoks mezhebi,Protestan mezhebi.Temelde ayni inanclari paylasmakla beraber, ayrintilara ait konularda katolik mezhebinden ayrilarak ortaya cikan bazi kücük mezhepler vardir.Bunlar;Keldani mezhebi, ermeni mezhebi, süryani mezhebi, maruni mezhebi ve kipti mezhebi.Kurulus döneminde bütün dogu Ortodoks kiliseleri Istanbul Ortodoks Kilise`sinin idare ve kontrolu altinda iken, daha sonralari parcalanmalar olmus su kiliselere ayrilmis; Süryani ortodoks kilisesi,, rum ortodoks kilisesi, ermeni ortodoks kilisesi, rus ortodoks kilisesi.Protestan mezhebi öncelikle kendi bünyesinde su 3 ana kola ayrildi:Lutheryanizm, kalvanizm, anlikanizm.
137:Hidane:Kücük cocuklarin bakimi, gözetimi ve terbiyesi anlaminda bir fikih terimi.
138-Hilafet:Islam tarihinde devlet baskanligi kurumu.
139-Hirka-i Saadet:Peygamberimizin Topkapi Sarayinda mukaddes emanetler dairesinde korunan hirka.
140-Hitan:Sünnet, sünnet ameliyesi.Sünnet olmak , erkekler icin sünnettir.Ilk sünnet olan Ibrahim Aleyhisselam`dir,Sünnet olmak hem dinin ve hem dindarligin siaridir.Usaym b. Kelb`in babasindan naklettigine göre, dedesi demiski;“Peygamberimize geldim ve Islamiyeti kabul ettim Bunun üzerine Efendimiz(sas) söyle buyurdular:“Kendinden küfrün killari temizle, tiras et ve sünnet ol.“(Ahmet b. Hanbel,3,41;Ebu davud, Taharet,129)141-Hizir:Hz.Musa döneminde yasayan , kendisine ilahi bilgi ve hikmet ögretilen kisi.
142-Hizirbe(ö.86371459):Osmanli alimi, Istanbul`un ilk kadisi.
143-Hüdhüd:Cavuskusu veya ibibik denilen ve Hz.Süleyman ile Sebe meliki Belkis arasinda haberlesmeyi saglayan kus.Kur`an- Kerim`de Hz.Süleyman kissasiyla ilgili olarak zikredilen bir kus.
144-Hülafa-i rasidin:Dört halife.Hz.Ebubekir, Hz.Ömer, Hz.Osman, Hz.Ali.
145-Hülagü(ö.663/1265):Ilhanli Devletinin kurucusu ve ilk hükümdari(1256-1265)
145-Hümanizm:Insancilik, Avrupa`da ortaya cikan ve mücerred bir insan sevgisini esas alan görüs.
146-Hümeze süresi:Sapitan bazi insanlarin vasiflarinin beyan edildigi, mal varliginin insani ilahi azbtan kurtaramayacaginin haber verildigi.
147-Hüsn ü ask(ö.1213/1799):Seyh Galib`in kaleme aldigi divan edebiyatinin son büyük tasavvufi mesnevi
148-Hüvelbaki:Allah`in edediligini ifade eden ve Osmanlilarda mezar taslarina yazilmasi adet olan Arapca ifade.
146-Hüsn-i Hatime:Son nefeste, ruhunu iman ile teslim etme.Su-i hatime ise imansiz gitme demektir-
146-Hüsuf Namazi:Ay tutuldugu zaman iki rekat kendi basina kilinan namaza da Hüsuf namazi denir.
147-Hüseyin(r.a):Peygamberimizin torunu,hicretten 5 yil sonra saban ayinin besinde Medine´de dünyaya geldi.Hz.Peygamber`in torunu,Hz.Fatima ile Hz.Ali`nin kücük oglu, Kerbela sehidi.
147-Hüzün yili:Hz.Peygamberimizin amcasi ile zevcesi Hz.Hatice`nin (Bisetin 10.yili) vefat ettigi yila denir.(Bi`setin 10.yili)
148-Hudeybiye:Mekke`nin kuzey batisinda bir yer adi.
148-Hud(as):Ad kavmine gönderilen peygamberin adidir.Ad kavmi Ahkaf denilen yerde yasarlardi.Ad kavmi irem adinda meshur bir sehir insa etmislerdi.Ad kavmi putlara tapardi.Inanmayanlari Allah(c.c), Hud Aleyhisselam ile beraber iman edenleri kurtulusa erdirip kafirleri helak etti.
149-Hukuku`l-ibad:Kul haklari anlamina gelen “hukuku`l –ibad“ kavrami; temel insan haklari ifadesinin karsiligidir.Kur`an`in inmesi ile kemale eren hak din Islam`in amaci;malin,canin, aklin, irzin ve dinin korunmasidir. Bu bse esas, kul haklarini korumaya yöneliktir.
149-Hulül:Tanrinin insanda bedenlesmesi inancina hulül denir.
149-Humeyra:Peygamber Efendimizin, Hz.Aise validemize verdigi lakab.
149-Huneyn:Taif yakinlarinda Mekke`ye 10 mil bir yer.
