İSLAM HUKUKU 3. ÜNİTE

İSLAM HUKUKU 3. ÜNİTE

S.1) Bey‟ akdi yapılış şekli açısından kaç çeşittir

C.1 Beş çeşittir. Bunlar 1- Mutlak Bey', 2- Selem, 3- İstisna', 4- Sarf, 5- Trampa /Mukayada‟dır

S.2) Mutlak bey nedir ?

C.2: bir vasıfla kayıtlı olmayan bey' demektir. Genel geçer alışveriştir. Herhangi bir malın para ile satılmasıdır. Peşin veya veresiye olabilir. Mutlak bey', sadece bey' deyince anlatılan normal ve herkesin bildiği alım-satımdır.

S.3) Selem’in lugat manası nedir ?

C.3) “selem” kelimesi lügatte verme, avans verme, önceden vermek ve teslim etmek manalarına kullanılır

S.4) Selem’in ıstılahtaki anlamı nedir ?

C.4) vadeli satışın tam tersidir. Vadelide, mal peşin para daha sonra ödenir. Selemde ise, semen (para) peşin mebi‟ veresiye olmak şartıyla yapılan akiddir. Mecelle ve Ali Haydar’â göre vadeliyi peşin satmaktır

S.5) Selem akdinde Rabbu's-selem, Bayi, Ra'sü-mali's-selem, semene, müslemün-fîh terimler hangi anlamlara gelir ?

C.5) Selem akdinde; Müşteriye yani parayı verecek olan kişiye Rabbu's-selem (selemin sahibi) ya da Müslim denir. Bayi' ise müslemün ileyh'tir.Semene, Ra'sü-mali's-selem (selemin sermayesi), Seleme konu olan mala, yani mebi'a ise müslemün-fîh denir

S.6) Hanife ve şafilere göre bir satışın selem olabilmesi için şartları nelerdir ?

C.6) Hanefiler bir satışın selem olabilmesi için mebiin vadeli olmasını şart koştukları için tarife de vadeli şartını koymuşlardır. Şafiiler ise selemin peşin de olabileceğini düşündükleri için bu kaydı koymamışlardır.

S.7) Selemin meşrutiyeti nedir ? Fıkıhçılar tarafından hangi ayet  ve hadisi delil olarak gösterilmiştir.?

C.7) Meşruiyeti kıyasın hilafına olarak kitap, sünnet ve icma ile sabittir. "Ey müminler, belirli bir zamana kadar borçlandığınız zaman onu yazın…" (Bakara Suresi 282), "Kim bir şeyde selem yaparsa, belli ölçüde, belli vezinde ve belli süreye kadar yapsın". (Buhari)

S.8) Selemin hikmeti nedir ?

C.8)  Piyasa kendi doğal döngüsünde işler. İslam piyasalarda ki bu kolaylığı sağlar.

S.9) Hanefilere göre  İstihasan nedir ? Selem ile bağlantısı nedir ?

C.9)  Genel kurala aykırı bir hükme istihsan derler ve selem‟in kıyasa rağmen, istihsanen caiz olduğunu söylerler.

S.10)  Hanefilere göre selem’in rüknu nedir ?

C.10) Hanefilere göre selem‟in rüknü de bey' gibi birbirine uygun icap ve kabulden, yani irade beyanından ibarettir.

S.11)  Cumhura göre selemin rükünleri nelerdir ?

C.11)  Üçtür. 1- Sığa, yani icap ve kabul,2- Taraflar, yani müslim ve müslemün ileyh, 3- Mahal, yani selem‟in konusu. Bu da hem semen, yani ra'sulmal, hem de mebî, yani müslemün fihtir.

S.12) Malikiler, selem akdinde taraflardan her biri için kaç güne  kadar şart muhayyerliğini kabul ederler. ?

C.12) Üç güne kadar

S.13) Selemdeki bedelin şartı nedir ?

C.13 Şeriatın kullanılmasına izin vermekle değer verdiği maldır. Şarap gibi bir malda selem yapılamaz. Vadeli olmaları ribaya yol açacak mallarla selem yapılması da caiz değildir. Buna göre para sayılan şeyler arasında selem yapılamadığı gibi, kile ile ya da kilo ile ölçülen (ölçü ve tartı ile satılan) Ģeyler, yani mekîlat ve mavzûnat arasında da selem yapılamaz.

S.14) Ra'su'l-mal nedir ? Şartları nelerdir?

C.14) Selem„de verilen peşin paradır. Şartları 1- Malum olması(Diğer akitlerde olduğu gibi selem akdinde de verilecek peĢin paranın ne olduğu bilinmelidir) 2- ra'su'l-mal'ın, akit meclisinde peşin verilmesidir. Eğer ra'su'l-mal verilmeden akit meclisi dağılırsa akit fasit olur ve bozulması gerekir. Peygamberimiz borcun borçla satışını yasaklamıştır. “Veresiye ile veresiyenin mübadelesini yasakladı”

S.15) Selem ile ilgili mecelledeki hüküm nasıl geçer ?

