Gayrul Munsarif الغَيْرُ المُنْصَرِفِ

Gayrul Munsarif الغَيْرُ المُنْصَرِفِ

Gayrul Munsarif الغَيْرُ المُنْصَرِفِ

Gayrul munsarif, sonuna tenvin kabul etmeyen ve kesre yerine fetha ile mecrur olan isimdir. Gayrul munsarif isimleri, başlıca 3 bölümde incelenebilir:

a- âlemler

b- isimler

c- sıfatlar

a- alemlerde (öze isimlerde)

aa- Müennes alem harflerinin sayısı 3 ten fazla ise, tenvin veya kesra kabul etmez:

(müennes varlığı gösteren veya sonunda müenneslik alameti olan özel isim)

Örnekler:

Zeynep yazdı. كَتَبَتْ زَيْنَبُ

Zeynebi gördük. رَأَيْنَا زَيْنَبَ

Zeynebe selam verdiler. سَلَّمُوا عَلَى زَيْنَبَ

Kervan Mekke'ye gidiyor. تَذْهَبُ القَافِلَةُ إِلَى مَكَّةَ

Kadın isimleri:

Ayşe عَائِشَةُ

Hansa خَنْسَاءُ

Suad سُعَادُ

Zeynep زَيْنَبُ

Leyla لَيْلَى

Meryem مَرْيَمُSonunda te'nis alameti bulunan erkek isimleri:

Hamza حَمْزَةُ

Muaviye مُعَاوِيَةُ

Ukbe عُقْبَةُ

Talha طَلْحَةُ

Urve عُرْوَةُ

Katade قَتَادَةُ

Usame أُسَامَةُ

Zekeriya زَكَرِيَّا

Antere عَنْتَرَةُŞehir isimleri:

Mekke مَكَّةُ

Şam دِمَشْقُ

Uyarı:

Orta harfi sakin 3 harfi müennes alemlerin tenvin alması caizdir:

Örnekler:

Bedr بَدْرٌ

Hind هِنْدٌ

Mısır مِصْرٌab- yabancı bir dilden arapçaya girmiş özel isimler أَعْجَمِيٌّ وَ دَخِيلٌ

Örnekler:

İsmail إِسْمَاعِيلُ

İbrahim إِبْرَاهِيمُ

İsrail إِسْرَائِيلُ

Harun هَارُونَ

Yakup يَعْقُوبُ

Kıbrıs قُبْرُصُ

Ramsis رَمْسِيس

Musa مُوسَى

İshak إِسْحَاقُ

Yusuf يُوسُفُ

Gerçekten Allah, Âdemi, Nuh'u, İbrahim hanedanını ve İmran ailesini âlemlerden seçkin kıldı (soylarını peygamber yaptı). Ali İmran 33 إِنَّ اللّهَ الصْطَفَى آدَمَ وَ نُوحًا وَ آلَ إِبْرَاهِيمَ وَ آلَ عِمْرَانَ عَلَى العَالَمِينَ - سورة آل عمران ٣٣

ac- sonunda اَنُ bulunan âlemler:

Örnekler:عُثْمَانُ - عَدْنَانُ

- رِضْوَانُ - مَرْوَانُ - سُفْيَانُ

شَعْبَانُ - شَلْمَانُ - حَيَّانُ - رَمَضَانُ - سِرْحَانُad- fiil vezninde olan alemler:

Örnekler:

يَزِيدُ - اَحْمَدُ - آدَمُ - تَغْلِبُ - تَدْمُرُ

يَعْيِشُ - يَحْيَى - يَعْلَى - يَشْكُرُae- üç harfli olup ilk harfi zamme, ikinci harfi fetha ile harekeli âlemler:

Örnekler:

(فُعِلَ veznindeki âlemler)

قُزَحُ - زُحَلُ - زُفَرُ - عُمَرُaf- kelimeleri kaynaşmış alemler المُرَكَّبُ المَزْجِيُّ

Örnekler:

بتروغرادُ - بُورْسَعِيدُ - بَعْلَبَكُ نِيُويُورْكُb- isimlerde:

Tenvin ve kesre kabul etmeyen isimler:

ba- sonunda dişilik elifi bulunan isimler:

çölde فِي صَحْرَاءَ - çöl صَحْرَاءُ

muştu بُشْرَى

hatıra ذِكْرَى

bb- صِيغَةُ مُنْتَهَى الجُمُوعِ denen, cemilerin bitiş sigarlarına benzer vezinlerdeki, eliften

sonra 2 veya 3 harf ihtiva eden isimler:

Örnekler:

Mescitlerde namaz kıldık. صَلَّيْنَا فِي مَسَاجِدَ

Okullarda öğrendik. تَعَلَّمْنَا فِي مَدَارِسَ

Birçok anahtar satın aldın. اِشْتَرَيْتَ مَفَاتِيحَ كَثِيرَةً

Kapıları anahtarlarla açarız. نَفْتَحُ الأَبْوَابَ بِمَفَاتِيحَ

Çocuk serçelere bakıyor. يَنْظُرُ الطِّفْلُ إِلَى عَصَافِيرَ

dirhemler دَرَاهِمُ

mektuplar رَسَائِلُ

ma'bedler مَعَابِدُ

lambalar مَصَابِيحُc- sıfatlarda:

ca- sonunda kısa veya uzun dişilik elifi bulunanlar:

Örnekler:

çok karanlık bir gecede فِي لَيْلَةٍ ظَلْمَاءَ

çok karanlık ظَلْمَاءُ

mavi زَرْقَاءُ

gebe حُبْلَى

en düşkün سُفْلَى

en güzel حُسْنَى

yeşil خَضْرَاءُ

sarı صَفْرَاءُ

en küçük صُغْرى

en büyük كُبْرَى

en üstün فُضْلَى

cb- فَعْلاَنُ veznindekiler:

Örnekler:

sarhoş سَكْرَانُ - (dişisi سَكْرَى)

kızgın غَضْبَانُ - (dişisi غَضْبَى)

aç جَوْعَانُ

çok susamış ظَمْآنُ

canı sıkkın زَعْلاَنُ

tok شَعْبَانُ

Uyarı:

فَعْلاَنُ veznindeki sıfatın gayrul munsarif olması için, müennesinin فَعْلَى vezninde olması şarttır. Eğer müennesi فَعْلاَنَةٌ vezninde gelirse, فَعْلاَنُ veznindeki sıfat, gayrul munsarif değildir. Bu şekil, birkaç sıfat vardır:

Örnekler:

pişman نَدْمَانٌ - müennesi: نَدْمَانَةٌ

ahmak, kalbi ölmüş مَوْتَانٌ - müennesi: مَوْتَانَةٌ

karnı zayıf خَمْصَانٌ - müennesi: خَمْصَانَةٌ

cc- أَفْعَلُ veznindeki sıfatlar:

daha çok أَكْثَرُ

mavi (müzekker) أَزْرَقُ

daha süratli أَسْرَعُ

daha büyük أَكْبَرُ

daha üstün أَفْضَلُ

kırmızı أَحْمَرُ

daha güzel أَجْمَلُ

daha küçük أَصْغَرُ

(bir selamla) Selamladığınız zaman, ondan daha güzel bir selamla selamlayın, veya aynı şekilde selamlayın. Nisa-86 وَإِذَا حُيِّيتُمْ بِتَحِيَّةٍ فَحَيُّوا بِأَحْسَنَ مِنْهَا أَوْ رُدُّوهَا - النّساء ٨٦

cd- فُعَالَ - مَفْعَلَ veznindeki (1-10) arası üleştirme sayıları:

Örnekler:

dörder مَرْبَعَ - رُبَاعَ

onar مَعْشَرَ - عُشَارَ

birer مَوْحَدَ - أُحَادَ

yedişer مَسْبَعَ - سُبَاعَUyarı:

Gayrul munsarif kelime, ancak muzaf olursa veya başına ال takısı gelirse kesra kabul eder:

Örnekler:

Mescidlerin en büyüğünde namaz kıldınız. صَلَّيْتُمْ فِي أَفْخَمِ المَسَاجِدِ

Birçok mecsidlere uğradık. مَرَرْنَا بِالمَسْجِدِ الكَثِيرَةِ

Andolsun ki insanı en güzel biçinde yarattık. لَقَدْ خَلَقْنَا الإِنْسَانَ فِي أَحْسَنِ تَقْوِيمٍ - التين ٤

İnsanalra, kadınlar, oğullar, altın ve gümüşten istiflenmiş yığınlardan yana nefsin isteklerine muhabbet, süslenip bezendi. زِيِّنَ لِلنَّاسِ حُبُّ الشَّهَوَاتِ مِنَ النِّسَاءِ وَ البَنِينَ وَ القَنَاطِيرِ المُقَنْطَرَةِ مِنَ الذَّهَبِ وَ الفِضَّةِ - آل عمران ١٤

Nizameddin İbrahimoğlu

Hitit Üniversitesi