150-Hurafe:Mantiki temeli olmayan telakki ve uygulamalari, din adina sürülüp benimsenen batil inanc ve davranislariifade eden bir terim.
151-Hutbe:Cuma ve bayram namazlari basta olmak üzere bazi ibadet ve merasimlerin icrasi esnasinda topluluga hitaben yapilan konusma.Hutbenin vacipleri:Hatibin taharet üzere bulunmasi, avret sayilan yerlerini örtülü olmasi ve hutbeyi ayakta okumasi.
151-Huzeyfe:sahabeyi kiramdan olup cumadan önce vaz ve nasihat eder. Ya Huzeyfe ! Fitneden nasil kurtulalim?Dua eden kurtulur der. Ne zaman dua edelim? Namazdan sonra cevabini verir. 656 senesinde sirlari ile beraber Hz.Peygambere kavustu.Huzeyfe bin Yeman (r.a), babasi ile Medine`ye gelip müslüman oldu.Huzeyfe , peygamberimizin sirdasi.Peygamberimi ona, ashab-i kiram arasina karisarak kendilerini gizleyen münafiklarin kim oldugunu tek tek bildirmisti.Hz.Huzeyfe, Hz.Ömer döneminde Nusaybin halkina vali gönderilir.Hz.Ömer mektubu yazar. Valiye itaat edilmesini ister.Huzeyfe varir , halk karsilar. Hayvan üstünde bir kuru etle ekmek yiyordu.Halk bizden istediklerin ne diye sorar. Yeni vali, tebessüm ederek sizlerden; sadece, kendimin ve hayvanlarimin yiyecegini istiyorum dedi.
153-Huzeyme b. Sabit(ö.37/657):Züssehateyn (sehadeti iki sahit yerine gecen) diye taninan sahabi.
154-Huzur Dersleri:Osmanlilarda 1759`dan itibaren 1924 yilinda hilafetin kaldirilmasina kadar ramazan ayinda padisahin huzurunda yapilan tefsir dersleri.
152-Ibadet:Ibadet, Allah`a kulluk etmek, saygi göstermek ve O `nun bize verdigi nimetlere sükretmektir.Dini mana da ise, namaz, oruc, zekat ve hac gibi dini görevlerimizi kapsamakla beraber Allah`in bizden yapmamaizi istedigi her türlü güzel is ve davranis, bütün dini ve ahlaki görevleri yerine getirmektir.
153-ibn Batutta(ö.770/1368-69):Ortacagin en büyük müslüman seyyahi.
154-Ibn Haldun(ö.808/1406):Meshur tarihci, sosyolog, filozof, siyaset ve devlet adami.
155-ibn Irak(ö.427/1036`dan önce):Biruni`nin hocasi, matematik ve astronomi alimi.
156-Ibn Ishak(ö.151/768):Siyer, megazi müellifi, muhaddis.
157-Ibn Mülcem(Abdurrahman b. Amr b.Mülcem ö.40/661):Hz.Ali`nin katili.
158-Ibn Rüst(ö.595/1198):Messai okulunun son temsilcisi, filozof, fakih, hekim.
159-Ibn Sina(ö.595/1037):islam messai okulunun en büyük temsilcisi, filozofu, Ortacag tibbinin önde gelen temsilcisi.
160-Ibn Teymiye Takiyyüddin(ö.728/1328):Görüs ve elestirileriyle Islam düsüncesinin geleismesine tesir eden Selefi alimi, müctehid.
161-Ibn Ümmü Mektum(ö.89/708):Hz.Peygamberin müezzini, ama sahabi.
154-Ibrahim bin Ethem (ö.161/778): Zahid , sufi ve muhaddis.Babasi Belh sehrinin hükümdari idi.Hicri 3. asirda yetismis büyük bir evliyullahtir.Bir cok kerematleri görülmüs, Allah rizasi yolunda dünya saltanatini terkederek fakirligi kabul etmis ve bütün ömrünü ibadet ve itaat ile gecirmistir.Kerametleri dillere destandir.
155-Ibrahim Hakki Erzurumi(ö.161/1780):18 Mayis 1702 de Erzurum`un Hasankale ilcesindem dogdu. Ma`rifetname adli eseriyle taninan alim, sufi ve sair.Babasi dervis Osman Efendi, annaesi Serife hanife hanim`dir.
156-Ibrahim Müteferrika(ö.1160/1747):Ilk Türk matbaasinin kurucusu, yayimci , Osmanli devlet adami ve aydini.
154-Ibn Ya`mer(ö.89/1240):Tasavvuf ve Islam düsünce tarihinde büyük etkileri bulunan sufi müellif.
155-Ibnü`l-Cezeri(ö.833/1429):Kitaat ve hadis alimi.
156-Ibnü`l-Hadrami(ö.38/658):Hz.Osman`in Mekke valisi, Muaviye taraftari.
157-Ibnü`l-Heysem(ö.432/1040):Optigin gelismesine yaptigi önemli katkilarla taninan Ortacag`in en büyük fizikcisi;Matematikci-astronom, filozof.Bati dünyasinda Alhazen , Alhacen veya Avenetan, Avennathan adlariyla bilinir.
