Arapçada Müzekkerlik ve Müenneslik

Arapçada Müzekkerlik ve Müenneslik

Arapçada Müzekkerlik ve Müenneslik

المُذَكَّرُـAMüzekker: Eril/Erkek: Müenneslik alametine sahip değildir.

İkiye ayrılır:

1- Hakiki Müzekker: İsim veya sıfat gelebilir. (Akıllı veya canlı olanlar isimlerdir) .

محمد ـ أحمد ـ كريم ـ جميل ـ كامل/ طالب ـ مهندس ـ مدير ـ عالم

2- Mecâzî Müzekker: (Akılsız veya cansız Müzekker)

الأسماء المذكرة الجامدة (مذكرها لا تتحول إلى المؤنث بعلامات مؤنثة)

حجر ـ دفتر ـ قلم ـ باب

المُؤَنَّثُـBMüennes: Dişil/Dişi Müenneslik alametine sahiptir.

İki ana grupta sınıflandırılarak da isimlendirilebilir:

1- المُؤَنَّثُ الحَقِيقِيُّHakiki Müennes: (Akıllı veya canlı olanlar isimlerdir). (Dişi): Ta-i Merbuta /Ta-i Tenis (dişilik) alameti taşısın veya taşımasın gerçekte dişi olan varlıktır. İsim veya sıfat olarak gelebilir.

جميلة، كريمة، كاملة، فاطمة، عائشة / طالبة ـ مهندسة ـ مديرة ـ عالمة

خَدِيجَةُ (Hatice)

مَرْيَمُ (Meryem)

خَنْسَاءُ (Hansa)

لَبُؤَةٌ(Aslan)

هِرَّةٌ(Kedi)

2- المؤنث المجازيMecâzî Müennes (Akılsız veya cansız olanlar isimlerdir).

(مؤنثها لا تتحول إلى المذكر بحذف علامات المؤنث)الأسماء المؤنثة الجامدة

شجرة ـ حقيبة ـ نافذة ـ سبورة

İkiye Ayrılır:

1.Lafz-i Müennes (Kıyasi Müennes): 3 gruba ayrılır:

a) Tenis (Dişilik) alameti olan (ة – ى - اء) sıfatların ve isimlerin sonunda bulunan alametler.

****Son harfi ta-yı merbuta (ة-ـة) Yuvarlak te / التاء مربوطةile biten isimler veya sıfatlar çoğunlukla müennes (dişi), müfret (tekil) kabul edilir.

Örnekler:

مَدِينَةٌ (şehir)

مُحَافَظَةٌ (şehir)

لَيْلَةٌ (bir gece)

سَفِينَةٌ (gemi)

كَبِيرَةٌ (büyük)

طَبِيبَةٌ (bayan doktor)

مَرِيضَةٌ(hasta)

كَاتِبَةٌ (yazıcı)

مُعَلِّمَةٌ (öğretmen)

فَقِيرَةٌ (yoksul)

نَظِيفَةٌ (temiz)

كَبِيرَةٌ (büyük)

صَغِيرَةٌ (küçük)

قِطَّةٌ (kedi)

كَلْبَةٌ (köpek)

مُهْرَةٌ (tay)

مُسْلِمَةٌ (Müslüman)

مُؤْمِنَةٌ (mümin)

نَافِذَةٌ(pencere) il)

كَبِيرَةٌ(büyük)

صَغِيرَةٌ (küçük)

بَطِيئَةٌ (yavaş)

Not: Ta’i Marbuta/Kapalı te - Tenis te’si / Dişilik te (ة-ـة) sonuna bir ek bitiştiğinde açıkـ ت ـ şeklinde yazılır.

Örnek:

مِحْفَظَةٌ – مِحْفَظَتُكَ (çanta – senin çantan)

نَظَّارَةٌ – نَظَّارَتُهُ (gözlük – onun gözlüğü)

مِظَلَّةٌ – مِظَلَّتِي (şemsiye – benim şemsiyem)

**** Sonunda (uzun elif -اء)yani elif-i memdude. "uzun elifi" olan sıfatlardır. Bu alamet daha ziyade renk ve sakatlığı ifade eden أَفْعَلُ فعلاء veznindeki kelimelerin müenneslerinde kullanılır.

Örnekler:

بَيْضَاءُ (beyaz)

زَرْقَاءُ (mavi)

حَمْرَاءُ (kırmızı)

حَسْنَاءُ (güzel kız)

سَمْرَاءُ (semra)

خَضْرَاءُ (yeşil)

سَوْدَاءُ (siyah)

خَرْسَاءُ (dilsiz)

حَدْبَاءُ(kambur)

عَرْجَاءُ (topal)

عَمْيَاءُ (kör)

شَقْرَاءُ (sarışın)

سَمْرَاءُ (esmer)

Not: Topluluk isimleri genellikle müennes (dişi) kabul edilir.

Örnek:

العَرَبُ (Arap)

**** Sonu ى yani elif-i maksura (kısa elif) ile biten isimlerdir. Elif-i maksura daha ziyade

أَفْعَلُ فُعلى veznindeki derecelendirilmiş sıfatların müenneslerinde kullanılır.

Daha büyük أكبر كُبرى

Daha küçük أصغر صُغرى

Daha güzel أحسن حُسنى

- فَعْلاءُ veznindeki sıfatların müennesleri de فُعْلَى vezninde kullanılır.

Örnekler:

صُغْرَى (en küçük)

حُسْنَى (en güzel)

حُبْلَى (hamile, gebe)

عَصًا (baston)

كُبْرَى (en büyük)

سُفْلَى (daha düşük)

عَطْشَى (susamış, susuz)

<p> </p> <p>Nizameddin İbrahimoğlu</p> <p>Hitit Üniversitesi- Çorum</p>