C.15) Mecelle'nin 387. maddesi Ģöyle der: "Selem’in sahih olarak devam etmesi için semenin akit meclisinde teslimi şarttır. Akdi yapanlar teslimden önce ayrılırlarsa selem akdi fesholur

S.16) Selem’de Müslemün-fih'in (Mebi’in) tanımı ve şartları nelerdir ?

C.16) Müslemün-fih (mebi‟), semene konu olan maldır. Şartları  1- Birinci şartı, zimmette vasıfları belli bir borç olmasıdır. Cumhura göre selem‟in konusu olan malın misli olması gerekir. Çünkü vasıfların belirlenmesi ancak misliyyatta olabilir. İkinci şartı, malum bir şey olmasıdır. Üçüncü şart müslemün-fih'in müeccel, yani vadeli olmasıdır. selemde vadenin bulunması kaçınılmazdır. Ayrıca selem demek, selef demektir. Selef ise ön ödemedir. Vade olmadıktan sonra buna selef denmez. Akitlerin isimleri, mahiyetlerini belirler. Dördüncü şart, vadenin belli olmasıdır. Beşinci şart, müslemün fih'in vaktinde teslimi mümkün olmalıdır. Altıncı şart, ödeme yerinin belirlenmesidir

S.17) Günümüzde TOKİ gibi firmaların çalışma sistemi hangi alimin ictihadına göre selem akdini oluşturabilir ?

C.17) Malikilerden Ebu'l Velid Ġbn Rüşd daireyi biraz daha genişleterek diyor ki, eğer nizayı ortadan kaldıracak kadar vasıfları ve özellikleri tespit edilebilirse evlerde ve arazilerde bile selem akdi cereyan eder (Mukaddimât)

S.18 Kime göre müslemün fih'in de peşinde olabilir ?

C.18 Sadece ġafiîler müslemün fih'in de peşin olabileceğini söylerler

S.19 Selemde bulunması gereken vadesinin süresi hakkında mezheplerin görüşleri nelerdir ?

C.19) Hanefilere göre yarım gün bile selem‟in sıhhati için yeterlidir. Ama diğer bazı mezhepler şart muhayyerliğine kıyasla bunun en azının üç gün olduğu görüşündedirler. Malikiler ise bunun bir örf meselesi olduğunu, örfe göre selem sayılan her sürenin geçerli olacağını söylerler.

S.20) Seleme ait hükümler nelerdir ?

C.20) 1- Her iki bedelde mülkiyet diğer tarafa geçer. 2- Selem‟in borcunu kabzından önce satmak caiz değildir. Çünkü elde edilmesinde henüz risk vardır. Bulunamamış olabilir. Efendimiz de (sav): "Biriniz bir şey hakkında selem yaparsa onu başkasına devretmesin," buyurmuştur. 3- Vakti geldiğinde bayiin selem konusu malı vermesi gerekir 4- Ödeme zamanı geldiğinde müslemün-fîh piyasadan çekilir ve teslimi imkânsız hale gelirse /rabbusselem muhayyerdir, dilerse bulunacağı zamana kadar bekler, dilerse akdi feshedip parasını alır. 5- Hanefilere ve cumhura göre selemin ikalesi caizdir. Taraflar bunu kabul ettiklerinde müslemün ileyh, yani bayi (satıcı) aldığı parayı, ya da mislî ise mislini, kıyemî ise kıymetini geri vermek zorundadır 6- Müslemün-fih'in, yani borcun tevsiki bir haktır ve alacaklı olan kişi bunu ister noterde ya da şahitler huzurunda tescil eder, isterse buna karşılık bir rehin/ipotek alır. 7- Taraflar selemde borcun taksit taksit ödenmesi konusunda anlaşırlarsa çoğunluğa göre bu caizdir, ama caiz olmadığını söyleyenler de vardır

S.21) İstisna nedir ? ilgili ıstılahlar nelerdir ?

C.21)İstisna Türkçemizde ısmarlama, ya da sipariş diye ifade edilir.Sâni’ : İşi yapan sanatkâr. Mustasni : iş yaptıran Masnu’ : Yapılan iş, sipariş verilen mal

S.22) Hanefi fukahaya göre istisna’nın caiz olması peygamberimizin hangi uygulamasına dayanır ?

C.22) Peygamberimizin yüzük ısmarlaması

S.23) İstisna’ın rükünleri nelerdir ?

C.23) 1- Taraflar, 2- Akdin mahalli / konusu, 3- İcap ve kabul yani irade beyanı ya da sîğadır.