153-Iblis:Allah`in emrine karsi gelip Adem`e secde etmeyince, Allah Teala onu cennetten veya meleklerin icindeki yüksek makamindan kovdu
154-Ibnü`l –Kuf(ö.685/1286):Filistin`de 21 Agustos 1233 de dogdu.Islam dünyasinda bilinen ilk operatör doktor ve ilk müstakil cerrahi kitabinin yazari.
155-Ibrahim:yahudilik, Hiristiyanlik ve Islam`in müstereken kabul ettigi büyük peygamber.
156-Ibrahim(ö.10/632):Hz.Peygamber in kücük yasta ölen oglu.
157-Ibranice:Yahudilerin ve yahudi kutsal kitabinin dili.
152-Icma:Ashab-i Kiram`in ittifaklari üzere akaid hükmüne gecmis dini emirlerin tamami.?
153-Icma-i ümmet:Ayni asirda yasamis olan Islam alimlerinden müctehid olanlarin , Islam`in bir konusu hakkinda verilen hüküm üzerinde birlesmesidir.
154-Ictihad:Ictihad; dini hükümleri delillerden cikarmak icin müctehidin bütün gücünü sarfedebilmesidir.Ictihad yapabilecek bir yetenege sahip olan zata müctehid denir.
156-Ic oglani:Devsirme olarak saraya alinip cesitli devlet hizmetleri icin yetistirilen kimse.
157-Idadi:Rüstiye mezunlarini yüksek okullara hazirlamak icin acilan, günümüzde liseye denk orta ögretim kurumu.
152-Iddet:Islam hukukunda kocasindan bosanan bir kadinin 100 gün,kocasi ölen kadinin 130 gün bekleme müddeti.Henüz adet görmeyenlerin iddet müddeti ise 3 aydir.Hamile kadinlarin bekleme sureleri, dogum yapincaya kadar, yaslilik sebebiyle hayizdan kesilen kadinlarin bekleme suresi 3 ay iddet beklemek.(Islami Bilgiler Ansiklopedisi,c.2,sh.22)
153-Idris(as):Adem Aleyhisselamdan sonra, kalem ile ilk kez yazi yazan, ilk kez yildizlar ve hesap ilmini gözden geciren bir zatti.gecmis devirlerin büzü ilimleri kendisinde toplamisti. Bütün ilimler kendisine ögretilmisti. Kendisi terzi idi.. Ilk defa igne ile dikis diken, ilk defa elbise dikip giyen de Idris Aleyhisselamdir. Halbuki ondan önce insanlar hayvanlarin derilerini giyerdi.
153-Ihsan:Allah`a onu görür gibi ibadet etmesidir.
152-Ihtikar:Ihtiyac maddelerini toplayarak, darlik aninda pahali satma, vurgunculuk.
153-Iffet:Insanin bedeni ve maddi hazlara asiri düskünlükten korunmasini saglayan erdem icin kullanilan ahlak terimi.
154-Ifk hadisesi:Hz.Aise´ye zina isnadi atilmasi olayi.
155-Ifrit:cinlerin reisi veya en güclü, zeki; kurnaz ve karli olani.
157-Iftar:Orucu acmak anlaminda fikhi terimi.
158-Iftira:bir kimseye islemdigi bir sucu isnat etme anlaminda ahlak terimi.
159-Ihdad:Kocasi ölen veya kesin bosanmasiyla evliligi sona eren kadinin belli bir süre bazi davranislardan kacinmasi anlaminda fikhi terimi.
160-Ihlas:Kulun bütün davranislari ve sözlerinde sade ve Allah`in rizasini gözetmesi anlaminda ve tasavvuf terimi.
161-Ihtida:Diger dinlerden veya dinsiz iken Islam`a girme anlaminda bir terim.
152-Ihvan-i Safa:Ansiklopedik risalesiyle taninan felsefe toplulugu.
153-Ikbal, Muhammed(1877-1938):Hindistanli müslüman düsünür, sair.
154-Iktida:Namazda imama uyma anlaminda fihih terim.
153-Ila:Islam hukukunda bir erkegin bir müddet hanimina yaklasmayacagina dair yemin etmesi demektir. Ila süresi 4 aydir.Bu süreden önce karisi ile birlesen erkek yemini bozmus olur ve bunun keffaretini ödemek durumdadir. 4 ay gecerde karisina yaklasmazsa, karisi bain talak ile bosanmis olur.Bu durumda ancak kadinin rizasi ile yeniden nikahlanarak kendisiyle evlenebilir.
154-Ilham:feyiz yoluyla insanin kalbine ulasan bildi.
155-Ilhanlilar(1256-1353):Iran`da kurulan bi mogol devleti.
156-Illiyyin:Iyilerin amel defterinin bulundugu yer anlaminda Kur`an terimi.
153-Ilk Cuma namazi:Hicret esnasinda Salim ogullari yurdunda Ranuna mevkiine geldiginde Cuma vakti olmustu.Bura da ilk Cuma namazi kilindi.Peygamberimiz(sas9:“Günesin dogdugu günlerin en hayirlisi Cuma günüdür.“(Sünen-i Tirmizi Terc.c.1,sh.487)
154-Ilk sehitler:Kuresy kafirleri, Ammar ile babasi Yasir ve anasi Sümeyye`yi , zorla dinlerinden döndürmeye kalkistilar.Onlar bunu kabullenmeyince, Sümeyye`nin iki ayagini iki deveye baglayip ters istikamette cekerek parcaladilar.Yasir`i de sehit ettiler.
154-Ilk Türkce Ezan:Ilk Türkce ezan 29 Ocak 1932 yilinda Istanbul`da okundu.
155-Ilk Türkce Hutbe:Ilk Türkce hutbe,06.Ocak.1932 de Süleymaniye camiinde okundu.
156-Ilham:Allah`in, kulun kalbine feyz yoluyla ilka ettigi(koydugu) bilgi veya özel mana demektir.Insanin kalbine Allah tarafindan ilka edilen manaya“ilham“; seytan tarafindan ilka edilen manaya da „vesvese“ denir.
156-Ilmihal:Namaz, abdest ve temel akaid bilgilerinin yer aldigi ögretici kitap.temel dini bilgileri iceren el kitabinin genel adi.
157-Imam-i Azam ebu Hanife:Imam-i azam(büyük imam) lakabiyla bilinen, Ebu Hanife künyesi ile meshur Numan b. sabit b.zevta(Zuta), mutlak müctehid ve fikihta hanefi mezhebinin imami.hicri 80 yilinda Kufe`de dogdu.Babasi Kufe`de ipek ve yün kumas ticaretiyle ugrasti.Kücük yasta Kur`an`i hifzetti.Gencliginde ashab-i kiram`dan enes b. Malik`i,Abdullah b.Ebi Evfa`yi, Vasile b. Eska`i, Sehl b.Saide`yi ve hicri 102 de en son vefat Mekke`de vefat eden Ebu`t-Tufeyl Amr b.Vasile`yi görmüs, bunlardan hadis dinlemistir.Imam-i azam`in eserleri;Fikhu`l aekber,alim ve muteallim, fikh-i ebsat, vasiyetler.
159-Imameyn:Imam-i Ebu Yusuf ile imam-i Muhammed` e birden verilen bir isimdir.Bazende imam-i azam ile imami safi icin kullanilir.
160-Imam-i Rabbani(ö.1034/1624):Naksibendiyye tarikatinin Müceddidiyye kolunun kurucusu.
158-Imran:Hz.Meryem`in babasi ve Hz.Isa`nin dedesi.Allah (c.c)Hz.Meryem`in yetistirilmesiyle ilgili olarak Hz.zekeriya`yi görevlendirilmistir.Zekeriya Aleyhisselam, Hz.Meryem`in teyzesinin kocasi.
159-Imaret:Osmanli döneminde fakirlere ve medrese talebesine sicak yiyecek dagitmak amaciyla kurulmus hayir müessesesi.
159-Imza:Hz.peygamberin bazi belgeleri ve mektuplari sag eliyle bizzat imzaladigi veya mühürledigi bilinmektedir.
160-Inayet:Allah`in kainat hakkindaki külli bilgisi ve takdiri anlaminda felsefe terimi.
161-Incil:Hz.Isa`ya verilen ilahi kitabin Kur`an`daki adi.
162-Incili Cavus:Fikra ve nükteleriyle taninan saray muhasibi.Asil adinin Mehmet veya Mustafa oldugu.
163-Inebahti Deniz Savasi:Osmanli donanmasi ile müttefik Hacli donanmalri arasinda meydana gelen deniz savasi(7 Ekim 1571)
164-Infak:Allah`in hosnutlugunu kazanma niyetiyle harcamada bulunma.
159-Infitar süresi:Kiyamet gününde meydana gelecek olaylar hakkinda kisaca bilgiler verilip, insanin yaptiklarini meleklerin tesbit ettigini bu sebeple imanli iyi bir kul olmasi gerektigi.
159-Insikak süresi:Kiyametin hallerini, kiyametin gününü haber vermektedir
160-Ingiliz Kerim Efendi(ö.1303/1886):Ingiliz diline ve kültürüne vakif ilk osmanli alimlerinden biri.
161-Inguslar:Kuzey Kafkasya`da yasayan müslüman halk.
162-Insaallah:Yapilacak her seyin ilahi irade ve izne bagli olarak gerceklesebilecegini belirtmek amaciyla isin öncesinde söylenmesi gereken bir söz.
163-Insikakau`l-Kamer:Ayin yarilmasini ifade eden bir Kur`an terimi.
164-Ipek Yolu:Ilkcag ve ortacag`da Cin ile Ortadogu ve Bati ülkeleri arasinda kullanilan ana ticaret yolu.
164-Isbat-i –vacib:Allah`in varligini kanitlama anlaminda kelam ve felsefe terimi.
165-Iskender Mirza(1899-1969):Pakistan`in ilk cumhurbaskani.
159-Irem:Ad kavmi zamaninda, Seddat tarafindan cennete karsilik olarak yapildigina inanilan sutünleriyle, bah ve bahceleriyle ünlü sehir.
160-Iskat:Bir hak veya mükellefiyeti düsürme anlaminda fikhi bir terimi.