S.24) İstisna’ın şartları nelerdir ?

C.24) 1- Ismarlanan şeyin cinsinin ve miktarının malum olması,2- Halk arasında ısmarlanması bilinen bir şey olması. Eğer bilinen bir şey değilse,

vasıfları belirlenebildikten sonra bu istısnâ’ değil, selem olur ve onun hükümlerini alır.3- Süre kesinlettirilmemesi. Eğer süre belirlenirse istısnâ’ yine selem olur.

S.25 )Hanefilerinin çoğunluğunun aksine  Ebu Yusuf ve Muhammed istisna konusunda neyi dile getirmişlerdir ?

C.25)istısnâ’da örfün, belli bir süre tayin edilmesi şeklinde olduğunu söyleyerek bunu gerekli görürler.Bu özellikleriyle istısnâ’ Hanefîlerin çoğuna göre lazım/bağlayıcı olmayan bir akittir. Ama Ebu Yusuf‟a göre, üzerinde anlaşılan vasıflarda yapılmışsa artık bağlayıcı hale gelir. Ama böyle değilse bağlayıcı olmaz.

S.26) İstisna’ın son bulması nasıl gerçekleşir ?

C.26) istısnâ’ ısmarlanan şeyin yapılıp teslim edilmesi, ısmarlayanın kabulü ve semenin kabzedilmesi ile ya da bir bakıma icareye benzediği için, taraflardan birinin ölmesiyle son bulur.

S.27) Selem ile istısna arasındaki farklar nelerdir?

C.27) Selem akdinde müddet şartı vardır.  Selem de re‟sul mal (para) peşin olarak ödenir. Selem nas ile sabittir. Bu şartlar istısna’da yoktur

S.28) Mukayada (Trampa/takas) ne demektir ?

C.28) Malın malla satılmasıdır. Mecelle ifadesiyle, “Nakd olmayan malın malla mübadelesidir”Malın parayla satılması mutlak bey’, paranın parayla satılması sarf, malın malla satılması ise mukayada/trampadır. Buna aynî mübadele de denilmektedir

S.29) Trampanın şartları nelerdir ?

C.29) 1- Her iki bedel de para olmamalıdır. Her ikisi de para olursa akit sarf, birisi para olursa mutlak bey’ olur.2- Bedellerden her birisi belli bir ayn/nesne olmalıdır. Mesela belli bir arabayı belli bir yarış atıyla değiştirmek/satmak gibi 3- Bedellerin aynı anda kabzedilmeleri gerekir 4- Karşılıklı olarak değiştirilen malların, fazlalığı faiz oluşturacak misli mallar olmaması gerekir. Çünkü bu durum meşhur riba hadisi ile yasaklanmıştır.

S.30)  Sarf manası  ve şartları nedir ?

C.30) Fıkıh ıstılahı olarak sarf; paranın para ile değiştirilmesi, yani satılmasıdır. sarf akdinde  bedellerin mecliste peşin olarak alınması gerekir.Şartları 1- Her iki bedelin de aynı mecliste kabzedilmesi gerekir. 2- Sarf‟taki kabz da vekâlet sahihtir. 3- Sarf akdinin bölünmesi durumunda elde edilen kısımda caizdir4.- Sarfta şart muhayyerliği olmaz. Hanefiler dâhil, fukahanın cumhuruna göre şart muhayyerliği ile beraber sarf akdi yapılmaz. 5.- Sarfta vade şartı caiz değildir. Bu konuda da ittifak vardır. Akdi yapanların her ikisi için de durum aynıdır. Çünkü sarfta ayrılmadan önce bedellerin kabzedilmesi bir haktır 6.- Aynı cinslerin sarfında eşitlik şarttır

DEĞERLENDİRME SORULARI

S.1  Fıkıh ıstılahında “peşin bir para ile vasıfları belli bir şeyi vadeli olarak satın almak” olarak tarif edilen terim aşağıdakilerden hangisidir?

C.1 Selem’dir

S.2)  Selemin kıyasa muhalif bir uygulama olmasına rağmen caiz olduğu görüşü kime aittir?

C.2)  Hanefi mezhebine

S.3)  istısna akdinde iş yaptıran için kullanılan terim aşağıdakilerden hangisidir?

C.3) Mustasni

S.4) Trampa yada takas denilen alış-veriş türüne fıkıhta hangi ıstılah kullanılır?

C.4) Mukayada

S.5)  Paranın para ile satılması fıkıhçılar tarafından …………….. olarak ifade edilir, cümlesinde ki boşluğu dolduran uygun kavram hangisidir?

C.5) Sarf

                                                                                                                                                                                                                   Hazırlayan : Süleyman KÖKTEN