161-Iskilipli Mehmet Atif Efendi(1875-1926):Türk din alimi ve yazari.
158-Islam: Son ilahi din.Allah `a yönelmek, O`na teslim olmak. Peygamberimiz(s.a.s)`in bildirdiklerinin hepsini kalp ile kabul etmek, dil ile söylemek ve onlari uygulamaktir.
159-Islam Arastirmalar Merkezi:Türkiye Diyanet Vakfi tarafindan kurulan ilmi arastirmalar merkezi(1983)
160-Islam Düsünce tarihi:Islam düsüncesi, müslüman bilginlerin tarihi icerisinde ortaya koyduklari düsüncenin ortak adi.Islam düsüncesinin temelinde islam vardir.Batililarin kendi tarihleri icin ,“karanlik devir ve ortacag“ dedikleri bir devirde, Islam dünyasi, Islam düsüncesiyle“Aydinlik Devrini“ yasamistir.Hz.Peygamber,ilk müslümanlarin saglik ihtiyaclarini bilimsel olarak cözmek icin, müslüman olmamis yakinlarindan teyzesinin kocasi, Harise adli kisiyi, Iran`daki Cündisapur medresesine Tipp ögrenmesi icin göndermistir.Cündisapur mektebi, Iran`in Hazistan bölgesinde sasani hükümdari 1.Sapur tarafindan kuruldu.Tasavvuf; Kafanda ne varsa birakman, elinde olani vermen ve basina gelenden sizlanmamandir.Mutasavvuflara göre tasavvuf düsüncesinin mensei dogrudan dogruya Kur`an ve Peygamberin sünnetidir.Hz.Peygamber“Ölmedn önce ölünüz, Allah`in ahlaki ile ahlaklaniniz“.Islam düsüncesi birinci yüzyilda ortaya cikan ilk kareket tasavvuf hareketidir. Bu hareketi baslatan , ashaptan, Ebu Derda, ebu Zerr el-Gifari, Huzeyfe ibn Huzeyl el- Yeman ve Imran Huzai gibi ileri gelen kimselerdir.Hz.Osman, el-Gifari`yi Sam`a sürmüs, zamanin valisi olan Muaviye`de onu hapsetmistir.Tasavvufun gercek kurucusu Hasan el-Basri(ö.728).Tasavvufun ikinci gelisim evresi Hasan el-basr-i ile gazali`ye kadar gelen devredir. Tasavvufi düsünce iki ana kola ayrilmistir:
1-Melamiyye:Ibrahim b.Ethem, Belhi, Davut Tai, abdullah b. Mübarek, Fudayl b. Iyaz ve Besir gibi kimseler bu yolu baslatanlardir.Asil kurucusu , Beyazit Bistami(ö.874).
2-Isbatiyye:Isbatiyye`nin kurucusu Cüneyd el-bagdadi(ö.909) gösterildigi icin, buna ayni zamanda Cüneydiyye(Güneydilik) de denir. Bu anlayisi benimseyen mutasavvuflara göre ayni zamanda“Ehl-i Ma´rifet“ de denir.Mutasavvufun tarikat olarak müesselesmesi, ortaya cikmasi 14. yüzyilda görülmeye baslar. Tariketlesmeler, genel olarak iki tiptir. Birincisi, Üveysi tipidir.Ikincisi yasayan bir sufi önderin etrafinda olusan tariketlesmedir.
Kelami Ekoller:Mutezile, Esarilik, Maturidilik, Sia.
Muztezilenin Inanc esaslari(el-usulu`l-Hamse):Tevhid, adalet, va`d ve va`id, el-menzile Beyne`l-menziletynel-emru bi`l-ma`ruf ve`n-Nehyu anil –münker.
Ehl-i Sünnet Mezhepleri:Selefiyye, Es`ariyye, Maturidiyye. Maturidiyye`nin kurucusu Ebu Mensur Muhammed b.Muhammed el – maturi(ö.333/944)`nin kurdugu mezhebe Maturidiyye mezhebi denir. Imamu`l-Huda, alemü`l –Hüda, Imamu`l Mütekellimin, reissu`s-Sünne gibi ünvanlarla anilir. Esariyye Mezhebinin kurucusu Ebu`l-hasan Ali b.Ismail el Esari el Basri(D.875/ ö.936).
-Gazali, kendisinden öncekileri felsefecileri üc kisma ayirir; Dehriler(materyalist), Tabiiyyun(Naturalistler)Ilahiyyun gibi üc zümreye ayirmistir.
-Ilkler; ilk müslüman astronomisi Ibrahim el-Fezari, ilk Islam kimyacisi, ikinci Ümeyye hükümdari, Yezid`in oglu Halit(ö.704 veya 708), sol anahtari ve 5 cizgili notayi ilk müslümanlar bulmustur.
-Ilmi Matlablar:Kendileri ile ilim elde edilen sorulara “ilmi matlablar” denir(mi, ne, icin, nasil, kac, nerede , ne zaman, hangi).
-Ontoloji: Varlik bilimi.
-Tabib-Hekim:Ibn Sina`ya göre; tip ilminde iki cesit doktor vardir.Tabib-Hekim.Tabib; Ögrendigi bilgileri, hastalarinda uygulayan doktordur, yani tibbin teknisyenidir.Hekim ise hastalarla ilgilenmek yerine dogrudean tip ilminin kendisiyle ugrasan , tipta hikmet sahibi olan kimsedir.
-Issizlik:Issizlik ahlaken kötü davranislar yapmasina sebep olmaktadir.Hirsizlik, cinayet, aile ici kavga, gecimsizlik, srhosluk ve uyusturuculuk vb. Batililar devlet bütcesine büyük bir kismini issizlere, issizlik ücreti olarak vermektedir.
160-Islam Konferansi Teskilati:Islam ülkelerini bir cati altinda toplayan milletlerarasi kurulsu(l969)
161-Islamabad:Pakistan Islam Cumhuriyetinin baskenti.
162-Ism-i A` zam:Allah`in en büyük ismi anlaminda bir tabir.
163-Ismail El-Ezheri(1900-l969):Sudan`in bagimsizligini kazandiktan sonraki ilk baskani.
164-Ismail Hakki Bursevi(ö.1137/1725):Celceti seyhi, müfessir, sair.
164-Israil:Akdeniz`in güneydogu kiyilarinda bulunan Yahudi devleti.Nüfusu 1.180.400(1998)
165-Istiklal Harbi:1919`dan 1922 yilina kadar devam eden ve Bati Anadolu`yu isgal eden Yunan ordusunun inhasiyla sonuclanan , Mustafa Kemal Atatürk`ün önderliginde Türk Milletinin kurulus mücadelesi.
166-Istiklal Mahkemeleri:Milli mücadele döneminde ve Cumhuriyet`in ilk yillarinda faaliyet gösteren özel mahkemelerdir.
167-Istiklal marsi:Mehmet Akif Ersoy`un Büyük millet Meclisi tarafindan 1921`de resmi mili mars olarak kabul edilen siiri.Istiklal marsinin günümüzde bestesini yapan Osman Zeki Üngör`dür.
158-Islam`in ilk emri ve son emri:Islam`in ilk emri oku, ikinci emri temizliktir.
159-Islam`da ilk cemaat:Islam`da ilk cemaat, peygamberimizinCebrail(as) `e iktidaen kildigi namazdir.Daha sonra Peygamberimizin Hz.Hatice ile kildigi namazdir.
160-Islambol:Istanbul`a verilen adlardan biri.
161-Israil:hz.Yakub(as)`un lakabi olup sonradan bütün o soydan gelenlere”Beni Israil” denilmistir.
162-Istidrac:Bir kul günahini yeniledikce Allah`´n , onun sagligini, mevkiini, sanini, söhretini, nimetini artirmasi, ona sükrünü, tevbesini, istigfarini unutturmasi, böylece onu asama asama azabina yaklastirmasi ve sonunda kendisini ansizin yakalamasi anlamina gelir.(Hasan Basri Cantay Meali, 3,1078)
161-Istigfar:yapilan günahlarin Allah tarafindan örtülmesini ve bagislanmasini istemek demektir.Kur`an da 114 surenin bir adi da tevbe dir.Kur`an `da 80´den fazla yerde tevbe kelimesi gecer.Gufran ismi de 90`dan ziyade yerde gecer.
162-Istibra:Kücük abdesten sonra temizlenme.
164-Istihlaf:Namazda abdesti bozulan insanin, yerine cemaattan birini gecirmesine istihlaf denir.
163-Istinaf:Namazda abdesti kasten kendi istegi ile bozulmussa namazi yenidn baslar. Buna istinaf denir.
163-Istinca:Büyük abdesten sonra temizlenmek.
165-Iznik Konsili:Hiristiyanlik tarihindeki ilk genel konsil(325)
166-Jön Türkler:Daha cok 2.Abdul hamid dönemindeki siyasi muhalefet hareketleri ve bu hareketlere katilan ksi ve guruplar icin kullanilan bir tabir.
164-Kabe:Allah`a kulluk amaciyla yeryüzünde ilk defa bina edilen ma`beddir.Mü`minlerin kiblesidir.Arap yarim adasinin merkezi ve en büyük sehri olan Mekke`de insa edilmistir.Kabe ve civarina Kur`an.i Kerim dilinde “Mescid-i Haram” denilmistir.Islam inanisina göre yeryüzünde yapilan ilk mabed, müslümanlarin ilk kiblesi.
165-Ka`b b.Esref(ö.3/624):Islam`a düsmanligi ile taninan yahudi sairi
166-Ka`b b.Malik(ö.50/670):Hz.Peygamberin meshur üc sairinden biri.
167-Kabakci isyanINizam-i Cedid ve 3.Selm devrini sona erdiren isyan.
165-Kabil:Afganistan`in bassehri.
164-Kabir azabi:Kabir azabi vardir ve haktir.(Al-i Imran 169)Peygamberimiz(sas);“Kabir ya cennet bahcelerinden bir bahce veya cehennem cukurlarindan bir cukurdur“ buyurmustur.Kabir namazi adiyla bir namaz yoktur.
165-Kabire gömme gelenegi:Hz.Adem`in oglu Kabil`in, öldürdügü kardesi habil`in yerieseliyerek kargadan ilham alarak gömmesiyle baslayan bir gelenek(Maide:20/55) ve bütün Peygamberlerin ümmetlerine emrettigi bir görevdir.
166-Kaderiyye:Sorumlluluk doguran fiillerin sadece insan iradesiyle gerceklestirdigini ileri süren itikadi mezhep.
166-Kadil-Kudat:islam devletlerinde yargi sisteminin basinda bulunan görevliye verilen unvan.Sözlükte „Kadilar kadisi“ anlamina gelen bir terkiptir.;baskadi olarak gecer.(Islam Ansk.c:24,Sh.77 Diyanet )
167-Kadiefendi:18. yüzyilin baslarindan itibaren Osmanli padisah naimlerine verilen unvan.
168-Kadi Iyaz(ö.544/1149):Maliki kadisi, hadis, fikih ve dil alimi.
169-Kadi Sureyh(ö.80/699):Tabiin devrinin ileri gelen fakihlerinden Kufe kadisi.
170-Kadir Gecesi:Kur`an-i Kerim`in indirildigi gece.
171-Kadriyye:Abdulkadir-i Geylaniye(ö.561/1165-66) nisbet edilen Islam dünyasinin ilk ve en yaygin tarikati.
172-Kadiyanlik:Mirza Gulam Ahmet Kadiyani(ö.1908) tarafindan kurulan dini hareket.
173-Kafiye(el-Kafiye:Ibnü`l-hacib`in (ö.646/1249) Arap nahvine dair muhtasari.
174-Kafkasya:Karadeniz ile Hazar denizi arasindaki daglik bölge.
175-Kahin:izli ilimler; bildigini ve gaibten haber verdigini ileri süren kisi.
175-Kahire:Misir`in bassehri.
176-Kaime:Osmanli maliyesinde kagit para icin kullanilan tabir.
177-Kalem:Uluhiyyet aleminde bütün nesne ve olaylarin kaydedilmesinisaglayan arac.Kalem suresi, Kur`an-i Kerim`in 80.ci suresi.
167-Kameri aylar:Hicri senenin 12 ayi(arabi aylar) hicri takvim de kullanilan kameri aylarin adlari sirasiyla sunlardir:Muharrem,safer, rebiulevvel, rebiul ahir,cemaziyel evvel , cemaziyel ahir,recep, saban ,ramazan,sevval, zilkade, zilhicce.
168-Kameri yil:Ayin hareketlerine göre belirlenen takvim yili.
169-Kameriyye:Hz.Ali`yi tanrilastirarak ayda bulundugunu iddia eden Nusayri firkasi.
170-Kanaat:Elindekine razi olma, azla yetinme ahlak terimi.
172-Kandil:Müslümanlarca mübarek sayilip kutlanan özel geceler.
173-kandilli rasashanesi:Osmanli döneminde kurulup calismlarina halen Bogazici Üniversitesi bünyesinde devam eden rasathane.
174-Kanun-i Esasi:1876 yilinda kabul edilen Osmanli Devleti Anayasasi.
175-Kanun-i Fi`t-Tib:Ibn Sinan`in(ö.428/1037) ansiklopedik ve sistematik tibbi eseri.
176-Kapikulu:Osmanli devletinin merkez kuvvetlerini teskil eden maasli askerlerin genel adi.
177-Kapitülasyon:Bir müslüman devlette güven icinde faaliyetlerde bulunmak üzere hiristiyan devletlere verilen imtiyaz.
178-Karabag:Azerbaycan`da tarihi öneme sahip bir idari bölde.
179-Karaca Ahmet:Abdalan-i Rum zümresine mensup Türkmen dervisi ve halk hekimi.
180-Karacaoglan:Ünlü saz sairi.
181-Karahanlilar:Maveraünnehir ve Dogu Türkistan`da hüküm süren Türk_Islam hanedani(840-1212)
182-Karahitaylilar:Dogu ve Bati Türkistan`in büyük bir kisminda hüküm süren Mogal devleti(1130-1211)
183-Karakoyunlular:Dogu Anadolu, Azerbaycan, Iran ve Irak`ta hüküm süren Türkmen hanedani(1351)
184-KaramanliOsmanli Devletinin Trablusgarp eyaletini 1711-1815 yillari arasinda idarelri altinda bulunduran Türk asilli aile.
185-Karamanogullari:1256-1474 yillari arasinda Nigde, Karaman, Konya, Ic il, Tasili ve Alanya yöresinde hüküm süren hanedan ve beylik.
186-Karluklular:Orta Asya tarihinde önemli roller oynayan bir Türk boyu.
168-Karia Süresi:Tamamiyla kiyametin dehset ve ahvalini beyan eden bu sürede bundan önceki süreler gibi peygamberimizin faziletine isaret buyurdugu mufassal grubunu olusturdugu sürelerden bir tanesidir.
167-Karun: Zenginligiyle taninan, Hz.Musa ve Harun`un sahsinda Allah`in emirlerine karsi ciktigi icin cezalandirilan kisi.Musa(as) zamaninda yasamis olan azgin bir zengin.Allah`in kendisine vermis oldugu nimetlerin coklugundan sarhosluga kapilmis, magrur olmus, insanlari hor ve hakir görmüs, fakirlere tepeden bakmis ve bu yüzden de ilahi azaba ducar olmus bir zengin.Gururlandigi servetiyle birlikte helak olmustur.(Kur`an- Kerim, Kasas suresi:76-84)
169-Kasidiye Savasi:Müslümanlara Kuzey Irak ve Iran`in kapilarini acan meydan savasi(15/636)
170-Kasim:Hz.Peygamber Efendimizin oglu.
171-Kasim Hanligi:Altin Ordu Devletinin parcalanmasindan sonra Moskova yakinlarinda kurulan Türk hanliklarindan biri(1445/1681)
172-Kasidetü`l-Bürde:Ka`b b.Züheyr`in(ö.24/645):Hz.Peygamber`e sundugu ünlü kasidesi.
172-Kasidetü`lBürde:Busiri`nin(ö.695/1296):Hz.Peygamber icin yazdigi ünlü kasidesi.
168-Kasva:Hz.Peygamberin devesi.
168-Kasr-i Salat(Namazi kisaltmak):Misafir olanin , 4 rekatli farz namazlarini iki rekat olarak kilar.Buna kasr-i salat denir.
169-Kasgarli Mahmud:11. yüuyilda yasamis, Türk dilinin ilk sözlügü Divanü Lugati`t-Türk`ün müellifi ve en eski Türk dili arastiricisi.
170-Kasrisirin Antlasmasi:Osmanlilarla safeviler arasinda 1639`da imzalanan ve bu günkü Türkiye-Iran dogu sinirini belirleyen antlasma.
169-Katan seferi:Hz.Peygamberin Esedogullarina karsi gönderdigi seriyye(3./625)
169-Katip Celebiö.1067/1657):17. yüzyil Türk ilim dünyasinin müsbet düsünceyi temsileden büyük simasi ve cestli konulara dair cok eserin müellifi.
169-Katolikler :Basindaki kisiye Papa denir.Dinsel merkezi Roma`dir.Inanc ve ahlak alaninda papanin otorite kabul edildigi, Hiristiyanligin en kalabalik cemaatini teskil eden hiristiyan kilisesi/merkezi.
170-Kavame:Rüku halinden dogrulup da bir defa“sübhane rabbiyel´azim“ diyecek kadar ayakta durmaktir.
171-Kader:Cenab-i Hakk`in kainatta mevcut her seyin bütün özelliklerini ezelden bilip takdir etmesidir.
172-Kasva:Peygamberimizin devesi.
173-Kavim:Topluluk, halk ve irk.
173-Kavmiyet:ayni soy, dil, ülke, kültür ve tarihe mensup olmaktan, ayni ülküleri paylasmaktan dogan birlik ve dayanisma duygusu icin kullanilan terim.
173-Kaygusuz Abdal(ö.488/1444):Alevi-Bektasi edebiyatinin kurucusu olarak kabul edilen mutasavvuf sair.
174-Kaynuka(beni Kaynuka):Hz.Peygamberin Medine`den sürdügü yahudi kabilesi.
173-Kaza namazlari:Kaza namazlarinin belli vakitleri yoktur.3 kerahat vakti disinda istenilen her vakitte kaza namazi kilinabilir.
174-Kaza:Ilahi takdirin zamani gelince gerceklestirilmesi anlaminda bir terim.
175-Kazaklar:Orta Asya`da Hazar denizinden Cin sinirina kadar uzanan topraklarda yasayan bir Türk toplulugu.
176-Kazan Hanligi:1437-1556 yillari arasinda Karadeniz`in kuzeyinde Idil-Ural bölgesinde hükum suren bir Türk devleti.
177-Kazf:Iffetli bir kimseye zina iftirasinda bulunma anlaminda fikih terimi.
178-Kazim Karabekir(1882-1948):Istanbul`da dogdu.Asil adi Musa Kazim`dir.Babasi Mehmet Emin Pasa, annesi Havva hanimdir.Türk kumandani ve devlet adamidir.
178-Kelam ekolleri:Mu`tezile, Esaeiyye, Maturidiyye ve Sia.
179-Kepikec:El yazma kitaplari güveden korumak icin üzerlerine yazilan ve tilsimli olduguna inanilan kelime.
173-Kebire:Büyük günahlar.
174-Keffaret ve cesitleri: Dinin belirli yasaklarinin ihlali durumunda yapilmasi istenen mali veya bedeni ibadet.Keffaret cesitleri;Oruc,zihar,tiras olma,adam öldürme ve yemin keffareti.
175-Kefen:Cenazenin yikanip kurulandiktan sonra gömülmek üzere sarildigi bez.
176-Kelam:Allah`in isimleri, ahiret ahvali, kissalari; Kur`an `da bir tasnif yapilirsa kelam ilminin konusuna girer.Islam dininin ana ilkelerini konu edinen ilim.
175-Kelile ve Dimne:Ögüt vermek amacini tasiyan Hind kökenli masal kitabi.
176-Kelime-i tevhid:Iman esaslarinin özünü ifade eden cümle icin kullanilan bir tabir.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder